یادداشتی به یاد استاد فلسفه(دکتر کریم مجتهدی)/ دکتر محمد علی فتح الهی

یادداشت:

به یاد استاد فقید دکتر کریم مجتهدی (1402 - 1309ش)
مجتهدی، یک معلم ایرانی

دکتر محمدعلی فتح الهی
عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

در آستانه نخستین سالگرد درگذشت استاد کریم مجتهدی، فیلسوف و چهره ماندگار فلسفه (25 دی‌ماه 1402) قرار داریم. به‌همین مناسبت دکتر محمد علی فتح الهی (رئیس پژوهشکده مطالعات سیاسی و روابط بین الملل و حقوق)، یادداشتی را نوشته است که از نظرتان می‌گذرد:

شخصیت، هویت و تربیت در دکتر مجتهدی موج می‌زد و این جز باعنایت الهی میسر نبود. او هویت را امری ارادی و ناشی از فرهنگ می‌دانست. شخصیت انسان را نه تنها نتیجه وقایع زندگی او بلکه تحت تأثیر اراده و نیروی روحی و آن را انحصاراً در مسئولیت پذیری او تلقی می‌کرد. بیان ایشان است:«شخصیت نوعی خودآگاهی است که شخص گذشته خود را به همراه دارد ولی اسیر آن نیست و نسبت به آن حالت انفعالی ندارد بلکه مسلط بر آن است و جنبه‌های مثبت و منفی را از نظر دور نمی‌گذارد، شخصیت حفظ گذشته نیست بلکه فهم آن است( فهم جایگاه تاریخی خود) به طوری که بدون این فهم و آگاهی شخصیت به وجود نمی‌آید.»

برای بیان هویت وشخصیت دکتر مجتهدی می‌توان او را یک معلم ایرانی معرفی کرد. او معلمی را انتخاب و اراده کرده بود و مسئولیت‌های آن را پذیرفته بود. بخوبی واقف بود که معلمی هویتی علاوه بر عالم بودن است و فاصله معنادار این دو را حفظ می‌کرد. او معلمی را باور داشت و نه اینکه صرفاً علم را باور داشته باشد. در کلاس درس معلم بود و تظاهر به علم نمی‌کرد و این تظاهر را اختلال شخصیتی می‌دانست. دانشجو نیز در کلاس درس ایشان، استقلال فکری پیدا می‌کرد و همچنین قوه ابتکارش پرورش می‌یافت. او نمونه یک معلم ایرانی با تمام ویژگی‌هایش بود. ایرانی بودن دکتر مجتهدی در افراط و تفریط نداشتن و اعتدال او بود. معلم بودن را امتیازی برای تحمیل خود تلقی نمی‌کرد و در کلاس درس ایشان، کسی حالت طبیعی و عادی خود را از دست نمی‌داد. با ایفای نقش معلمی راه تفکر و تأمل را هموار می‌کرد و بقیّه را دانشجویانی می‌دید که باید راه اندیشه را پیدا می‌کردند. معلم ایرانی مفهومی از معلمی است که به شغل انبیا تعبیر می‌شود و دکتر مجتهدی در این مسیر بود.

هویت ایرانی دغدغه او بود و به مسئولیت‌های ایرانی بودن توجه داشت. «هر کسی می‌تواند علوم دیگر را بخواند و بداند و با فرهنگ‌های دیگر ارتباط برقرار کند و حتی در جاهای دیگر زندگی کند. اما تا زمانی که اراده کرده ایرانی باشد، ایرانی است». فیلسوف بود ولی شناخت تاریخ را برای شناخت هویت ایرانی ضروری می‌دانست. «بدون شناخت دقیق تاریخ، هویت خود را نیز به درستی شناسایی نخواهیم کرد، و ممالک دیگری ... در نهایت نوعی هویت کاذب و مصنوعی برای ما در نظر خواهند گرفت و «بیگانگی از خود» را به عنوان هویت بر ما تحمیل خواهند نمود.»