گزارش همایش بین‌المللی دو سالانه فرهنگ و زبانهای باستانی
همایش بین‌المللی دو سالانه فرهنگ و زبانهای باستانی برگزار شد
همایش بین‌المللی دو سالانه فرهنگ و زبانهای باستانی با حضور پژوهشگرانی از ایران و دیگر کشورهای جهان در دو روز چهارم و پنجم بهمن‌ماه 1400 به‌همت پژوهشکده زبان‌شناسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی به‌صورت برگزار شد
در این همایش دکتر یحیی فوزی معاون پژوهشی و تحصیلات تکمیلی پژوهشگاه ضمن خیرمقدم به شرکت کنندگان و ایرانشناسان و زبانشناسان محترمی که از ایران و کشورهای مختلف در سومین همایش دوسالانه فرهنگ و زبانهای باستانی حضور دارند وتشکر از اعضاء محترم پژوهشکده زبان شناسی پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی وبخصوص ریاست محترم آن وهمچنین تشکر از مدیر محترم علمی همایش که این همایش دوسالانه را در سال‌های گذشته برگزار کرده واکنون نیز سومین همایش را برگزار می‌کنند گفت: یکی از اهداف پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی بر اساس اساسنامه مصوب آن ،پژوهش، بازنمایی ومعرفی هویت و میراٍث تمدنی ایرانی اسلامی وتبادل دانش وگفتگوی تمدنی در سطح ملی وفراملی می باشد واین پژوهش با موضوع فرهنگ وزبانهای باستانی ،گامی دراین راستا محسوب می شود..اصولا شناخت جهان کهن که به واسطه مطالعات باستان و از طریق فرهنگ و زبانهای کهن قابل درک است، می تواند در درک عمیق تری از هویت امروز ما وپیوند بین سطوح مختلف هویتی بسیار موثر باشد و مطالعۀ فرهنگ ، تاریخ زبان‌فارسی و شناخت و بررسی گویش‌های ایرانی دراین ارتباط از اهمیت زیادی برخوردار است.
وی افزود: هویت امروز جامعه ایران درپیوند با گذشته تاریخی فرهنگی وزبانی آن است وبقول علامه شهید مرتضی مطهری تحت تاثیر دولایه ایرانی واسلامی است. که درخصوص لایه ایرانی آن محققان بر وجود مولفه ی جغرافیایی، فرهنگی وزبانی اشاره دارند درباره مولفه جغرافیایی هویت ملی محققان بر گرد آمدن مجموعه ای از انسانها حول فلات مرکزی ایران اشاره دارند که طبیعتا این عامل جغرافیایی برای ساکنان این سرزمین ،سرنوشت ، فرصت ها وتهدیدات مشترکی را ایجاد می کرد ونوعی همگرایی وهویت ممشترک را بین آنها تقویت می نمود .
او گفت: درباره مولفه های فرهنگی ایران باستان موثر بر این هویت ، می توان بر مولفه های معرفت شناسانه وجهان بینی مشترکی که تحت تاثیر آموزه های دین زرتشت شکل گرفت وآداب ورسوم های ایرانیان اشاره کرد اصولا فرهنگ ایرانی تحت تأثیر معرفت‌شناسی شرقی و اشراقی‌اندیشی شرقی قرار دارد که اعتقاد به ماورای طبیعت، اهورامزدا، نیروهای خیر و شر و زندگی آن جهانی نتیجة این معرفت‌شناسی است و آداب و رسوم فرهنگی ایرانیان تجلی این نوع معرفت‌شناسی، جهان بینی، انسان‌شناسی و نوع نگرش به نظام سیاسی است که در زبان و ادب فارسی، جشنها و مراسم ملی تجلی یافته است.
دکتر فوزی گفت: به بیان دیگر فرهنگ توحیدی ، خداباوری ودین مداری ، دربین اقوام ایرانی با تاثیر پذیری از آموزه های دین زرتشت ومعرفت شناسی وجهان بینی شرقی یکی از مولفه های مهم هویتی درایران باستان است که این فرهنگ نوعی هویت وتشخص وتمایز را برای ایرانیان وشرق درمقابل معرفت شناسی وجهان بینی انسان مدار ومادی گرایانه غرب ویونان آن روز بوجود آورده بود . همچنین می توان به روحیه ظلم ستیزی واستقلال طلبی وپیوند دین وسیاست درایران باستان اشاره کرد که تداوم آن را تاکنون درتاریخ وسیاست ایران می توان بخوبی مشاهده کرد.
