جایگاه پژوهش در مکتب سپهبد شهیدحاج قاسم سلیمانی/دکتر کامیار صداقت ثمرحسینی

گزارش نشست علمی: «جایگاه پژوهش در مکتب سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی»

به مناسبت سالروز شهادت سردار دلها، شهید حاج قاسم سلیمانی (قدس‌سره)، شنبه 10 دی‌ماه 1401، نشست علمی با عنوان «جایگاه پژوهش در مکتب سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی» در سالن ادب پژوهشگاه برگزار شد. سخنرانِ آن دکتر کامیار صداقت ثمرحسینی عضو هیئت‌علمی و نویسنده کتاب «روایت‌سرباز: در احوال و اندیشه‌های سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی (قدّس‌سره)» و دبیر علمی جلسه دکتر محمدعلی فتح‌الهی رئیس محترم پژوهشکده مطالعات سیاسی و روابط بین الملل و حقوق پژوهشگاه بودند.

لازم به ذکر است که نشست مذکور توسط پژوهشکده‌ی مطالعات سیاسی و روابط بین‌الملل و حقوق پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی و با همکاری مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی به صورت حضوری و مجازی برگزار شد.

سخنران ابتدا با ذکر فتوایی از مرحوم آیت‌الله حاج میرزا خلیل کمره‌ای به تبیین نوع نگاه شهید سلیمانی به مقوله پژوهش پرداخت. آیت‌الله کمره‌ای با استفاده از آیه 120 سوره مبارکه‌ی توبه، نگارش کتاب درباره‌ی زندگانی، احوالات و اندیشه‌های شهیدان را «واجب کِفایی» می‌دانست و معتقد بود که در صورت ترک آن، همه‌ی مسلمانان شایسته‌ی مؤاخذه خواهند بود. همچنین وی معتقد بود اگر نوشتن احوالات شهیدان واجب است، پس خواندن کتاب آنان و سرکشی به دفترشان نیز واجب است تا بتوان رمزِ فداکاری و ایثارِ جان در راه خدا را دریافت و رهرو راهشان بود. دکتر صداقت نگاه شهید سلیمانی به تحقیق و مجموعه فعالیت‌های او را چه در باب تحقیقات و تدوین تاریخ شفاهی شهیدان، و تاریخ دفاع مقدّس؛ و چه در باب خوانده شدن آن‌ها در جامعه، از باب ادای تکلیف دینی و عمل به واجب شرعی عنوان کرد. شهید سلیمانی خود را مکلف می‌دانست تا کتابِ شهید بسان نسیمی روح‌پرور خواننده و جامعه را به مقصد و مقصود شهیدان واقف و او را در راه خدا مشتاق و ثابت‌قدم کند.

سپس دکتر صداقت با اشاره به عظمت دستاوردهای سپاه ثار الله در طی ده‌ها عملیات سرنوشت‌ساز دوران دفاع مقدس، به ابعادی از شخصیت پژوهشگر شهید سلیمانی در پس چنان موفقیت‌های عظیمی اشاره کرد. از عوامل پیروزی‌ رزمندگان اسلام مجموعه‌ای عملیات‌های اکتشافی و شناسایی و ترسیم نقشه‌های دقیق از جبهه‌ها بود که درباره‌ی لشکر ثار الله نشان از جایگاه ممتاز شهید سلیمانی در اطلاعات و عملیات جنگی دارد.

سخنران نمونه‌وار به فرایند نگارش کتاب «اطلس لشکر 41 ثارالله در هشت سال دفاع مقدس» و نقش مهم شهید سلیمانی در تهیه آن پرداخت که باب جدیدی در رده‌ی نگارش کارنامه‌ی لشکر‌ها در دوران دفاع مقدس گشود. در مقدمه آن کتاب به امضای مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ (مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس) چنین آمده است:

