فهرست پایگاه‌های داده، سامانه‌های پژوهشی و پرتال جامع پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

دکتر نادیا حاجی‌پور

پژوهشکده زبان‌شناسی

مقدمه

اولین همایش ملی نوآوری در علوم انسانی و اجتماعی در دانشگاه کاشان در تاریخ 26 بهمن ماه 1401 برگزار شد. گروهی به ریاست سرکار خانم دکتر زهرا حیاتی از سوی پژوهشگاه برای اجرای نشستی به منظور معرفی و ارائه امور فناورانه در همایش، عازم کاشان شد. نخستین نشست این همایش، به پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی اختصاص داشت که متشکل از 3 سخنران بود. برای ارائه مطالب، با مشورت و پیشنهاد آقای دکتر نصراله‌زاده، رئیس محترم پژوهشکده زبان‌شناسی، قرار بر این شد که ابتدا پرتال جامع علوم انسانی و سپس از مجموع 11 عنوان سامانه، پایگاه و ... پژوهشکده، 5 مورد ارائه شود. عنوان سخنرانی «فهرست پایگاه‌های داده، سامانه‌های پژوهشی و پرتال جامع پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی» بود که در سومین نوبت سخنرانی به وسیلۀ اینجانب نادیا حاجی‌پور، کارشناس پژوهش پژوهشکده،  ارائه شد.

سخنرانی

مطالب این سخنرانی به دو دسته تقسیم شد: 1- پرتال جامع علوم انسانی؛ 2- پیکره‌ها، سامانه‌ها و پایگاه‌های پژوهشکده زبان‌شناسی که شامل 11 مورد است.

1-معرفی پرتال علوم انسانی به عنوان سامانه‌ای جامع برای دستیابی به فعالیت‌های علمی-پژوهشی در حوزه علوم انسانی، آغاز شد؛ سپس با اشاره به توانمندی‌های این سامانه ادامه یافت. در این معرفی، ابتدا به اهداف تاسیس این سایت، فازهای تکمیلی آن اشاره شد و همچنین بر تعداد مقالات، سهولت دسترسی به آنها و رایگان بودن دانلود مقالات تاکید شد. در مرحلۀ بعد به قابلیت‌های سایت اشاره شد و دربارۀ شیوه‌های جستجو در این سایت، معرفی فراوانی حوزه‌های تخصصی آن، حضور مجلات و نشریات مختلف در آن توضیح داده شد. همه موارد به وسیله تصویرهایی از سایت قابل مشاهده بود که بسیار مورد توجه حاضران قرار گرفت به صورتی که پس از اتمام نشست، سوالاتی به طور خصوصی، از سوی حاضران مطرح و پاسخ داده شد و در صورت نیاز راهنمایی انجام شد.

 2- معرفی 11 پایگاه و سامانه پژوهشی که در سایت پژوهشکده زبان‌شناسی قابل دسترس است. با توجه به فرصت کمی که برای ارائه وجود داشت، از میان 11 سامانه، تنها 5 سامانه به طور خلاصه ارائه شد که به شرح زیر است:

الف- پایگاه دادگان زبان فارسی: پیکره این پایگاه شامل متون ادبی، سیاسی، هنری و ... و همچنین متون نوشتاری و گفتاری است. برای معرفی این پایگاه، به برخی از اهداف اشاره شد، طریقه عضویت در سایت، روش جستجو در آن و چگونگی استفاده بهینه از آن توضیح داده شد.

ب- پایگاه دادگان پارسیگ: پیکره این پایگاه شامل همه متون فارسی میانه است که تاکنون 80هزار واژه در آن بارگذاری شده است. برای معرفی این پایگاه نیز، برخی از اهداف توضیح داده شد، سپس انواع روش جستجو در پایگاه، لایه‌های اطلاعاتی که در این پایگاه وجود دارد و در نهایت به چگونگی استفاده بهینه از آن اشاره شد.

ج- فرهنگ جامع فارسی میانه – فارسی نو: برای معرفی این سامانه نخست، روش جستجو در سایت توضیح داده شد و سپس اطلاعاتی از پیکره این فرهنگ که شامل 9 متن پهلوی است، برای حضار ارائه شد.

د- سامانه ارزیابی مهارت زبانی: این سامانه متشکل از یک پایگاه داده از سوالاتی است که به طور خودکار از متون آموزش فارسی به غیر فارسی‌زبانان تولید شده است. این سامانه مجهز به الگوریتم‌های هوش مصنوعی است که پس از شناسایی اشکالات کاربران در پاسخگویی به سوالات، در یک فرایند تکرار و تمرین، بر اساس پاسخ اشتباه کاربر، موجب یادگیری می‌شود. در معرفی این سامانه، به طریقه استفاده و ورود به آن، ویژگی‌ها و همچنین امکاناتی که دارد، اشاره شد.

ه- سامانه تحلیل مقالات علمی: این سامانه حاوی چکیده مقالات در 100 سال اخیر است. مقالات متعلق به 16 حوزه علوم انسانی است تا تحلیلی موضوعی و مبتنی بر یادگیری ماشینی و هوش مصنوعی بر روی چکیده‌ها انجام شود. در معرفی این سامانه، به طریقه استفاده و ورود اشاره شد. همچنین ویژگی‌های سامانه که از جمله «دسترسی رایگان برای پژوهشگران به پژوهش در حوزۀ سیاست‌گذاری در علم» است، برای حضار گفته شد.