چندین هزار امید بنی‌آدم است این ...

احمد شاکری

بحران گسترش کرونا در حالی اتفاق افتاد که شتاب برخی رویدادهای بین‌المللی در حوزه فرهنگ و از جمله کتاب در مسیری طبیعی و امیدوارکننده پیش می‌رفت. به اضطرار شرایط در تقویم نمایشگاه‌های بین‌المللی، ناگزیر نمایشگاه‌های بسیاری تصمیم به برگزاری مجازی گرفتند. هرچند در ابتدا به نظر می‌رسید خسارت اقتصادی وارد بر این بخش از عرصه نشر تا سال‌هاقابل‌ترمیم نخواهد بود و از طرف دیگر هنوز وضعیت نوسانی ویروس کرونا نیز چندان مشخص نبود اما فعالان صنعت نشر و نمایشگاه، درصدد یافتن راه‌هایی دیگر برای جبران و یا کاهش و یا جلوگیری از رکود این بخش از فرهنگ خود شدند. راه‌هایی که در دنیای تجارت الکترونیک بتواند همزمان پاسخگوی سلایق متفاوت مخاطبان بوده و با نگاهی به اقتصاد نشر، منافع و کسب وکار حلقه‌های به هم پیوسته نشر را سر پا نگه دارد.

برگزاری نمایشگاه مجازی در همه جای دنیا مختصات خاص خودش را دارد. در چنین شرایطی، مزیت یک نمایشگاه، توانایی تطبیق با شرایط پیش آمده است. توانایی که در اصل راه حلی برای برون رفت از توقف در بحران است و بیانگر بازبینی استانداردها و ساختاری است که سال‌هاستذهن‌ها به‌عنوان پیش‌پذیرفته به آن عادت کرده اند. بر همین اساس است که می‌توان در بستر پژوهش‌هایی با زوایای دید مختلف به تأثیرتغییرات ارتباطی حاصل از کرونا بر رونق و یا کسادی کسب و کارهای فرهنگی پرداختتا با مطالعه‌ای تطبیقی به الگویی بومی و منحصر به وضعیت موجود دست یافت.شاید در قالب چنین نگاهی بتوان گفت نمایشگاه مجازی کتاب تهران، فارغ از آمارها و روندهای اجرا و دشواری‌های ویژه رسیدن به الگوی مخصوص به خود در کیفیت و البته نقدهای مشفقانه وارد بر آن، نشان‌گر یک نکته مهم قابل تامل است: بضاعت نشر ایران در ویترین سامانه‌ای از داده‌های کتاب‌های منتشر شده ناشران ایرانی.

بر همین اساس است که مهندسی هر نمایشگاه فرهنگی و به‌ویژه کتاب، رابطه‌ای نزدیک با آنچه صنعت نشر می‌نامندش دارد و در چنین نگاهی به کتاباز منظر صنعت، بحث اصلیبحث استانداردهاست. استانداردهاییکه تسهیل‌گر روابط درون و بیرون حلقه‌های این صنعت به شمار می‌روند. آن‌همدر دنیای نگاه بین‌المللی به مراودات فرهنگی و نشر کهنمایشگاه‌های حوزه کتاب یکی از مهم‌ترینحوزه‌های عمل و اجرا به شمار می‌رود. این نگاه در کنار خودش مستلزم استمرار اجرای رفتارهای درست پیشین و تصحیح محاسبات نادرست پسین است. بر اساس همین پیوستگی است که استانداردها معنای جدید می‌یابند و آنچه نشر ما را به صنعت نشر نزدیک می‌کند،همین تداوم و استمرار استانداردهای درست و پرهیز ازاستانداردسازی بدون پژوهش و آموزش است. در همین راستا یکی از مهم‌ترین راه‌های دگردیسی آینده نشر کشورمان، تعریف درست دانش نشر در مثلث سیاست، حمایت و نظارت است. بر اساس این استاندارسازی بر پایه پژوهش و آموزش است که به نظر می‌رسد لازم است در خصوص جایگاه نشر ایران در فضاهای نشر برون مرزی هم تأملی جدی نمود. جایگاهی که در صورت عملکرد ضعیف باعث جابجایی فرصت‌ها و تهدیدها می‌شود.

می‌گویند آینده‌پژوهی ترسیم آینده‌های ممکن و تلاش برای دخالت و دست‌کاری در آینده بر مبنای سناریوهای ممکن و تغییر این سناریوها به سمت مسیر مناسب است. در حقیقت مسئله اصلی در روند آینده‌پژوهی یک رویداد، شکل‌دادن و تعریف «مجموعه آینده»های احتمالی است. از طرفیهر فعالیتی،به مرور زمان، نیازمند تعریف و بازبینی استانداردهای منحصر به خود و نقد صریح و مصلحانه کارنامه ارائه شده است؛ نقدی که از اولین حلقه تولید اثر تا انتهای آن را در برگرفته و تنها ناظر به روند اجرای کار نباشد. در کنار این نقد اما ستایش هم ضروریست. ستایش کسانی که کمتر دیده می‌شوند و آن‌چه بر صحنه نشر دیده می‌شود حاصل استمرار و تلاش دیده و نادیده آدمیانی است که به احترام کلمه زندگی می‌کنند؛همان بدنه نشر که در واقع چرخ‌های صنعت نشر است. جمعیت خاموشی که از این راه امیدوارانه امرار معاش می‌کنند و آنچه جامعه نشر را به صنعت نشر نزدیک می‌کند همین جمعیت فراوان کارشناس بی‌ادعاست که در تمامسال‌های سپری شده، خیل عظیمی از مدیران با سلایق مختلف را پذیرفته و بدرقه کرده و کماکان پابرجا به کار خود ادامه می دهد.