گزارش همایش بین¬المللی نشانه¬شناسی مسائل و کنش¬های اجتماعی

همایش بین¬المللی نشانه¬شناسی مسائل و کنش¬های اجتماعی به همت انجمن زبان¬شناسی ایران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و حلقه نشانه¬شناسی تهران در روزهای هفتم و هشتم اسفند ماه در پژوهشگاه علوم انسانی برگزار شد.

نشانه¬شناسی به¬عنوان علمی که به مطالعه نظام¬مند شرایط تولید و دریافت نشانه¬ها و معنای آنها می¬پردازد، از توجه به مسائل اجتماعی و کنش¬¬های دخیل در بهبود آنها غافل نمانده است. دکتر حمیدرضا شعیری، دبیر عملی همایش، در آغاز این همایش گفت: نشانه‌شناسی اجتماعی را باید نتیجه گفت‌و‌گو بین نظریه‌هایی دانست که در طول یک قرن جهان نشانه و معنا را تحت تأثیر خود قرار داده‌اند. در نشانه‌شناسی اجتماعی همواره با این پرسش اصلی مواجه هستیم که شرایط تعامل گفتمانها و کنش‌های اجتماعی چیست؟ چگونه معنا از طریق کنش‌های اجتماعی تولید، دریافت و بازپردازی می‌شود؟ چگونه نشانه‌شناسی ما را از آسیب‌های اجتماعی آگاه نموده و و راههای تعامل برای بهبود شرایط را مطالعه می‌کند؟ چگونه کنش‌های اجتماعی از طریق گفتمان‌ها بازیابی گشته و قابل تفسیر معنایی هستند؟ یا اینکه گفتمانها چگونه کنش‌های اجتماعی را اصلاح نموده و در خدمت توسعه اجتماعی قرار می‌دهند. به این ترتیب و با توجه به این پرسشها، من اعتقاد راسخ دارم که نشانه‌شناسی اجتماعی دلالت بر بلوغ نشانه‌شناسی دارد. اما از چه زمانی نشانه‌شناسی وارد مطالعات اجتماعی شد ؟ از همان زمانی که کاربردشناسی به حوزه مطالعات نشانه و معنا نفوذ کرد. از همان زمانی که مطالعه موقعیت شرکای گفتمانی جای مطالعه جمله و ساختارهای بسته زبانی را گرفت. به همین ترتیب، به‌تدریج شرایط تولید گفتمان، کنش‌های گفتاری، تعاملات نشانه – معنایی، نیت گفتمانی، ارزشهای اخلاقی، نگرشهای بین‌رسانه‌ای، حایل‌های گفتمانی و نشانه‌های حایلی هر روز بیشتر در مطالعات جهان نشانه‌ها وارد شدند تا اینکه ما امروز بتوانیم ادعا کنیم که نشانه‌شناسی به بلوغ رسیده است.

در ادامه پروفسور اریک لاندوفسکی، سخنران کلیدی همایش، سخنرانی خود را با عنوان «نشانه-معناشناسی کنش و تعاملات اجتماعی» ارائه کرد. لاندوفسکی نشانه¬شناس و جامعه¬شناس مطرح فرانسوی و سردبیر سابق مجله بین¬المللی نشانه¬شناسی حقوقی و مدیر مرکز تحقیقات نشانه¬شناسی اجتماعی در سائوپائولوی برزیل است. وی در حال حاضر استاد دوره¬های نشانه¬شناسی در دانشگاه ویلنیوس لیتوانی است.آرا لاندوفسکی در ایران با آثار دکتر مرتضی بابک معین معرفی شده است.
لاندوفسکی که به نشانه¬شناس پساگراماسی معروف است در ابتدا ضمن ابراز خرسندی از اولین سفر خود به تهران گفت: بسیاری از جامعه¬شناسان و فلاسفه، نشانه¬شناسی را تنها در متن می¬دیدند. وی ضمن مروری بر سیر تحول نشانه¬شناسی که از گرماس آغاز شد به جایگاه نشانه¬شناسی امروز و تبیین چهار نظام معنایی خود پرداخت. الگوی نظام¬های معنایی و تعاملی مورد نظر لاندوفسکی عبارتند از: برنامه¬مداری، مجاب¬سازی، تصادف و تطبیق. وی گفت: نظام معنایی نخست کنش است که نشانه شروع آن و معنا هدفش است. نظام دوم نظام تعامل اثرگذار است که مجاب¬سازی در آن صورت می¬گیرد. لاندوفسکی ادامه داد: نشانه¬شناسی مورد نظر ما ابعاد سیاسی و فلسفی دارد و وسیله¬ای برای تحلیل مسائل سیاسی در اختیار ما قرار می¬دهد. سپس بعد حسی وارد می¬شود. در اینجا معنا قابل پیش¬بینی نیست. در نظام چهارم تجربه زیسته و حضور وارد می-شود و در شکل¬گیری معنی دخالت می¬کند.
 
در این همایش دو روزه در مجموع 56 مقاله به شکل سخنرانی و 6 مقاله به شکل پوستر ارائه شد. موضوع مقالات ارائه شده در حوزه¬های مختلف نشانه¬شناسی اجتماعی از جمله آداب اجتماعی، مهاجرت، هویت، تعاملات فرهنگی، فضای شهری، محیط زیست، بحران¬های اجتماعی و مد و پوشاک بود. حضور پژوهشگران رشته¬های مختلف از معماری گرفته تا ادبیات و ترجمه و عکاسی در این همایش قابل توجه بود. کتاب چکیده مقالات همایش نیز همزمان در اختیار شرکت¬کنندگان قرار گرفت.
در اختتامیه این همایش نیز که روز دوم در سالن حکمت پژوهشگاه برگزار شد، ضمن پخش کلیپی از فعالیت¬های پانزده ساله حلقه نشانه¬شناسی تهران، پانزده سالگی این حلقه علمی جشن گرفته شد.