میانجیگری والدین گامی موثر در دستیابی کودکان به اینترنت امن است

معصومه تقی‌زادگان در سخنرانی هفته پژوهش 1401 پژوهشکده مطالعات فرهنگی و ارتباطات با تاکید بر پیچیده شدن فرزندپروری در عصر دیجیتال گفت که ظهور اینترنت و پس از آن استفاده گسترده از تلفن­های هوشمند، بازی­های آنلاین و ظهور شبکه­های اجتماعی چالش­های جدیدی را برای والدین ایجاد کرده و آنان را با سوالات زیادی مواجه ساخته است، از جمله اینکه کودک چه زمانی آمادگی داشتن تلفن همراه را دارد؟ کودک چه چیزهایی را می‌تواند در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک بگذارد؟ اگر آزار اینترنتی روی داد چه اتفاقی می‌افتد و چه کنیم؟ مدت زمان استفاده مناسب برای کودک چقدر است؟ چگونه با فرزند خود در مورد هرزه‌نگاری، خطرات و عواقب صحبت کنیم؟

هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با اشاره به اینکه دغدغه تامین امنیت و ایمنی دیجیتال کودکان تنها مساله والدین نیست افزود: البته پرداختن به حوزه اینترنت امن برای کودکان در سطح کلان نیز قابل مطالعه است و سوالاتی درباره وظیفه حاکمیت، وظیفه اپراتورها و نسبت میان ذینفعان و ذیربطان این حوزه مطرح است. سوابق سیاستگذاری و تدوین سند در این حوزه در سال‌های گذشته نیز نشان دهنده دغدغه حاکمیت نسبت به این مساله است.

وی در ادامه گفت: مطالعه نسبت کودک و رسانه حوزه ای مطالعاتی پرباری در رشته ارتباطات است که البته در ایران کمتر مورد توجه قرار گرفته است. پژوهشکده مطالعات فرهنگی و ارتباطات در نظر دارد در چند سال آینده توان پژوهشی خود را بر این حوزه متمرکز کند تا بتواند ادبیات این حوزه در رشته ارتباطات را بسط دهد. به عنوان نقطه شروع سال 1399 مطالعه ای با عنوان «کودک و فضای مجازی: تحلیل میانجیگری والدین در استفاده کودکان از اینترنت» با روش کیفی در پژوهشکده انجام شده است.

تقی‌زادگان درباره نتایج این مطالعه گفت: این مطالعه نشان داد که والدین از طیف وسیعی از استراتژی‌های میانجیگری استفاده می‌کنند که این استراتژی‌های رابطه مستقیمی با جنسیت، سن و درک والدین از بلوغ فرزندانشان داشت.به عنوان مثال والدین معمولا از استراتژی‌های کنترلی بیشتری در مورد فرزندان دختر خود استفاده می‌کنند. مطالعات پیشین در حوزه مصرف تلویزیون نیز نشان می‌دهد که وضع قوانین و شیوه‌های مختلف والدگری وابستگی مستقیمی با جنسیت کودک دارد و به طور مشخص در مورد مالکیت دستگاه این تفاوت قابل مشاهده است. توجه به جنسیت کودک در زمان ایفای نقش نظارتی والدین نیز مشهود است، بدین معنا که احتمال مشارکت پدران در هنگام پسر بودن فرزند افزایش می‌یابد، این افزایش نه تنها ناشی از خواست مادر بلکه درخواستی از سوی فرزند پسر است.

هیات علمی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و ارتباطات افزود. والدین از استراتژی های ترکیبی برای فعالیت مشخص کودک استفاده می کنند.. به عنوان مثال والدین در زمینه ارتباطات اجتماعی فرزندانشان بیش از هر زمینه دیگری حساس و پیگیر هستند و لذا از استراتژی‌های متفاوتی مانند استراتژی‌های نظارت محسوس  مانند محدودسازی و نظارت بر تعداد گروه‌ها در شبکه‌های اجتماعی و استراتژی‌های نظارت نامحسوس مانند نظارت بر مکالمات کودک استفاده می‌کنند.

معصومه تقی‌زادگان در پایان تاکید کرد که آگاهی محدود والدین از خطرات فضای مجازی و انواع آن سبب شده است که میانجیگری واکنشی نسبت به پیشگیرانه در میان والدین افزایش یابد. بدین معنا که آنها به دلیل آگاهی محدود نسبت به خطرات فضای مجازی نمی‌توانند پیش از رخ دادن خطر زمینه‌های بروز آن را کنترل یا به فرزند خود آگاهی دهند و صلاحیت وی را افزایش دهند لذا پس از رخ دادن اتفاقی ناخوشایند و در صورت آگاهی یافتن از آن، وارد عمل شده و استراتژی‌ای را بسته به سن و جنسیت کودک در پیش می‌گیرند.