فوزی افزود: این رگه های فرهنگی مبتنی بر وحدت درونی ادیان توحیدی همان عامل پیوند دهنده هویتی ایرانیان با اسلام بود بطوریکه آموزه های دینی اسلام برای ایرانیان آموزه های نا آشنایی نبود ومابعدالطبیعه گرایی و اشراقی‌گری ایرانی در اسلام مورد تأکید قرار داشت و اسلام، جهانی متشکل از عرصة مادی و معنوی را ترسیم می کرد که جهان ناآشنایی برای ایرانیان نبود. ولذا با سرعت ورغبت بخش بزرگی از ایرانیان اسلام را پذیرفتند وتلاش کردند بین هویت ایرانی وهویت اسلامی جدید با محوریت اسلام پیوند برقرار کنند وایرانی مسلمان تلاش کرد تا بعد از پذیرش اسلام ابعاد مختلف زندگی خود را بر اساس این چهارچوب جدید سامان دهد. وبراساس این پیوند هویت ایرانی اسلامی شکل گرفت که تقویت این هویت درایران امروز نیازمند این تبار شناسی هویتی و شناخت مولفه ها وابعاد فرهنگی پیوند دهنده ومشترک بین گذشته وحال می باشد.
وی گفت: اما درکنار این عوامل وبعنوان عامل مهم دیگر هویت ساز درایران باید به زبان فارسی اشاره کرد که این زبان از جایگاه مهمی بر هویت ایرانیان خوردار است. بطوریکه می توان گفت یکی از مولفه های هویتی و تمدنی ایرانی اسلامی ، فرهنگ و زبان فارسی وادبیات غنی آن وگویش های ایرانی می باشد. وبگفته یکی از محققان ،این زبان چه در آن روزگارانی که کورش و داریوش بدان سخن می گفتند و منشورها و فرمان های خویش را بر پیشانی صخره ها و ستون ها حک می کردند، چه آن زمان که فردوسی بزرگ حماسه سترگ خود را با آن می سرود تا علایق ملی و فرهنگی را با آن نیرو بخشد و خودشناسی و خودباوری را به ایرانیان نشان دهد، چه هنگامی که مولوی آفریننده بزرگ ادبی عرفانی ایران و جهان آثار خود را با آن سرود تا اصالت دینی و عرفانی را به مردم بیاموزاند، چه هنگامی که حافظ و سعدی ماندگارترین آثار ادبی خود را با آن نوشتند، وچه زمانی که رهبران انقلاب اسلامی ایران از طریق این زبان پیام های معنوی ،سیاسی و رهایی بخش خود را به جهان ارسال کردند . همواره نقش اصلی و ویژه ای در پایداری و حیات ایرانیان و وحدت ملی ایفا کرده و می کند.
دکتر فوزی افزود: زبان فارسی از جهات مختلف اهمیت دارد در این زبان، شاهکارهایی به وجود آمده که در دنیا کم‌نظیر است. زبانشناسان می‌گویند که در دنیا شش‌هزار زبان وجود داردکه دربین آنها تنها چند زبان هست که در آن، آثاری مثل شاهنامه فردوسی، کلیات شمس، کلیات سعدی و غزلیات حافظ به وجود آمده باشد. و در واقع تعداد زبان‌هایی که آثاری چنین مهم در آنها به وجود آمده بسیار محدود می باشد و این افتخار مهمی برای زبان فارسی است. از دلائل اهمیت زبان فارسی این است که رابط بین اقوام مختلف ایرانی است. ایران کشوری دارای قومیت‌های گوناگون است که هر کدام زبان خاص خود را دارد؛و. رابط بین این اقوام، وهویت بخش مشترک آنها زبان فارسی است. فارسی، زبانی است که از نظر سابقه تاریخی گذشته‌اش مشخص است و این برای کمتر زبانی در دنیا حاصل شده است؛ زبان فارسی که ما امروز صحبت می‌کنیم، دنباله زبان فارسی میانه است که در دوره ساسانی تکلم می‌شده، و زبان دوره ساسانی دنباله زبانی است که در دوره هخامنشی تکلم می‌شده است. ولذا شناخت این پیوستگی از اهمیت مهمی برخوردار است. بعبارت دیگر . زبان فارسی به‌عنوان زبان رسمی کشور ایران ،بازمانده زبان فارسی میانه و فارسی باستان است؛ بنابراین شناخت دقیق و علمی این زبان جز از راه مطالعه تاریخچه و پیشینه آن امکان‌پذیر نخواهد بود. ودراین راستا شناخت عمیق از زبانهای باستانی می تواند در شناخت زبان فارسی و ادبیات غنی آن و نیز گویش‌های ایرانی بسیار موثر باشد.
