مکتب ایرانی امنیت

مکتب ایرانی امنیت

تدوین نظریه مبنای امنیت اجتماعی برای نخستین بار در ساحت پژوهش نظری

مرکز مطالعات جامعه و امنیت در نظر دارد تا پس از حدود دو دهه فعالیت پژوهشی پیرامون مقوله امنیت اجتماعی  یا به عبارت دقیقتر جامعه ای به منظور تامین و تعیین بنیادهای نظری لازم در راستای تحقیقات امنیت پژوهانه به ارائه نظریه ای بومی که منطبق با واقعیتهای اجتماعی، فرهنگی و سیاسی ایران معاصر است، مبادرت ورزد. در این راستا و در فاز دوم از طرح کلان ملی مطالعات امنیت اجتماعی تحقیقی وسیع بدین منظور در دستور کار مرکز قرار گرفته است.

در واقع میتوان گفت امنیت جامعه ای یا جامعه بنیاد ، مفهومی نوپدید با تفاسیر و دلالتهای پرشمار است که مرزهای روشنی با اقسام مشابه امنیت مانند امنیت ملی، امنیت عمومی، امنیت دسته جمعی نیافته است و این مهم نیازمند برنامه ای پژوهشی همراه با نظرخواهی و نظرکاوی از زبان کسانیست که از منظر هایی متفاوت و متنوع در ابعاد این مبحث درنگ و تشکیک می کنند.

با علم به معنا و خواص نظریه در علم الاجتماع، اکنون پرسش این است که آیا می توان از ملاحظا تی ایرانی در باب معنا، مبنا و مکانیسم امنیت جامعه ای سخن گفت؟ در امنیت جامعه ای دقیقا به امنیت چه چیزی یا چه کسی نظر داریم؟ منابع تدارک امنیت ( به معنای مصونیت در برابر خطر عمدی / عادی و توانایی یک کشور ، ملت و یا فرد انسانی برای تقویت قابلیت ها و به فعلیت رسانی استعداد ) و یا بروز ناامنی کدامند؟ چگونه می توان با تجمیع و تغلیظ تجارب و تاملات از نظریه ای ایرانی در باب امنیت جامعه سخن گفت؟

توصیفی، ترجمه ای و محدود بودن منابع موجود در باب امنیت جامعه ای و نیز بلوغ نسبی جامعه آکادمیک، لازم می آورد که در باب نظریه پردازی در خصوص امنیت برخاسته از جامعه فعالیتی نظام مند و استوار بر روش صورت پذیرد و خوب است که این مهم با مشارکت نخبگان دانشگاهی که دغدغه و تاملی در باب این امر داشته اند صورت پذیرد. گفتنی است این کار در مرحله آغازین نیست، برای این که پیش از این کارهای درخشانی با محوریت دغدغه های اسلامی و ایرانی در زمینه امنیت اجتماعی به انجام رسیده است، به‌خصوص مجموعه مطالعات و تحقیقات بنیادین که در حوزه جامعه و امنیت از سال 1385 تاکنون در مرکز مطالعات جامعه و امنیت پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی به انجام رسیده و هزاران صفحه متن در این زمینه تولید شده است که نتایج 5 تحقیق بنیادین شامل:

    -        امنیت اجتماعی: مفاهیم، مولفه‌ها و نظریه‌ها

    -        تحلیل جامعه شناختی امنیت درایران با تاکید بر رویکرد تاریخی

    -        امنیت اجتماعی از دیدگاه اسلام

    -        نظریه امنیت جامعه‌ای؛ چهارچوب مفهومی، موازین عملی و ارائه الگوی ایرانی

    -        اصول و مبانی امنیت اجتماعی در اسلام با تأکید بر قرآن کریم و سیره معصومین (ع)

 ماخذ ارائه نظریه مبنا قرار خواهد گرفت و با تامل و تفحص در متون موجود تلاش می شود بصورت منضبط و روش‌مند به طرح نظریه مبنا اقدام گردد.

امنیت جامعه ای یا امنیتی که در بستر جامعه/ اجتماع ساخته می شود یا شکل می گیرد نیازمند تاملی غیرغربی با ملاحظات بومی نیز می باشد. این امر به معنای بومی سازی بی مهابا نمی باشد بلکه کوششی است برای شناسایی استعداد نخبگان بومی برای تامل در معنا ، اجزا و مکانیسم امنیت در جامعه و با جامعه. بسیاری تحقیقات کانون تمرکز خود را بر امنیت دولت قرار داده و از مقوله ای بنام سهم و نقش جامعه در شکل دهی به رضایت اجتماعی و تسهیل حکمرانی غافل مانده اند. این که دولتها خبردار می شوند که شهروندانی از اتباع آنها در صفوف گروههای تروریستی درآمده و وارد نبردی تمام عیار با دولتها و مذاهب و جهان بینی های دیگر شده اند حکایت از شکل گیری قسم نوینی از امنیت دارد که مستلزم نظریه پردازی و کاوشهای بومی و مبتنی با محاجه و تامل است تا جامعه علمی از افراط مبتنی بر تقلید (از متون غربی) و تفریط ( مبتنی بر بومی سازی خوش بینانه) فاصله بگیرد. این مساله، جان مایه ی نظریه کاوی در باب امنیت جامعه ای می باشد.

نهایت این که طرح حاضر عرصه ای تمهید می کند برای هم افزایی منظرها و روش ها برای ارایه یک نظریه استاندارد تا بصورت جمعی و با نظرداشت ملاحظات خاص ایرا نی- اسلامی، نظریه ای ارایه شود تا در حداقل نقصان و ابهام باشد. این درست است که نظریه را نمی توان ساخت و نظریه باید اساسا شکل بگیرد لیکن با توجه به انبوه متون تولیدی به نظر می رسد می توان با تبویب و تنزیه متون تولیدی می‌توان نظریه استاندارد را تبیین و تعریف مبنایی را برای امنیت جامعه ای عرضه داشت.