نشست نقد کتاب صرف: نظریه‌ها و رویکردهای آن‌ها در تحلیل‌های زبان فارسی برگزار شد
به همت کارگروه صرف انجمن زبان‌شناسی ایران و پژوهشکدۀ زبان‌شناسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی نشست مجازی معرفی و نقد کتاب صرف: رویکردهای نظری و کاربرد آن‌ها در تحلیل زبان فارسی چهارشنبه ۱۷ آذر از ساعت ۱۶ الی ۱۸ برگزار شد.
دبیری این وب‌نشست بر عهدۀ دکتر ذلیخا عظیم‌دخت بود. در این نشست نویسندگان اثر، دکتر فائزه ارکان و دکتر تهمینه حیدرپور بیدگلی، و ناقدان دکتر شهرام مدرس خیابانی و دکتر عادل رفیعی، و نیز جمع کثیری از استادان، دانشجویان و علاقه‌مندان به حوزۀ مطالعاتی صرف شرکت کردند.
کتاب صرف: رویکردهای نظری و کاربرد آن‌ها در تحلیل زبان فارسی به بررسی مسائل مربوط به حوزۀ صرف می‌پردازد. مطالعات صرفی یک زبان به بررسی و توصیف ساختار درونی کلمات، واحد تحلیل ساخت صرفی - واژه یا تکواژ- در آن زبان، فرایندهای واژه‌سازی، زایش کلمات جدید، روابط بین کلمات در خانواده‌های اشتقاقی و نیز روابط بین صورت‌های کلمه در صیغگان تصریفی آن زبان می‌پردازند. علاوه بر این، حوزۀ صرف یک زبان با حوزه‌های دیگر زبان یعنی واج‌شناسی، نحو و معناشناسی نیز تعامل دارد، به این دلیل که زبان همچون شبکۀ بهم‌بافته‌ای‌ست که زیرنظام‌های آن علی‌رغم استقلال، از جهاتی به یکدیگر وابسته‌اند. البته، میزان این وابستگی‌ها در رویکردهای نظری صرفی متفاوت است که ضروری‌ست در مطالعات صرفی به آن‌ها توجه شود.
در این وب‌نشست، ابتدا نویسندگان به معرفی فصل‌به‌فصل اثر تخصصی پرداختند. آن‌ها اذعان داشتند که کتاب صرف: رویکردهای نظری و کاربرد آن‌ها در تحلیل زبان فارسی به بررسی شماری از موضوعات اصلی صرف فارسی از منظر چندین رویکرد نظری می‌پردازد و هدف از تألیف آن در حوزۀ صرف زبان فارسی این است که گامی کوچک در راستای بومی‌سازی مطالعات زبانی در حوزۀ صرف بردارد و همچنین، بتواند تحلیل صرف زبان فارسی را با پشتوانۀ نظری غنی‌تر، جامع‌تر و قوی‌تر سازد؛ به همین دلیل در این کتاب، رویکردهای نظری معاصر معرفی و توضیح داده شده‌اند.
کتاب حاضر از دو بخش با ده فصل تشکیل شده است:
بخش اول: فصل‌های اول، دوم و سوم به بررسی مقدمه‌ای کوتاه دربارۀ حوزۀ صرف و جایگاه آن در زبان‌شناسی معاصر، مفاهیم بنیادی در این حوزه و سپس، پیشینه‌ای در خصوص مطالعات صرفی در قرون گذشته تا پایان ساختگرایی و مراحل آغازین دستور زایشی تا دهۀ هفتاد میلادی در قرن بیستم می‌پردازند.
دکتر فائزه ارکان و دکتر تهمینه حیدرپور در معرفی بخش دوم کتاب به بیان این نکات پرداختند: در فصل‌های چهارم تا هفتم کتاب، مبانی نظریه‌های صرفی معاصرِ تأثیرگذار معرفی و توضیح داده شده‌اند، ازجمله صرف تکواژبنیاد، صرف واژه‌بنیاد، صرف توزیعی و نیز رویکردهای صرفی غیرخطی (نظیر بهینگی)، که در نیمۀ دوم قرن بیستم در راستای دستور زایشی شکل گرفته‌اند، و مهمتر آنکه پس از معرفی این نظریه‌ها در هر فصل، صرف زبان فارسی به شکل عملی، تا حد امکان، در چهارچوب این نظریه‌ها و رویکردهای نظری تحلیل شده است.
در فصل هشتم، در چهارچوبی غیرزایشی، صرف ساختی و کاربرد آن در تحلیل صرف زبان فارسی بررسی شده است.
نویسندگان این اثر تخصصی فصل نهم را به رویکرد تاریخی در تحلیل صرفی اختصاص داده‌اند. فصل دهم به تعامل صرف با دیگر حوزه‌های زبان و در نهایت به بررسی‌های صرفی در این کتاب پرداخته است.
یکی از نکات درخورتوجه صرف: رویکردهای نظری و کاربرد آن‌ها در تحلیل زبان فارسی این نکته است که علاوه بر آنکه در پایان تمامی فصل‌های کتاب، خلاصه‌ای از مباحث آن آمده است، در پایان هریک از فصل‌های بخش دوم کتاب، تمرین‌هایی وجود دارند تا فضایی برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی ایجاد شود که با مطالعۀ هر فصل و بحث و بررسی، به آن‌ها پاسخ دهند.
دکتر ارکان و دکتر حیدرپور بیان کردند که این کتاب برای درس‌های نظریه‌های صرف، صرف پیشرفته، صرف در دوره‌های دکتری و کارشناسی ارشد رشته‌های زبان‌شناسی همگانی، آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان، مترجمی زبان انگلیسی و رشته‌های مرتبط تألیف شده است.
پس از معرفی کتاب، دکتر شهرام مدرس خیابانی به بررسی و بیان نکاتی پیرامون این اثر ارزشمند پرداخت. نویسندگان نیز به برخی مباحث مطرح شده پاسخ دادند.
در ادامه، دکتر رفیعی ضمن بیان نکات خود دربارۀ کتاب از نگارش چنین اثر ارزشمندی برای دانشجویان زبان‌شناسی تشکر کرد. به گفته ایشان، انتشار چنین آثار تخصصی در حوزه صرف ضروری بود و می‌توان اثر ارزشمند «صرف: نظریه‌ها و رویکردهای آن‌ها در تحلیل‌های زبان فارسی» را به دانشجویان زبان‌شناسی معرفی و تدریس کرد.
نظر شما :