رسانه های ایرانی و مواجهه با بحران کرونا

دکتر منصور ساعی، عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در نشست هفته پژوهش پژوهشکده مطالعات فرهنگی و ارتباطات به بحث در مورد رسانه های ایرانی و مواجهه با بحران کرونا پرداخت و گفت:  در هر بحرانی سه ضلع مدیریت مدیریت بحران، «دولت و نظام حکمرانی»، «نظام ارتباطی و اطلاع رسانی» و «جامعه یا شهروندان» هستند در واقع نظام اطلاع رسانی یک بازیگر مهم در مدیریت بحران است که هم حکمرانی از طریق آن سعی در ارائه اطلاعات و اگاهی های شفاف و به هنگام به جامعه دارد و هم خود رسانه با داشتن استراتژی ارتباطی و رسانه ای مشخص و اندیشیده شده به کنشگری و مداخله در بحران می پردازد. در واقع رسانه ها اعم از رسانه های رسمی و رسانه های اجتماعی از جمله مهم‌ترین منابعی ‏هستند که مردم از طریق آنها اطلاعات و آگاهی مربوط به بحرانها کسب می کنند.

ساعی تاکید کرد: در مقوله کنشگری در بحران ها به ویژه بحران فراگیری نیز کرونا، نقش و جایگاه رسانه های جریان اصلی و رسمی مهمتر از رسانه های اجتماعی غیررسمی و حتی رسانه های ملی فارسی زبان غیرهمسو است. زیرا فرآیند تولید و توزیع و نظارت بر محتوا و دروازه بانی خبری در رسانه های جریان اصلی و رسمی که شامل رسانه های چاپی و برخط و دیداری و شنیداری دارای مجوز هستند. از سوی یک سازمان رسانه ای مشخص و دارای روزنامه نگاران متخصص و آموزش دیده و دارای احساس مسئولیت اجتماعی انجام می شود و مخاطبان در هنگامه بحران کرونا برای جستجوی اطلاعات و اخبار معتبر و متقن و شفاف به سراغ رسانه های جریان اصلی گسیل می شوند. این در حالی است که به ویژه در رسانه های اجتماعی گرچه سرعت اطلاع رسانی و فرآیند تولید و تویع محتوا شتاب فزآینده ای در دوران بحران دارد، اما به دلیل اینکه فرآیند تولید و توزیع و مدیریت محتوا در رسانه های اجتماعی فاقد سازمان مشخص و توسط کاربران غیرمتخصص و بدون دروازه بانی و صحت سنجی و اعتبارسنجی و راستی آزمایی انجام می شود، از اعتبار محتوایی و خبری کمتر برخوردار هستند.

او گفت: سی ام بهمن ماه 1398 به طور رسمی شیوع کرونا در ایران تایید شد و نظام حکمرانی و رسانه های رسمی ایران با فاصله کمی از تجربه حوادث و بحران های طبیعی و غیرطبیعی قبلی همان سال یعنی سیل گسترده شمال و جنوب کشور در نوروز، ناآرامی های سیاسی آبان ماه و سقوط هواپیمای اوکراینی در دیماه، با اعلام رسمی شیوع کرونا در ایران در اواخر بهمن ماه، مواجهه و غافلگیر شدند.

او افزود:در واقع گرچه از ماه ها قبل، موضوع سرایت بیماری کرونا از کشور چین به سایر کشورها و از جمله ایران در رسانه های بین المللی مورد بحث بود اما در نظام اطلاع رسانی رسمی ایران هرگونه شیوع احتمالی کرونا در ایران  تکذیب می شد. در واقع بعد از گذشت یک هفته از تایید رسمی شیوع بحران، رسانه های رسمی ایران( خبرگزاری ها و رادیو و تلویزیون) از راهبرد بحران‌گریزی به سمت اتخاذ راهبرد بحران‌پذیری با تاخیر تغییر جهت دادند. این درحالی بود که علیرغم تاخیر رسانه های رسمی در پذیرش بحران، در رسانه های اجتماعی غیررسمی و هم در رسانه های فراملی فارسی زبان از دوماه قبل آمار و شواهدی مبنی بر شناسایی بیمارانی با علائم کرونایی در برخی از شهرهای ایران ارائه می دادند.

با گسترده شدن به همه نقاط ایران و تداوم بحران همه گیری کرونا در ایران طی یکسال گذشته، کنشگری رسانه های رسمی به اعلام آمار رسمی کشته ها و خسارت ها و هشدارهای بهداشتی و تولید مطالب آموزشی نحوه پیشگیری و تاکید بر رعایت پروتکل های بهداشتی محدود ماند و کمتر به برنامه ریزی ارتباطی و رسانه ای هدفمند و مدیریت محتوا در راستای آشناکردن مردم با بیماری نامرئی و مسری کووید-19، ترویج شیوه های زیست کرونایی و ترغیب شهروندان به تغییر رفتار، کاهش آسیب های روانی ناشی از کاهش تعاملات انسانی، کاهش اضطراب و استرس، افزایش تاب آوری اجتماعی، تقویت سرمایه اجتماعی و تقویت امید اجتماعی پرداختند.