او گفت: علاوه براینکه فهم فرهنگ وزبانهای باستانی ایران می تواند درشناخت بنیادهای زبانی ایران فرهنگی بسیار کمک رسان باشد وتقویت آن عامل پیوند دهنده بین کشورها واقوام مختلف حول اشتراکات زبانی خواهد بود امروز زبان رسمی سه کشور ایران و افغانستان و تاجیکستان زبان فارسی است. گذشته از اینها، در سه تا چهار قرن پیش، زبان فارسی زبانی بین‌المللی بود و از هند تا جنوب اروپا، زبان فارسی، زبان ادبی بود ودریک نگاه گسترده تر می توان گفت زبانهای ایرانی که یکی از شاخه‌های زبانهای هندوایرانی است عامل پیوند دهنده تمدنی بین کشورها و مناطق ایران، افغانستان، تاجیکستان، بخشی از پاکستان، کردستان ترکیه، کردستان عراق و بخش‌هایی از آسیای میانه و قفقاز است و زبان‌ها و گویش‌هایی که اکنون در مناطق مختلف ایران و کشورهایی نظیر تاجیکستان، افغانستان، پاکستان، هندوستان و بخش‌هایی از عراق، سوریه، ترکیه و حتی قفقاز به آنها تکلم می‌شود و به لحاظ وراثتی از بازماندگان زبانهای کهن ایرانی هستند ولذا درک عمیق تر از زبانهای باستانی وکهن ایران بعنوان بنیاد ازبان فارسی امروز از اهمیت خاصی برای برای پیوند عمیق تر بین این کشورها ومناطق برخوردار است.
معاون پژوهشی پژوهشگاه ادامه داد: در حقیقت زبان فارسی همیشه چون حلقه ای مریی و نامریی، هویت فرهنگی و ملی مردم ایران و اقوام آن را به یکدیگر پیوند داده و همچنان عامل اصلی وحدت ملی ایرانیان است. ولذا حفظ وتقویت آن با شناخت بنیادها وگویش ها وادبیات غنی آن وظیفه ای سترگ بر دوش همگان ووظیفه ای ملی برای پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی واین همایش وزین خواهد بود که امید است بتواند با استفاده از نظرات اندیشمندان ومشارکت کنندگان به اهداف مورد نظر خود برسد ودر تعمیق وگسترش این دانش وبصورت خاص ارائه آخرین دستاورهای محققان درحوزه فرهنگ و زبان باستانی ایران قدمهای موثری را بردارد.تا بتوان از این دستاورها برای پیوند بین گذشته وحال و تقویت هویت ملی درایران اسلامی سود برد.
در ادامه دکتر زهره زرشناس دبیر علمی همایش درباره برگزاری این همایش گفت: ایران، به‌عنوان وارث تمدنی کهن، نقش بسزایی در ایجاد و شکل‌گیری تمدن جهانی و نیز تعیین مسیر تاریخ بشر داشته است. لذا، شناخت و شناساندن این تمدن از اهمیت شایانی برخوردار است. فرهنگ روح یک تمدن است و فرهنگ ایران حتی در فلسفۀ غربی هم متجلی است؛ چنان‌که هگل، فیلسوف نامی آلمانی، ایران را نمایندۀ راستین انتقال تاریخ از شرق به غرب می‌داند و بر نقش پررنگ آن در گسترش تمدن بشر تأکید می‌کند. یکی از مهم‌ترین شاخص‌های این فرهنگِ غنی زبان فارسی است که یکی از ارکان اساسی هویت ملی ماست.
