پنجمین جلسه ژونال کلاب:
ارتباطات شهری: از ماهیت تا روش‌شناسی
پنجمین جلسه ژورنال‌خوانی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و ارتباطات، روز سه شنبه 12 مهر 1401 با حضور اعضاء هیئت علمی این پژوهشکده برگزار شد. در این جلسه دکتر احمد شاکری، عضو هیئت علمی گروه مطالعات فرهنگی، به ارائه دیدگاه‌های خود درباره مقاله انتخاب شده با عنوان «گشت‌وگذاری در شهر:روش‌ها و روش‌شناسی‌ها برای پژوهش ارتباطات شهری»و مسائل پیرامون آن پرداخت.
در ابتدای جلسه نکاتی در مورد شهرخوانی و خوانش شهر به مثابه متن بیان شد؛ مسائلی نظیر امکان‌های مطالعه در خصوص مواجهه با اجزای شهر از زوایای دید مختلف و این که چرا شهر در بازخوانی‌های انجام شده تابعیست از آن چه شهر در شکل‌های مختلف خود ارائه می‌کند و در نهایت این که خوانش شهر از منظر ارتباطات شهری چه دستاوردهایی خواهد داشت. سپس به بررسی مقاله منتخب که پژوهش مشترکی از جورجیا ایللو و سیمونه توسونی در سال 2016 منتشره در مجله بین‌المللی مطالعات ارتباطات پرداخته شد.
بر همین اساس، پرسش اصلی این مقاله،بازخوانی مطالعات انجام شده توسط پژوهشگران مختلف به منظور یافتن چارچوبی برای تحلیل‌های مرتبط با ارتباطات شهریست.ساختار مقاله حول سه محوراساسی پیش می‌رود: «چیستی ارتباطات شهری و دلایل اهمیت آن؛دلایل تمرکز بر روش و روش‌شناسی؛ و در نهایت بررسی شهر به مثابه بافتار، رسانه و محتوا.»در همین راستا شهر به مثابه مجموعه‌ای تعریف می‌شود که دربردارنده رخدادها و فضاها و مکان‌ها و اتفاقات مختلف بوده و از منظر ارتباطاتی می‌تواند نقطه‌ای برای بررسی رابطه میان کنشگران موجود در این فضا باشد. به همین دلیل می‌توان گفت شهرها، احتمالاًدرمیان قدیمی‌ترین اشکال رسانه و ارتباطات جهان، خود به عنوان یک رسانه ارتباطی عمل می‌کنند؛ به‌گونه‌ای که مکان‌هایی هستند که در آن پیام‌ها توسط ساختارها، زیرساخت‌ها و افراد ایجاد، حمل و مبادله می‌شود.
در بخش تمرکز بر روش و روش‌شناسی، نگارندگان برای تسهیل در صورت‌بندی بحث، فهرستی از سؤالات کلیدی را آماده کرده‌اند که هم مزایا و هم چالش‌های پیش رو در به‌کارگیری روش‌ها و روش‌شناسی برای پژوهش‌های حوزه ارتباطات شهری را بیان می‌نماید:
- برخی از رویکردهای عمده‌ای که پژوهشگران ارتباطات برای بررسی شهر استفاده کرده‌اند کدامند؟
- چگونه پرسش‌ها، مفاهیم و ابزارهایی که ریشه در مطالعات رسانه‌ای و ارتباطات دارند به درک بهتری از اهمیت نمادین، مادی، اقتصادی و سیاسی شهرها منجر می‌شوند؟
- برخی از نقاط کوری که ارتباطات و سایر رشته‌ها را در ارتباط با شهر متمایز می‌کند، کدامند؟
- آیا «پروتکل‌ها» و/یا «برنامه‌ها»ی کلیدی برای پژوهش‌های ارتباطات شهری وجود دارد؟
- برخی از مباحث فعلی و بالقوه در بین منظرهای چندگانه که ویژگی پژوهش‌های ارتباطات شهری هستند چیست؟
نگارندگان مقاله پس از ارجاع‌های فراوان به مطالعات انجام شده در این حوزه، پیشنهاد می‌کنند که از منظر ارتباطات شهری می‌توان به شهر از سه زاویه دید نگاه کرد: شهر به مثابه بافتار(contexte)، شهر به مثابهرسانه ((mediumeو شهر به مثابه محتوا(contente). در نخستین پژوهش‌ها، پژوهشگران شهر را به مثابهزمینه و بافتاری برای طیف وسیعی از شیوه‌های ارتباطی، با واسطه یا بدون واسطه، در نظر می‌گیرند و به این موضوع می‌پردازند که چگونه همین شیوه‌ها با فضای شهری ارتباط دارند و به تولید آن کمک می‌کنند. بر همین اساس محیط شهر یک وسیله ارتباطی است که هم نمادهای صریح و هم نمادهای ضمنی را در برداشته و خوانایی هر کدام از این نمادهای تمثیلی نیازمند فهم این نکته است که شهروندان با یکدیگر از طریق سطوح شهر مکالمه می‌کنند و برای درک چگونگی این روند، می‌بایستی طراحی شهر را به مثابه بافتار این ارتباط به درستی تحلیل کرد.
