دوازدهمین نشست قدرت نرم - دکتر سعید طائب

گزارش دوازدهمین نشست کرسی  مطالعات  راهبردی قدرت نرم با عنوان « قدرت هوشمند ایران در قبال امریکا» با ارائه دکتر سعید طائب  و در تاریخ  سه‌شنبه ۱۳۹۶/۹/۸

در این نشست علمی که در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد، ابتدا آقای محمدعلی مینایی، مدیر کرسیهای مطالعات راهبردی مرکز مطالعات جامعه و امنیت، با بیان سلسه بحث‌های انجام شده در کرسی مطالعات راهبردی قدرت نرم، تبیین نظری قدرت و شقوق آن خصوصا قدرت نرم را زمینه ساز شناخت علمی و مطالعه و واکاوی مصادیق آن در روابط بین المللی ایران و جهان دانست.

در ادامه دکتر سعید طائب، ابتدا به تعریف قدرت پرداختند. رابرت دال در تعریف قدرت اشعار میدارد که قدرت عبارت است از «توانایی شخص یا نیروی الف در وادار ساختن شخص یا نیروی ب به انجام کاری که در صورت عدم وجود شخص الف انجام نمیشد». این قدرت به تعبیری خود از پنج جزء تشکیل یافته است: صاحب قدرت، مورد قدرت، ابزار قدرت، هدف قدرت و منابع قدرت. بر اساس هر یک از این پنج جز نیز قدرت قابل تقسیم بندی است. برای نمونه و بر قدرت را بر اساس منابع آن به قدرت قانونی-عقلایی، کاریزماتیک و سنتی تقسیم می‌کند و یا می‌توان در یک تقسیم بندی دیگر بر اساس منابع قدرت، آنرا منقسم بر قانونی، فیزیکی، سنتی و فکری دانست. در رابطه با قدرت یک قانون گریز ناپذیر وجود دارد و آن نابودی قدرت است. سوال اینجاست که چرا قدرت از بین می‌رود؟ آیا عاملی در درون قدرت آنرا از بین میبرد و یا بازیگران قدرتمند دچار اشتباه می‌شوند؟ پاسخ این است که قدرت ماهیتی زوال پذیر دارد و بالمآل از بین می‌رود. زیرا قدرت حاصل جمع حسابی نهادهای قدرت نبوده و قدرت در هر زمان میان نهادهای خود برخی را انتخاب و برخی را حذف میکند. امریکه شماری از نهادهای قدرت را به نهادهای ضد قدرت بدل ساخته و مقدمات فروریزی قدرت را فراهم می آورند. یکی دیگر از عواملی که موجب از میان رفتن قدرت میشود این است که هر چه قدرت افزایش میابد رویکرد سخت آن بر رویکرد نرم اش غلبه پیدا میکند. امریکه اهمیت قدرت نرم را بیش از پیش نشان می‌دهد.

قدرت خود منقسم بر سه قسم است؛ قدرت نرم، قدرت سخت و قدرت نیمه سخت. قدرت نرم عبارت است از «توانایی در تاثیر گذاری بر عمل دیگران به منظور دست یافتن به نتایج مطلوب با استفاده از ایجاد جذابیت به جای تطمیع و اخافه و یا توسل به کاربرد زور و اجبار.» در واقع، قدرت سخت به توسل به اجبار و قدرت نرم به توسل به تطمیع و اخافه اشاره دارد. برای نمونه نهادهای شکل گرفته در فردای جنگ جهانی دوم که در پی قرارداد برتن وودز پا به منصه ظهور گذاردند یعنی بانک جهانی، سازمان تجارت جهانی و صندوق بین المللی پول نمونه هایی از قدرت نیمه سخت و در برخی موارد نرم هستند.

قدرت هوشمند به تعبیر جوزف نای استفاده ترکیبی از قدرت نرم و قدرت سخت و به نحوی هوشمندانه است. با این وجود، دکتر سعید طائب با انتقاد از این تعریف، قدرت هوشمند را قدرت دانست که خود به تولید قدرت دیگری بیانجامد. ایشان قدرت هوشمند را عمدتا منحصر به کشورهای توسعه یافته دانسته و استفاده از این قدرت برای کشورهای درحال توسعه را بعضا ممتنع تلقی کردند.  قدرت هوشمند از دیگر سو، حاصل جمع مثبت و نه جمع صفر است. به این معنی که کاربست قدرت هوشمند برای طرفین درگیر عایدات همزمان دارد.

در مقام مصداق، ایشان برجام را دارای نوعی قدرت هوشمند دانستند؛ زیرا در این توافق هم ایران و هم طرفهای دخیل از جمله امریکا به برخی از امتیازات دست یافتند. با این وجود، با آغاز دوره ریاست جمهوری ترامپ، استفاده از قدرت هوشمند امریکا کاهش یافته است.

در پایان آقای محمد علی مینایی، ضمن جمع‌بندی مباحث نشست، امکان و ضرورت طراحی و برنامه ریزی برای تولید قدرت نرم و قدرت هوشمند از طریق طراحی استراتژیک قدرت، سیاستگذاری، برنامه ریزی در نشستی دیگر با حضور آقای دکتر طائب مورد بحث و ارزیابی قرار گیرد.