او افزود: خوشبختانه، از دورۀ میانه و باستانِ زبان فارسی اسناد و نوشته‌های بسیاری در دست است. افزون بر زبان فارسی، از دیگر زبانهای دورۀ باستان و میانه نظیر اوستایی، سغدی، خوارزمی، ختنی، و بلخی نیز اسناد بسیاری موجود است. همچنین، ایران از تنوع زبانی و گویشیِ حائز اهمیتی برخوردار است که در نقاط دیگر جهان کمتر مشاهده می‌شود. مطالعۀ این اسناد و متون و شناختِ این زبان‌ها و گویش‌ها، ما را در شناختِ بیشتر فرهنگ و تمدنِ این سرزمین و نیز تقویت زبان فارسی یاور و راهنماست.
وی گفت: باوجود موفقیت‌هایی که در سال‌های اخیر از لحاظ کمّی و کیفی در گسترش مجموعۀ ایران‌شناسی و زبان‌شناسی به‌طورکلی، و فرهنگ و زبانهای باستانی به‌طور خاص، در ایران حاصل شده است، هنوز مسیری طولانی و پرفرازونشیب پیش روی این جامعۀ علمی قرار دارد. حقیقت امر این است که این جامعۀ علمی باید نشان دهد عزم و توان این را دارد که در جهت برطرف‌کردن نیازهای علمی و پژوهشیِ حال و آیندۀ کشور گام بردارد.
زرشناس گفت: پژوهش و تحقیق دربارۀ این متن‌های ارزشمند باستانی و ترجمه، انتشار، و اشاعۀ آنها و نیز کمک به حفظ و ماندگاری زبان‌ها و گویش‌های ایران، از طریق ثبت و ضبط، توصیف، تحلیل و تبیین آنها، در راستای بومی‌ترکردن این دانش‌ها و نیز رشد و اعتلای آنها در ایران می‌تواند بسیار مؤثر باشد. به‌منظور آشنایی با آخرین دستاوردهای پژوهشی در زمینۀ فرهنگ، زبان‌ها، و متون ایرانی باستان، میانه، و نو؛ همچنین بررسی گستردۀ زبانهای ایرانی به‌عنوان یکی از عوامل پیوند میان ملت‌های جهان ایرانی؛ و نیز ایجاد انگیزه در پژوهشگران جوان برای مطالعۀ بیشتر و ژرف‌تر در عرصۀ زبان‌شناسی ایرانی و ایران‌شناسی، همایش‌های دوسالانۀ فرهنگ و زبانهای باستانی برنامه‌ریزی و برگزار شده است.
نخستین دورۀ این همایش در سال 1396 در روزهای 1 و 2 خرداد به میزبانی دانشگاه شهید بهشتی، و دومین دورۀ آن در روزهای 10 و 11 اردیبهشت 1398 به میزبانی دانشگاه تهران برگزار شده است. در دادوستدهای علمی به‌منظور آگاهی از تحولات علمیِ جهان و نظریات جدید، به‌کارگیری ابزارهای علمی و ارتباطی از ضرورت بسیاری برخوردار است و برگزاری همایش‌های بین‌المللی یکی از بهترین اقدامات، در این زمینه، می‌تواند باشد. ازاین‌رو در راستای دستیابی به این هدف، از اساتید صاحب‌نام این حوزه و از ایرانشناسان نامی جهان برای ارائۀ سخنرانی دعوت به‌عمل آمد، که موردقبول گروهی از آنان قرار گرفت. جای بسی خوشبختی است که در این همایش از سخنرانی‌های ارزندۀ اساتید و دانشمندان کشورهای گوناگونی چون آلمان، انگلستان، ایتالیا، کانادا، فرانسه، و چین در کنارِ استادان، صاحب‌نظران، و پژوهشگران ایرانی بهره‌مند خواهیم شد.
