به مناسبت روز جهانی ارتباطات دوربرد (مخابرات) و جامعه اطلاعاتی فناوری های اطلاعاتی ـ ارتباطی برای استقلال سالمندی

به مناسبت روز جهانی ارتباطات دوربرد (مخابرات) و جامعه اطلاعاتی

فناوری­های اطلاعاتی ـ ارتباطی برای استقلال سالمندی

سیده زهرا اجاق

27 اردیبهشت برابر با 17 می روز جهانی ارتباطات دوربرد (مخابرات) وجامعه اطلاعاتی است که در ایران هم بزرگ داشته می­شود. انجمن مربوطه هر سال مضمون خاصی را برای این روز معرفی می­کند که امسال «فناوری­های دیجیتال برای سالمندان و سالمندی سالم» را برگزیده است با هدف نشان دادن اهمیت فناوری­های ارتباطی ـ اطلاعاتی در زیست انسانها و افزایش آگاهی از نقش این فناوری­ها در زندگی.

فناوری­های دیجیتال به شیوه­های مختلف می­توانند موجب تجربه سالمندی و پیری توام با سلامتی شوند. یعنی به افراد پیر و سالمندان کمک می­کنند تا هم روابطشان را حفظ کنند یا توسعه دهند؛ و هم بهشان کمک می­کنند تا از نظر جسمی، احساسی و مالی مستقل باشند. مثلا یک شخص پیر با استفاده از وسایل یا نصب اپ­ها و گجت­ها خاص (مانند مانیتورها، ساعت مچی، تلفن هوشمند و ...) می­تواندوضعیت سلامت خود را مدام کنترل کند. هدف اصلی از توسعه این فناوری­ها افزیاش استقلال یا کمک به حفظ استقلال سالمندان است. درواقع، وجود امکان برای پیران و سالمندان که برای انجام کارهایشان از استقلال برخوردار باشند «سالمندی سالم» نامیده می­شود و اکنون متخصصان رشته­های مختلف از جمله ارتباطات اجتماعی، مهندسی های مختلف کامپیوتر، هوش مصنوعی، اینترنت اشیاء، جامعه­شناسی، روانشناسی، مددکاری، پزشکی و بهداشت در همکاری و هم­افزایی با یکدیگر در فرایندفراهمساختن چنین امکانی برای سالمندان با میانجی­گری فناوری­های مختلف همکاری می­کنند.

داشتن دوره سالمندی سالم آرزوی بزرگ، مهم و خوبی است. آنها که این دوره را تجربه کرده­اند یا می­کنند درک خوبی از شرایط دارند و همین است که در فرهنگ ما رایج شده که بزرگترها برای جوان­ها آرزو می­کنند «الهی پیر شی» یا «خدا هیچ کس را از دست و پا نیندازد» که عمر دزار توام با استقلال را برای همدیگر آرزو می­کنیم. این موضوع در شرایط معاصر که جوامع به سمت میانسالی و سالمندی پیش می­روند، اهمیت بیشتری یافته است. تحولات جمعیتی ایران حاکی از این است که ایران در آستانه ورود به میانسالی است و پیش بینی ها نشان می­دهند تا سال 1430 خورشیدی 25 درصد جمعیت ایران سالخورده باشند. در سطح جهانی هم پیش بینی می­شود که تا سال 2050، 16 درصد جمعیت جهان بیش از 65 سال، سن داشته باشند. کنار هم گذاشتن این ارقام در کنار سن امید به زندگی معنادارتر می­شود. سال 1399 معاون وزیر بهداشت اعلام کرد کهسن امید به زندگی در ایران 76 سال است (درگاه صندوق بازنشستگی کشوری، 1400).

در کنار این تاکید که داشتن سالمندی سالم نیازمند طی کردن دوره های کودکی و جوانی سالم و به ویژه برآورده شدن نیازهای اساسی همچون اشتغال و ازدواج است ، اما یکی از نتایج تحولات جمعیتی، افزایش هزینه های درمان و انتظارات بیمه­ای این گروه سنی است. سیاست­گذاری در جهت برآوردن نیازهای جوانان امروز و پاسخگویی به نیازهای سالمندان کنونی باید همراستا با هزینه کرد پژوهشی و صرف بودجه­های تحقیق و توسعه برای آگاه­سازی جامعه، شناخت، مطالعه، طراحی و ساخت یا حداقل خرید و عرضه این ابزارها، و آموزش و توانمندکردن سالمندان برای استفاده از این وسایل و اپ­ها باشد.

ایجاد شرایط اجتماعی و محیطی مناسب که به سالمندان امکان دهد تا استقلال عملکرد خود را در این دوره از زندگی­شان حفظ کنند، یکی از رویکردهای مهم و پیشرو معاصر است. ویژگی­های سالمندی سالم عبارتند از: حفظ قابلیت حرکت و توانایی جابجایی، استقلال در برآوردن نیازهای اساسی، یادگیری، تصمیم­سازی و حفظ روابط قبل، ایجاد روابط جدید، و بودن در اجتماع. برخی از ابزارها اساسا برای برآوردن نیازها و خواسته­های افراد سالمند ایجاد شده­اند و ژروفناوری[1] نام دارند. اینها از دهه 1990 میلادی مطرح شده­اند و به سالمندان کمک می­کنند تا کارهای شناختی یا جسمی روزمره خود را انجام دهند. مانند فناوری­های کمکی هوشمند[2] که به افراد مبتلا به دمنس یا سایر مشکلات شناختی کمک می­کنند تا زندگی را با مشکلات کمتری سپری کنند. برخی از فناوری­ها هم کمک خاصی نمی­کنند و تنها اطلاعات لازم و مورد نیاز را ارائه می­دهند؛ مانند ابزارهای مانیتورینگ شخصی یا ابزارهای اندازه­گیری وضعیت­های فیزیکی ـ شناختی مانند ضربان قلب، مصرف کالری، گام­شمار، زمان واکنش، ردیابی و غیره. در ایران سلامت همراه از جمله فناوری­های این نوع است.

در پایان توصیه می­شود که با توجه به همین میزان فناوری­های اطلاعاتی ـ ارتباطی در دسترس، هر کدام از ما نسبت به معرفی و آموزش حداقل یکی از این فناوری­ها یا قابلیت­های گوشی هوشمند به سالمندان پیرامون خود کمک کنیم تا زندگی شادتری داشته باشند. تجربه زندگی در دوره همه­گیری کووید ـ 19 ، همه ما از جمله سالمندان را با ظرفیت­های این فناوری­ها بیشتر آشنا ساخت. آموزش و یاددادن عملی نحوه استفاده از همین فناوری­های در دسترس به سالمندان می­تواند در افزایش استقلال آنها نقش حداقل اندکی داشته باشد.

منابع:

درگاه صندوق بازنشستگی کشوری (1400)، پیوند سن بازنشستگی با سن امید به زندگی، قابل دسترسی در: https://www.cspf.ir/18595/