شاکری: لزوم تربیت مترجمان متخصص در حوزه‌های علم / مترجم متخصص در نشر دانشگاهی کم داریم
نشست آسیب‌شناسی ترجمه در کتاب‌های دانشگاهی با حضور دکتر احمد شاکری، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، محمد رضا اربابی، رئیس هیئت مدیره انجمن صنفی مترجمان و مهندس مریم رونق، دبیر نشست روز شنبه ۲۴ اردیبهشت ۱۴۰۱ در سرای علمی-فرهنگی دانشگاهی سی و سومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برگزار شد.
دکتر احمد شاکری در ابتدای این نشست طی سخنانی گفت: «آن‌چه ما از کلمه آسیب‌شناسی در سالیان متمادی به یاد داریم، انبوه کلماتی است که گاه با دلسوزی و گاه آمیخته با دلایل مختلف بیان می‌شود ولی درنهایت خروجی توسط مدیران اجرایی تعیین می‌شود. بنابراین مسئله اصلی در این نشست آسیب‌شناسی نیست بلکه تلاشی بر یافتن معنای جدیدی برای ترجمه است. به عبارتی، نگاه آینده‌پژوهانه در حوزه مترجمی برای مواردی که مدنظرمان است و همین‌طور برای راهی که در پیش رو داریم حیاتی و مهم است.»
شاکری با اشاره به کلیدواژه‌های عنوان نشست گفت: نشر ما در تمامی حوزه‌ها درگیر مسائل بسیاری در حدفاصل بین دو مقوله بسیار مهم از تولید تا توزیع است. در تعریف فاصله امیان ادبیات ملی تا ادبیات جهانی تنها ابزاری که به ما کمک می‌کند که این فاصله را کم کنیم ابزاری به نام ترجمه هست که آن هم زوایا و نگاه‌های ویژه‌ای دارد. در حقیقت ما در ترجمه از زبان فارسی به زبان‌های دیگر و از زبان‌های دیگر به زبان فارسی تلاش می‌کنیم مرزهای دانش را به هم نزدیک کنیم؛ اما متاسفانه نتوانستیم در حوزه علمی و دانشگاهی دقیق و سنجیده عمل کنیم. حتی اگر به ترجمه‌هایی که تا به حال انجام شده دقت کنیم متوجه می‌شویم که این ترجمه‌ها بسیار افسار گسیخته صورت گرفته است. رصدهای کتب حوزه دانشگاهی هم ما را به این نکته می‌رساند که گاهی در یک عنوان کتاب چندین ترجمه وجود دارد که استانداردهای ترجمه هم جای بحث و گفت و گو دارد.
وی در ادامه با بیان دیدگاه جغرافیای ترجمه که ناظر بر آمار صادرات و واردات کتابهاست بخش ابتدایی سخن خود را به پایان رساند.
محمدرضا اربابی در ادامه نشست گفت: ما عموماً در حوزه آسیب‌شناسی درجا زده‌ایم و در تمام بخش‌ها و به عنوان کسانی که باید از این فرصت بهره بگیرند از فرصت استفاده نکردیم. در حوزه نشر دانشگاهی با توجه به اینکه در بسیاری از حوزه‌ها مولد و تولید کننده دانش نیستیم جای تأسف دارد ولی اینکه چگونه این برونداد شکل می‌گیرد جای بحث و گفت و گو دارد. ما در حوزه نشر دانشگاهی در چه وضعیتی به سر می‌بریم و با توجه به شرایط کرونا و حضوری نبودن کلاس‌های درس و به طور کلی با توجه به نبود مسئله کپی رایت در داخل، ناشران دانشگاهی از آثار خودشان چگونه دفاع کنند.
اربابی موضوعاتی را در رابطه با ترجمه و تألیف و مسئله کپی رایت مهم شمرد و گفت: تفکیک در نشر دانشگاهی در بخش کودک و نوجوان وجود ندارد. برای همین دست ما برای آسیب‌شناسی خالی است ما باید حتماً دست پری از داده‌ها داشته باشیم تا بتوانیم آن داده‌ها را تبدیل به اطلاعات مفید کنیم.
احمد شاکری در ادامه نشست گفت: وقتی راجع به حوزه نشر دانشگاهی صحبت می‌کنیم دچار دوگانگی در معنای کلمات هستیم. از طرفی دانشگاه‌های ما انتشارات خود را دارند و از طرف دیگر ناشران خصوصی علمی هم نشر دانشگاهی خود را. هر دو مسیر یک کار را انجام می‌دهند اما به دو روش مختلف. وقتی اثری بدون توجه به مخاطب شناسی و رفتار شناسی مخاطب ترجمه می‌شود مشکلات بعدی در شبکه توزیع نمایان می‌شود. برای همین باید راهی پیدا کنیم که این حوزه سامانی بیایبد تا در سه ضلعی سیاست، حمایت و نظارت سهم نهادهای خصوصی، نیمه خصوصی و دولتی مشخص شود. باید از آسیب‌شناسی گذشت و یک نقشه راه یافت. این حوزه حوزه‌ای است که باید با حمایت‌هایی نظیر طرح گرنت و پژوهانه ریل‌گذاری شود.
شاکری در پایان تأکید کرد: باید به آن چیزی که اسمش را هم‌افزایی گذاشته‌ایم توجه کنیم تا از خروجی‌های بی سر و سامان جلوگیری کنیم. اگر مترجمان خوبی تربیت نشود مخاطب به همین ترجمه‌های پر از اشتباه رجوع می‌کند و فرصتی به نام ترجمه تبدیل به تهدید می‌شود.
محمد رضا اریابی در پایان نشست در پاسخ به سؤال چطور ما در بحث کتاب تخصصی می‌توانیم مترجمی را ارتقاء دهیم گفت: در پاسخ به این موضوع دو رویکرد وجود دارد اولی توجه به آثار ترجمه شده و کیفیت آن‌ها و دیگری تضمین کیفیت با طی کردن فرآیند آموزشی است. در یک فضای طبیعی مهم نیست که کدام یک را انتخاب می‌کنیم اما انجمن ناشران دانشگاهی باید روی مترجمان نگاه قابل توجهی داشته باشند بنابراین باید کنترل کیفیت کرد و آثار منتشر شده را اعتبار سنجی- رتبه بندی و ارزش گذاری کرد. باید در حوزه آموزش بازارش مهیا باشد تا تبادل دانش صورت گیرد. پس اگر آسیبی را شناختیم به نام آثار ترجمه شده در حوزه دانشگاهی راهکارش کنترل کیفیت آثار و تربیت ناشران متخصص است.
نظر شما :