دبیر علمی همایش گفت: استادان، همکاران، دانشجویان، و دوستان بسیاری با ما همکاری کرده‌اند و ما را یاری رسانده‌اند که مجال نام‌بردن از یکایک آنان در این مختصر نیست؛ از همۀ آنها از صمیم قلب سپاسگزارم که مرا وامدار محبتشان کرده‌اند. مراتب امتنان خود را از جناب آقای دکتر نجفی، ریاست محترم پژوهشگاه، و از جناب آقای دکتر فوزی، معاون محترم پژوهشی پژوهشگاه، و همکاران محترم حوزۀ ریاست و معاونت پژوهشی ابراز می‌دارم. از جناب آقای دکتر قنبرلو، معاون محترم مالی و اداری پژوهشگاه و همکاران محترمشان، از سرکار خانم دکتر احدی، مدیر محترم ادارۀ روابط عمومی که همکار ما در گروه زبان‌شناسی نیز هستند، و همکاران محترمشان و جناب آقای مهندس صالحی، مدیر محترم بخش مدیریت فنّاوری اطلاعات و همکاران محترمشان، که برای حُسن اجرای این همایش بسیار کوشیده‌اند، بی‌نهایت سپاسگزارم.
وی گفت: جناب آقای دکتر نصراله‌زاده، رئیس محترم پژوهشکدۀ زبان‌شناسی، و سرکار خانم دکتر گشتاسب، مدیر محترم گروه فرهنگ و زبانهای باستانی که دبیران اجرایی همایش نیز هستند، نهایت مساعدت را برای برگزاری همایش مبذول داشتند؛ از ایشان که همواره یاور و مددرسان بوده‌اند، از صمیم قلب تشکر می‌کنم. از ُبن جان به فردفرد همکارانم در پژوهشکدۀ زبان‌شناسی، که به پشت‌گرمی آن عزیزان می‌توان به برگزاری این همایش امیدوار بود، ادای احترام می‌کنم.
او ادامه داد: سرکار خانم دکتر شبنم مرزیجرانی، از دانشجویان گروه زبانهای باستانی پژوهشگاه، در چند ماه اخیر برای هماهنگی و برگزاری جلسات، آماده‌کردن چکیده‌ها و اصل مقالات، و انجام امور مختلف و متنوع همایش کمک‌های بسیار مؤثر و شایانی کرده‌اند که ستودنی است؛ و جناب آقای دکتر شاهین آریامنش، همکار ما در پژوهشکدۀ زبان‌شناسی، نقش بسیار شایسته‌ای در گردآوری و هماهنگ‌کردن چکیدۀ مقاله‌ها در مجموعۀ چکیده‌مقالات همایش و به‌طورکلی در هماهنگی‌های مربوط به همایش داشته‌اند؛ از این عزیزان بی‌نهایت سپاسگزارم. سرکار خانم اکرم نوری، از دانشجویان گروه زبانهای باستانی پژوهشگاه، ویرایش چکیده‌مقالات همایش را از سر لطف بر عهده داشته‌اند و ما را وامدار محبتشان کرده‌اند؛ از ایشان تشکر می‌کنم. خوشبختانه با تلاش شبانه‌روزی همکاران محترم پژوهشکده و پژوهشگاه، به‌ویژه سرکار خانم دکتر شبنم مرزیجرانی و جناب آقای دکتر شاهین آریامنش و همکاران محترمشان، مجموعۀ چکیده‌مقالات سومین همایش دوسالانۀ فرهنگ و زبانهای باستانی آماده شده است و اکنون پیش روی شماست.
دکتر ژاله آموزگار استاد فرهیخته فرهنگ و زبانهای باستانی و دکتر محمدتقی راشدمحصل استاد سرشناس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی از سخنرانان آیین گشایش همایش بودند.
دکتر نیکلاس سیمز-ویلیامز، دکتر حسن رضایی باغ‌بیدی، دکتر ووتر هنکلمن، دکتر سمرا آذرنوش، دکتر چنگیز مولایی، دکتر محمد شکری فومشی، دکتر فرزانه گشتاسب و دکتر مسعود قیومی شماری از سخنرانان روز نخست همایش بودند که دربارۀ فرهنگ و زبان و باستان‌شناسی و تاریخ ایران به سخنرانی پرداختند.
روز دوم همایش نیز سخنرانی دکتر محمود جعفری دهقی و دکتر مجتبی منشی‌زاده و دکتر محمد حسن‌دوست، دکتر سیروس نصراله‌زاده، دکتر شاهرخ رزمجو و دکتر مثیم لباف و دکتر شاهین آریامنش و دکتر حمیدرضا دالوند و دکتر عسکر بهرامی و به سخنرانی پرداختند.
چکیده مقاله‌های همایش از پیوند زیر در دسترس است.
نظر شما :