مجموعه دیگری از پژوهش‌های مطالعه شده در ابن مقاله به بررسی شهر به مثابه رسانه اختصاص دارد که درآن تمرکز بر شهر به عنوان یک رسانه ارتباطی است. در اینجا، پژوهشگران، شهرها و محیط ساخته شده شهری را به عنوان اشکال کلیدی میانجی در نظر می‌گیرند و چگونگی ارتباط شهری را از منظر نمادین و بصری و همچنین از طریق ساختار و بافت، ریتم‌ها و سایر حالات آن بررسی می‌کنند. بدین دلیل است که نگاه به شهر به مثابه رسانه به روش‌های اطلاق می‌شود که در آن مردم در شهرها با دیگران و با محیط شهری خود از طریق ابزارهای نمادین، تکنولوژیکی و/یا مادی ارتباط برقرار می‌کنند (یا ارتباط برقرار نمی‌کنند). با این حال، در تلاش برای درک این روابط و پویایی‌های گسترده‌تر شبکه‌های معنایی در شهر، لازم است دیدگاهی کلی درباره آن‌چه از بازنمایی‌های جدید و متنوع از شهرها و کلان‌شهرها بیان می‌شود، بررسی شود.در نهایت، در برخی موارد، پژوهشگران شهر را محتوایی معنادار برای شکل‌های مختلف ارتباط می‌دانند. پژوهش در این زمینه از طریق تمرکز بر روایت‌ها و داستان‌های برآمده از شهرها و داستان‌های مربوط به شهرها (به ویژه در رابطه با مسائل اقتصادی، سیاسی و اجتماعی)، تحلیل‌ها و کاربردهای ارتباطات شهری را به‌عنوان نمونه‌هایی مشخص ارائه می‌دهد.
نگارندگان مقاله بر این باور و امید بوده‌اند که از طریق مطالعه شهر بر سه روش شهر به مثابه بافتار، شهر به‌مثابه رسانه، شهر به‌مثابه محتوا، برخی از پاسخ‌هایی را که شهرها ممکن است به پرسش‌های مطرح شده بدهند، بیابندو معتقدند که تنها از طریق بحث روش‌مند و گفتگوهای مداوم در بین دیدگاه‌های مختلف است که به پژوهش‌های ارتباطات شهری امکان می‌دهد تابتوان برخی از مشارکت‌ها و چالش‌های عمده روش‌شناختی در مطالعات این حوزه ترسیم شود؛ به‌گونه‌ای که پژوهش در شهرها و روی شهرها ممکن است دیدگاه ما را در کل رسانه و ارتباطات تغییر دهد. بر همین اساس، «ارتباطات شهری»به عنوان حوزه‌ای نوظهور و میان رشته‌ای، در واقعی ترکیب فناوری،تعاملات اجتماعی و برهم‌کنش‌های انسانی موجود در چنین فضاییست. با این تعریف، چشم‌اندازی تازه برای مشاهده شهر و تحولات ارائه می‌شود و دیدگاه ارتباطاتی به شهر،روش‌های ارزشمند برابر این بررسی زندگی شهری و پیرامون شهری ارائه می‌دهد.
نظر شما :