نبود دیالوگ بین نسلی گریبان خانواده را گرفته است

نشست «پیش‌ران‌ها و پس‌ران‌های گفتگوی بین نسلی در خانواده ایرانی» با سخنرانی دکتر منصور ساعی، هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و دکتر معصومه تقی زادگان به عنوان دبیر نشست  روز سه شنبه 10 خردادماه برگزار شد، در ابتدای نشست دکتر ساعی دیالوگ بین نسلی را  یک مساله اجتماعی در سه دهه اخیر دانست و توضیح داد که طبق نتایج مطالعه‌ای در سال 1399 والدین و فرزندان وقت و انرژی کمی برای ارتباط کلامی مبتنی بر پذیرش و احترام صرف می‌کنند و اگر در مواردی گفتگوی کوتاهی شکل بگیرد به سمت بحث، جدل، تنش و مناظره پیش می‌رود. همچنین 79 درصد جوانان شرکت‌کننده در پیمایشی ملی در سال 1392 از عدم اطمینان و اعتماد خانواده به خود خبر دادند، پیمایش سال 1399 معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری نیز نشان داده است که زمان گفتگو میان اعضای خانواده طی 20 سال گذشته از 2 ساعت به 20 دقیقه کاهش پیدا کرده است.

عضو هیات علمی پژوهشکده ارتباطات در واکاوی دلایل شکل‌گیری این مساله گفت: مسئولیت‌های اقتصادی و اجتماعی خانواده، کاهش فراغت جمعی و فضای تعامل مشترک خانواده، از دست رفتن مرجعیت و نقش والدگری والدین، نامطلوب بودن کیفیت روابط والدین با فرزندان، فقدان شناخت و مهارت ارتباطات گفتگومحور بین والدین و فرزندان بازدارنده‌ها و موانع درون و برون خانوادگی هستند که از تحقق گفتگوی بین نسلی جلوگیری می‌کنند.

وی در توضیح بیشتر افزود: اشتغال حداکثری والدین و انتقال مسئولیت نهادهای اقتصادی و اجتماعی مدرن به خانواده باز مستولیت خانواده را افزایش داده است. چرا که مسئله‌ها در جامعه باقی نمی‌مانند و به خانه و خانواده سرریز شده و آنجا را با اختلال مواجه می‌کنند. والدین مجبور هستند برای جبران ناکارآمدی نهادهای بیرونی هزینه‌های سنگینی را تحمل کنند و این یعنی قربانی کردن زمان و فرصت تعامل نسل‌ها برای فراهم آوردن حداقل‌ها. همچنین کاهش دورهمی‌ها، خانگی شدن و گذران اوقات فراغت منفعلانه سبب کاهش زمینه های تعامل مشترک در خانواده شده است.

دکتر ساعی کهنه‌پنداری دانش، تجربه و اطلاعات نسل والدین از سوی فرزندان را منجر به فروپاشی مرجعیت والدین و کاهش مراجعه و گفتگوی میان فرزندان و والدین دانست. نهایتا والدین به مثابه کیف پول در نظر گرفته شده و والدگری را برون‌سپاری می‌کنند.

وی جهان‌بینی و ارزش‌های متمایز نسل‌ها، اختلال در منابع اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مولد گفتگو و کاهش تعداد اعضا خانوار شهری را پس‌ران‌های زمینه‌ای گفتگوی بین نسلی دانست و افزود: خانواده ایرانی یک پا در دوران سنت و یک پا در دوران مدرن دارد ان وضعیت موجب «جای گشتی شدن» یا «نوسانی شدن» فرهنگ، ذهن و رفتار ایرانی شده است. نهایتا آنچه با آن مواجه هستیم پیچیدگی شخصیتی و دوگانگی ذهنی-رفتاری و شکل‌گیری شخصیت‌های دمدمی مزاج است که مانع شکل‌گری یک ارتباط و تعامل قابل پیش‌بینی بین طرفین می‌شود.

هیات علمی پژوهشکده ارتباطات به رسمیت نشناختن هویت فرزندان در جامعه و خانواده، حضور قدرت سیاسی در عرصه تولید گفتگو در جامعه و خانواده را دو عامل و پس‌ران مداخله‌گر دیالوگ بین نسلی دانست که بر راهبردهای شکل‌گیری و توسعه گفتگوی بین نسلی در خانواده ایرانی اثر می‌گذارند، وی در توضیح افزود: طولانی شدن ماندگاری فرزندان در خانواده به دلیل تحصیل و بیکاری، فرآیند استقلال اقتصادی و مالی فرزندان از خانواده را به تاخیر می‌اندازد، این تاخیر هرچه طولانی‌تر شود بر نگاه والدین به فرزندان به عنوان انسان‌های مستقل و توانمند دارای مهارت‌های زندگی تاثیر منفی می‌گذارد.

دکتر ساعی در ادامه سخنرانی خود به آموزش، ترویج و نهادینه‌سازی ارتباطات انسانی گفتگو محور، توانمندسازی والدین برای درک و پذیرش جهان زندگی نسل فرزندان و سیاستگذاری اقتصادی، اجتماعی و ارتباطی خانواده محور را سه راهبردها و استراتژی‌های موثر در شکل‌گیری و توسعه گفتگوی بین نسلی در خانواده خواند و افزود: بر پایه آموزش رسمی مهارت های ارتباطی و دیالوگی به اعضا خانواده ،تغییر الگوی آموزش مدرسه ای به سمت آموزش انتقادی گفتگو محور، ترویج گفتگوی بین نسلی در برنامه های ارتباطی و کمپین‌ها و همچنین تغیر الگوی ارتباطی رهبران افکار و نهادهای مرجع از تک گویی به گفتگو می‌توانند موثر و راهگشا باشند. در عرصه سیاستگذاری نیز تدوین سند ملی و حمایت تقویت فرصت ها و برنامه های ارتباطی و فراغتی فعال خانواده محور موثر خواهند بود.

هیات علمی پژوهشکده ارتباطات ابراز امیدواری کرد که فراهم آوردن چنین شرایطی نهایتا سبب تقویت خانواده مدنی گفتگو محور شود که در آن ارتباطات انسانی تعاملی کلامی و غیرکلامی درست، پذیرش دیگری، کشف دیگری، احترام به دیدگاه‌ها متفاوت دیگری، گوش دادن فعال و همدلانه، تعلیق قضاوت و پیشداوری و سرزنش، پرهیز از تک گویی و رفتارهای آمرانه و تشویق پرسشگری و پذیرش حق انتقادی و نظر برای دیگری برقرار است. در چنین شرایطی کارایی، بهره‌وری و نشاط بین نسلی افزایش یافته و همکاری و مشارکت بین نسلی برای ساختن حال و آینده مشترک پدید می‌آید.

گفتنی است در پایان نشست افراد حاضر در نشست سوالات خود را مطرح کردند و فضای گفتگو درباره این مساله پدید آمد.