الزامات تبلیغ دین

بشیر معتمدی

رهبری در چند روز گذشته در دیداری که با جمعی از طلاب داشتند، نکاتی را درباره شیوه های تبلیغ بیان کردند که بعضی دارای اهمیت است از جمله شناخت مخاطب، توجه به نسل جدید و... .اما می توان نکاتی را به آن افزود تا تبلیغ دینی بیشتر از این مؤثر افتد که در ذیل به بعضی از آنها اشاره می شود:

1-مهمترین و بهترین تبلیغ دین در حال حاضر عملکرد «حکومت دینی» است. هر میزان که این حکومتی که به اسم دین حکمرانی می کند، بتواند کارآمدتر و صالح تر باشد، خود به خود ترغیب مردم به دین بیشتر خواهد شد و چنانچه عملکرد حکومت مشحون از ظلم و فساد و در کنار آن ناکارآمدی در ساختن دنیای مردم باشد، بیشتر از همه مخرب دین و ایمان مردم خواهد بود. بنابراین حفظ ایمان مردم وابسته به عملکرد درست حکومت است و مسئولیت این امر بیش از همه متوجه تمامی دست اندرکاران حکومت است.

2- رهبری در بخشی از صحبتهای خود به لزوم حمله به جبهه لیبرال دموکراسی اشاره کردند. ضمن اینکه می توان به ضعف عملکرد لیبرال دموکراسی و همچنین جنایت هایی که به اسم آن در طی سالیان متمادی و در حال حاضر انجام شده و می شود، اشاره کرد؛ در عین حال می توان از آموزه های آنها آموخت و در جهت تقویت تبلیغ دین از آن بهره برد. از جمله مواردی که اسلام به دلیل عملکرد حاکمان و یا گروههایی مثل داعش و طالبان، به آن متهم بوده، تفسیر خشونت طلبانه و ضد حقوق بشر از اسلام و ارائه تصویری خشن از دین در سطح جهان است. به نظر یکی از وظایف مبلغان در حال حاضر، ارائه تصویری رحمانی از دین برای مخاطبان است. این تصویر رحمانی در عین اینکه می تواند بدون لکنت  بگوید که از آموزه های درست غربیان آموخته و سعی دارد به آن توجه کند، می تواند نشان دهد که در ماهیت حقیقی اسلام و عملکرد پیشوایان دینی این آموزه های حقوق بشری و رواداری مذهبی بالاترین و برترین جایگاه را داشته اند.  

متأسفانه نگاهی که در بین مسلمانان در طی قرون رواج پیدا کرده، با آنچه پیشوایان مذهبی از جمله پیامبر اسلام (ص) و ائمه (ع) ارائه کرده اند، به کلی متفاوت است و اسلام بسیاری از ما همچون پوستین وارونه ای است است که با حقیقت اسلام فاصله دارد. همچون راه اندازی گشت ارشاد که زمزمه دوباره آن در این روزها مطرح است و جز ارائه چهره خشنی از دین هیچ ثمره ای بر آن مترتب نیست.

 ضمن آنکه آموختن از دیگران بنابر آنچه پیشوایان ما به ما آموخته اند، هیچ ایرادی ندارد و می توان از آموزه های حقوق بشری غرب هم آموخت. حضرت علی (ع) می فرماید: «حکمت، گمشده مؤمن است؛ پس ، آن را، گر چه از منافقان، فرا گیر» (نهج البلاغه/ حکمت 80). بنابراین این نگاه که چون غربیها حقوق بشر را مطرح کردند، پس نباید به آن توجه کرد؛ نگاه غلطی است که متأسفانه در میان بعضی از مسئولان و متفکران ما هم زیاد رواج دارد.

 جالب است که شهید مطهری سالها پیش این نگاه را رد کردند و بر حرکت افتخار آمیز غربیها صحه گذاردند: «علمای اسلام با تبیین اصل عدل، پایه فلسفه حقوق را بنا نهادند، گو اینکه در اثر پیشامدهای تاریخی نتوانستند راهی را که باز کرده بودند، ادامه دهند. مقدر چنین بود که کار خود را ادامه ندهند... و پس از تقریباً 8 قرن دانشمندان و فیلسوفان اروپایی آن را دنبال کردند و این افتخار را به خود اختصاص دادند» (کتاب مجموعه یادداشتها). این نگاه افتخار آمیز به غربیها  در حوزه حقوق بشر کجا و نگاههای تحقیرآمیز به آنها کجا؟  بنابراین لازم است که مبلغان دینی نقاط ضعفی که از اسلام در جهان مطرح است را بشناسند و در جهت تصحیح آن نقاط ضعف و ارائه تصویری رحمانی از دین اقدام نمایند.

3- نکته سوم در اهمیت «شناخت ارتباطات» و «رسانه شناسی» در دنیای امروز است. دنیای امروز به درستی به عصر ارتباطات معروف است و رسانه ها در آن نقش اصلی و تعیین کننده دارند. لذا مبلغان مذهبی به جای نفی رسانه ها و یا محدود ساختن آنها، نیازمند آن هستند که با شناخت ماهیت و نحوه عملکرد هر رسانه، از آنها به درستی در جهت تبلیغ دین بهره ببرند. در دنیای امروز ارتباطات یکطرفه و از بالا به پایین مردود است و این شیوه برای ارتباط با نسلهای جدید راه به جایی نمی برد. شاید با اغراق بتوان گفت که «دوران منبر تمام شده است» که در آن ارتباطات، یکسویه و از بالا به پایین است، اما در حقیقت، دنیای امروز دنیای ارتباطات دوسویه و تعاملی است و منبر هم اگر می خواهد حفظ شود باید تا حد امکان خود را به این الزامات مقید سازد. بنابراین لازم است تا مبلغان با بکارگیری شیوه درست ارتباطات انسانی در کنار شناخت رسانه ها و بهره گیری صحیح و بجا از آن در جهت تبلیغ و گسترش دین اقدام نمایند.

می توان به این فهرست باز هم افزود که نیازمند تأملات صاحبان اندیشه و فکر است تا از این طریق منظومه کاملی از الزامات تبلیغ درست دینی شکل گیرد.