«... درعین‌حال، نباید نقش سردار سرلشکر قاسم سلیمانی را به‌عنوان اولین فرمانده‌ی لشکری که برای این کار کمر همت بست، فراموش کرد. جنگ تمام شده بود و حال و هوای آن روزها و جوهر قلم‌های نگارندگان این حماسه‌ی بزرگ، کم‌کم رو به خشکی می‌رفت. در چنین وضعیتی برادر قاسم، با شوق تمام، به مرکز تحقیقات جنگ روی آورد و از این مرکز خواستار نوارهای لشکر ۴۱ ثارالله در عملیات کربلای ۵ شد و مسئولیت تبدیل تمام نوارهای صوتی یگانش به نوشتار را متقبل شد. مسئول وقت مرکز، ضمن استقبال از اشتیاق برادر قاسم، مدام وضعیت نوارهای در دست اقدام را پیگیری می‌کرد تا پس از مدتی مدید، جزوه‌ای به دست مرکز تحقیقات رسید که برادر قاسم آن را تهیه کرده بود و به عبارتی، کارنامه‌ی لشکر ۴۱ ثارالله، همراه با نقشه‌های عملیاتی لشکر و با امضای فرمانده‌ی لشکر، سند ارزشمندی بود که با وجود اختصار، مستند به تأیید فرمانده‌ی لشکر، در اختیار مرکز قرار گرفته بود. ... پس از دستیابی به جزوه یاد‌شده، بارها مرکز برای آماده‌سازی آن تا مرحله انتشار خیز برداشت، اما از سویی، برادر قاسم راضی نمی‌شد که به این مقدار اطلاعات بسنده کنیم و از سوی دیگر، مرکز به جهت تعدد پروژه‌های زیرساختی، نمی‌توانست فعالیت خود را در سطح رده نشر کارنامه لشکرها کاهش دهد. ...» (پایان نقل قول سخنران)

تلاش سپهبد شهید سلیمانی در نگهداری، پردازش و تدوین اسناد دفاع مقدّس و ارتباط با دفتر ادبیات حوزه‌ی هنری سوره جهت تدوین کتاب‌های خاطرات سرداران رشید اسلام از دیگر مباحث مطرح در نشست علمی بود که نشان می‌داد شهید سلیمانی علاوه بر کوشش جهتِ حفظ تاریخ و میراث شهداء، تلاشی تحسین‌برانگیز برای ورود نسل جدیدی از نویسندگان مشتاق به عرصه‌ی مطالعاتی دفاع مقدس انجام داد.

در ادامه، دکتر صداقت به برگزاری کنگره‌ی علمی شهدای کرمان در سال 1375ش و مجموعه‌ای از آثار منتشر شده آن کنگره اشاره کرد که به ابتکار شهید سلیمانی محقق شد. آن‌گاه وارد موضوع یکی دیگر از خروجی‌های کنگره مذکور در سال 1377 شمسی؛ یعنی تأسیس اوّلین باغ موزه‌ی دفاع مقدّس در کرمان شد که مکانی برای خواندن تاریخ دفاع مقدس است.

بحث پایانی سخنران درباره اهداف شهید سلیمانی از تأسیس مؤسسه‌ی فرهنگی و هنری «حماسه‌ی ثارالله» (در اوایل دهه 1390 شمسی) بود که نشان می‌داد، شهید سلیمانی که از سال 1377 عهده‌دار فرماندهی نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بود، در مقام گسترش فعالیت‌های پژوهشی خویش جهت معرفی شهیدان، دفاع مقدس و جبهه مقاومت اسلامی در سطوح جغرافیای مقاومت اسلامی در سطوح بین‌المللی بود که بسیار معنادار است. البته در این دوره، شهید سلیمانی به واسطه‌ی حضور در جبهه‌های جنگ علیه جریان‌های افراطی و تکفیری در عراق و سوریه خصوصاً سازمان تروریستی داعش، فرصت و فراغ بال کافی در این جهت را نیافت. سخنران با برشمردن اهداف و برنامه‌های مؤسسه‌ی مذکور به افق‌های متعالی ایشان در امور پژوهشی پرداخت.

در ادامه دکتر فتح‌اللهی دبیر علمی جلسه با تشریح ابعادی از شخصیت شهید سلیمانی، به اهمیت موضوع و ضرورت بررسی بیشتر آن خصوصاً در دوران فرماندهی شهید سلیمانی بر نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی اشاره کرد. آنگاه استادان و حضّار گرامی نظرات خود را در خصوص موضوع ارائه دادند و آنگاه دکتر صداقت در سخنان کوتاهی با ارائه جمع‌بندی کلّی، اظهار امیدواری کرد که ان شاء‌الله با جمع‌آوری دقیق کلیه آثار شهید سلیمانی (مقالات، یادداشت‌ها، مصاحبه‌ها، نامه ها و ...) توسط موسسه آن شهید و ارائه نرم‌افزاری جامع از آن، عرصه های مطالعاتی درباره آراء و اندیشه‌های ایشان دقیق‌تر و گسترده‌تر و بر آگاهی عمومی جامعه درباره ایشان افزوده شود.