گزارش نشست «بررسی تاثیر تحولات سیاست خارجی بر امنیت اقتصادی جامعه ایران» - دکترمحمد خضری

این نشست علمی در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار گردید. در ابتدا آقای محمدعلی مینایی، مدیر کرسی‌های راهبردی و دبیر نشست، با ارائه مقدمه ای بر مسئله امنیت اقتصادیجامعه ایران، که تحت تاثیر برجام و مذاکرات پیرامون برنامه هسته‌ای و خروج آمریکا از این معاهده، اخیرا در اوج تلاطمات به سر برده است. البته بر طبق نظریه‌های علمی در اقتصاد، افول وضعیت اقتصادی در ایران، صرفا و اصولا به جهت سیاست‌های خارجی جمهوری اسلامی نیست، بلکه دلیل اصلی‌تر، ایرادات اساسی و مبنایی وارد بر سیستم اقتصاد در ایران می‌باشد، که مشکلات معیشتی خاصی را برای جامعه به وجود آورده است.

همچنین چهارچوب‌های تعریف شده‌ای برای نظام جمهوری اسلامی وجود دارد که به امنیت و تمامیت کشور شکل می‌دهد، اما مشکلات عدیده معیشتی در جامعه نیز قابل انکار نیست. لذا در اینجا پارادایمی به وجود می‌آید که سه بعد اقتصادی، امنیتی و سیاست خارجی را به همراه دارد. در نتیجه می‌توان گفت پرداختن به چنین پاردایمی و مطالعه و بررسی آن، جهت یافتن راه حلی برای برون رفت از وضعیت کنونی، بسیار ضرورت می‌یابد.

سپس آقای دکتر محمد خضری، از نخبگان تخصصی حوزه اقتصاد سیاسی و امنیت،نگرش به امنیت و موضوعات مربوط به آن، از منظر اقتصادی را به‌سزا دانسته، که بررسی چنین مسئله‌ای، پرسشی اساسی را برای هر جامعه مطرح می‌کند؛ آن سوال به این ترتیب است که ارتباط بین حفظ ارزش ها و اهداف یک کشور، چگونه با منابع موجود در آن کشور پیوند می خورد؟ یا به عبارتی، در صورت محدودیت در منابع، چگونه می توان ارزش ها را حفظ نمود؟درواقع تفاوت در پاسخ به این پرسش، نشان دهنده ی تفاوت در نظام های موجود در دنیا از لحاظ اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی است.

   زمانی که این سوال برای ایران مطرح می‌شود، این حقیقت کاملا آشکار می‌گردد که دستیابی به اهداف و آرمان‌ها، با توسل به منابع کشور صورت گرفته است؛ و به‌طور کلی سیاست‌های کلان و خرد در همین راستا قرار دارند. درعین حال، برای نائل‌شدن به این دو هدف، دو ابزار مهم بازار و دولت وجود دارند. یعنی برای تجلی بخشیدن به ارزش‌ها، دو نهاد اصلی بازار و دولت، فعالیت می‌کنند. البته سیاستمداران در هر کشوری بایستی ترکیب بهینه‌ای از این دو را به دست آورند؛ و به نوعی آلیاژ  «بازار-دولت» را مشخص نمایند.انتخاب فرمول مناسب برای این ترکیب، بر مبنای شرایط اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی، جزء هنر سیاستمداران و مسئولین تلقی می‌شود. از سوی دیگر هرگاه نظامی برای دستیابی به اهداف خود با کمبود منابع مواجه شود، تهدیدات امنیتی برای آن نظام ظهور پیدا می‌کند. لذا همواره بررسی منابع و تهدیدات مرتبط با آن ضروری است.

جناب آقای دکتر خضری با تاکید بر آسیب‌پذیری بالای سیستم اقتصادی ایران از عوامل خارجی، شدت این وابستگی را در سال‌های اخیر به وضوح می توان مشاهده نمود؛ به طوری که سیاست خارجی به صورت برون‌زا، در حال تاثیرگذاریشدیدی بر روی مولفه‌های درون‌زای اقتصاد است.از جمله مهمترین ویژگی‌های ساختاری اقتصاد ایران که موجب آسیب زا بودن آن می‌گردد «سنگینی هزینه‌های مبادله» است.بالا بودن هزینه‌های مبادله در ساختار اقتصادی، یکی از آسیب‌های جدی را وارد می‌کند و به دنبال آن امنیت ملی نیز در معرض آسیب قرار می‌گیرد. هرچه این هزینه‌ها بیشتر باشند، تحولات داخلی و خارجی بیشتر بر اقتصاد تاثیر می‌گذارند و آسیب‌پذیری امنیت ملی را افزایش می دهند.

در ادامه با بیان تاثیرات افزایش نرخ ارز بر اقتصاد؛ موضوعات: ابزارهای اقتصادی برای کنترل نرخ ارز، نرخ ارز رسمی و واقعی، دلایل بنیادین افزایش نرخ ارز، اقدامات کوتاه مدت برای کنترل افزایش نرخ ارز و اقدامات بلند مدت برای کنترل افزایش نرخ ارز مورد بحث و نقد و نظر قرار گرفت.

در انتها، حضار، با بیان نکاتی پیرامون مباحث ارائه شده توسط کارشناسان حاضر در جلسه، از جناب آقای دکتر خضری بابت ارائه کامل و چند وجهی ایشان در حوزه امنیت اقتصادی تشکر نمودند.