بررسی تحلیلی آرمان - واقعیت در اندیشه و سیره علوی
بررسی تحلیلی آرمان - واقعیت در اندیشه و سیره علوی
سال 1396
پدید آور: مسعود امانلو
استاد راهنما: علی حسین زاده
استاد مشاور: محمد اخوان
دانشگاه کاشان
چکیده:
از آنجا که ایدئولوژی ریشه در جهان‌بینی دارد جهان‌بینی و ایدئولوژی امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) به عنوان انسان معصوم می‌تواند الگوی مناسبی برای پیروان آن حضرت به ویژه در مسائل اجتماعی قرار بگیرد. این الگوگیری زمانی اهمیت پیدا می‌کند که امام (علیه‌السلام) پس از فاصله زیاد حکومت و جامعه از آرمان‌های رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) به خلافت رسیده و حال با موانع و مشکلات فراوانی مواجه شده‌اند. اکنون نیز با لحاظ قرار دادن اندیشه و سیره علوی و در نتیجه کارآمدن دانستن نظام جمهوری اسلامی ضرورت این پژوهش محرز است؛ از این‌رو اندیشه و سیره علوی کارآمد است. از دیدگاه اندیشمندان علوم سیاسی موقعیت جامعه در تبدیل از وضعیت موجود به وضعیت مطلوب با سه رویکرد روبه‌روست: واقع‌گرایان در انفعال محض تسلیم واقعیت‌های موجود شده و سازگاری با وضع موجود را پیشنهاد می‌کنند. آرمان‌گرایان در هر موقعیتی به آرمان‌ها و اصول خود پایبند بوده و کوچک‌ترین عقب‌نشینی از مواضع آرمانی را نشانه عدول از مبانی قلمداد می‌کنند. آرمان‌گرایان واقع‌بین در تزاحم آرمان با واقعیت‌های موجود، امکانات و وضعیت موجود جامعه را در نظر گرفته، فرآیند تبدیل وضعیت را با اصول تدبیر، سیاست و مصلحت و روش تدریجی طی می‌کنند. پژوهش پیش‌رو در صدد است تا چگونگی مواجهه امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) با موانع را بر اساس سه رویکرد مذکور تحلیل نماید. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی- تحلیلی مبتنی بر مطالعات دینی به خصوص در معارف علوی است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) در مواجهه با مشکلات جامعه و حکومت، آرمان‌گرای محض نبوده و تسلیم واقعیت‌ها نیز نشده، بلکه بر مبنای آرمان‌گرای واقع‌بینانه فرآیند تبدیل به وضعیت مطلوب را طی نموده است و مصالح اندیشیده از سوی آن امیرمؤمنان (ع) در گذر از واقعیت موجود به وضعیت مطلوب در رفتار ایشان مشهود است. این رویکرد امام علی (ع) را می‌توان در حوزه‌های مختلف سیاسی، فرهنگی و اقتصادی مشاهده نمود. امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) در پیگیری آرمان‌ها به واقعیت‌های موجود جامعه توجه داشته، آرمان‌ها را با توجه به مقدورات و امکانات پیگیری نموده و در صورت عدم تحقق آرمان در شرایط تزاحم آرمان با واقعیت، تمام سعی خود را می‌نمودند تا زمینه‌های تحقق آرمان را فراهم آورند و اگر تلاش امام (ع) به نتیجه نمی‌رسید با ایجاد قیود و موانعی فاصله آرمان با واقعیت را به حداقل می‌رساندند.