گروه مطالعات حدیثی شیعه

گروه مطالعات حدیثی شیعه

مقدمه
«سنت» و «حدیث»، از مهمترین ارکان فهم دین، تفسیر آیات مبین و سرچشمه انتقال علم از دوره‌های گذشته به آینده است، و به عنوان «ثقل اصغر» و «تالی‌تلو» قرآن، از جایگاهی بلند و مرتبتی عظیم در تبیین معارف و حقایق اسلام برخوردار است. حدیث به جهت ساختار روایی‌اش، از همان آغاز راه، ضمن اثر پذیرفتن از جریان‌های مختلف سیاسی، فرهنگ‌ها و بوم‌های مختلف، با انواع دگرسانی‌ها و آسیب‌ها روبه‌رو بوده و در گذر زمان، با بروز زمینه‌ها وانگیزه‌های نوپدید و گسترش دامنه و عمق مشکلات، این میراث نبوی بیش از پیش در معرض تهدید قرار‌گرفته است.
از این رو عالمان و اندیشوران از دوره‌های آغازین تا کنون، برای حفظ و حراست از این ثقل اقدام کردند و در چارچوب سلسله مباحثی نظام‌مند، با عنوان «علم الحدیث»، به جستجو از ضوابط و اصولی پرداختند تا افزون بر فراهم ساختن زمینه سنجش و داوری و کسب اطمینان از چند و چون صحت، زمینه بهره‌گیری از روایات در عرصه‌های مختلف (فقه، تفسیر، اخلاق، سیاست و...) تسهیل گردد. 

چشم‌انداز و هدف‌گذاری پژوهشی
با توجه به نیازهای زمانه و ضروررت‌های علمی دنیای معاصر، گروه مطالعات حدیثی شیعه در نظر دارد تا به ایفای وظیفه علمی و سازمانی خود در حوزه مطالعات حدیثی نیز بپردازد. گروه مطالعات حدیثی برای پرسش‌های نوپدید برآمده از نیازهای روز ایران اسلامی و جهان اسلام ـ که اینک فارغ از مرزهای جغرافیایی با دیگر جوامع بشری به طور مستقیم و بدون‌واسطه در ارتباط‌اند ـ به دنبال یافتن پاسخ‌هایی برخاسته از ریشه‌ها است.
گروه مطالعات حدیثی برای یافتن پاسخ‌های پیش‌گفته در کنار مطالعات کلاسیک عمدتا متمرکز بر مطالعات تاریخی و فرهنگی حدیث خواهد بود که شامل سه نوع مطالعه است: 1. بازخوانی و بازفهمی احادیث براساس قراردادن آنها در بستر تاریخی و فرهنگی صدور آنها. 2. استفاده از احادیث به مثابه مستندات تاریخی برای شناخت تاریخ و فرهنگ عصر صدور آن احادیث 3. پیجویی و بررسی تاریخ و فرهنگی که در حاشیه احادیث و معطوف به حدیث در جوامع مسلمان در دوره‌های مختلف تاریخی شکل گرفته است، همانند تاریخ اندیشه‌های حدیثی و تاریخ فرهنگ مسلمانان در جوامع اسلامی.
از لحاظ روش‌شناختی، گروه مطالعات حدیثی بهترین راه را استفاده از روش‌های جدید در عرصه علوم انسانی و نیز علومی نوین چون انسان‌شناسی فرهنگی ـ تاریخی، تاریخ انگاره و... می‌بیند. مهمترین ره‌آورد به‌کارگیری این الگوها ملاحظه دقایق رویکردهای روش‌شناختی معطوف به مسائل مختلف در این‌گونه مطالعات است تا تفاوت‌های روش‌شناختی و زمینه‌ای در مطالعه حدیث مغفول واقع نشوند. افزون بر این که از مطالعه و بازخوانی میراث مکتوب و تحلیل و ارزیابی آنها نیز غفلت نخواهد داشت، خوانشی مبتنی بر نیازها، استنطاق مفهومی براساس نیازهای روز مدنظر خواهد بود.

برنامه‌ها
برنامه‌های آتی گروه بیشتر ناظر به معرفی، تحلیل و نقد رویکردهای پژوهشگران حوزوی و دانشگاهی (ایرانی و غیرایرانی) در حوزه مطالعات حدیثی خواهد بود. در تمام این مطالعات، علاوه بر رویکردهای کلاسیک رایج در مطالعات حدیثی از الگوها و روش‌شناسی‌های شناخته‌شده علوم انسانی نیز استمداد خواهد شد. برنامه‌های پژوهشی گروه حول محورهای زیر تعریف شده است: 
1.    پژوهش‌های کلاسیک در حوزه حدیث و علوم حدیثی براساس وضعیت حال و چشم انداز آینده (تدوین حدیث، نقد حدیث، جوامع‌نگاری، معجم‌نگاری و ...)؛
2.    جریان‌شناسی‌ مکاتب حدیثی؛ 
3.    انسان‌شناسی تاریخی ـ فرهنگی در حوزه احادیث؛
4.    مطالعات تاریخ انگاره‌ای در حوزه احادیث؛
5.    مطالعات مربوط به احیای تراث؛
6.    بررسی و نقد رویکردهای خاورشناسان در حوزه مطالعات حدیثی؛ 
7.    تاریخ‌گذاری و نقد حدیث؛ 
8.    ترجمه پژوهش‌های فاخر در حوزه حدیث؛

مدیر گروه: دکتر مریم قبادی

اعضا گروه: دکتر سیدمحمدهادی گرامی