گزارش مراسم یادبود استاد فقید دکتر وهاب ولی

مراسم یادبود استاد فقید دکتر وهاب ولی، استاد پیشکسوت تاریخ و بازنشسته پژوهشگاه در 17 مهرماه 1398 با حضور تعدادی از اعضای خانواده محترم استاد ولی، استادان و پژوهشگران تاریخ، همکاران و شاگردان ایشان و جمع کثیری از علاقه مندان استاد در تالار حکمت پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد.

سخنران نخست این مراسم، دکتر علیرضا ملایی توانی، عضو هیات علمی پژوهشکده علوم تاریخی و معاون پژوهشی و تحصیلات تکمیلی پژوهشگاه بودند که ضمن خیرمقدم به حاضران از بخش هایی از زندگی استاد ولی در کنار تلاش مستمر ایشان برای شناساندن فرهنگ و تاریخ ایران یاد کردند و افزودند از مجموعه تلاش های ارزشمند استاد ولی، دو حوزه فعالیت ایشان بسیار چشمگیر تر است؛ یکی پایه ریزی مطالعات عثمانی و عثمانی شناسی در ایران بود و دیگری تلاش فراوان استاد در حوزه مطالعات مربوط به ایران بود که برآمده از عشق فراوان و علاقه خاص استاد و ایران دوستی فوق العاده ایشان بود. در همین راستا استاد تلاش فراوانی برای شناساندن روح و جایگاه فرهنگ و تمدن ایران و ایرانی به جهانیان صورت دادند.

در ادامه آقای دکتر عبدالرحمن حسنی فر، عضو هیات علمی پژوهشگاه و رئیس پژوهشکده علوم تاریخی ضمن خیرمقدم به حاضران و خانواده استاد به ضرورت توجه نسل جوان و دانشجویان به فعالیت های استاد ولی و الگو گیری از مش علمی ایشان تاکید کردند و افزودند وظیفه پژوهشگاه برگزاری مراسمی باشکوه و درخور شان استاد ولی بود.

سخنران سوم دکتر محمدتقی امامی خویی، استاد پیشکسوت رشته تاریخ، استاد مدعو دانشگاه های تهران، شهید بهشتی، الزهرا، پژوهشگاه علوم انسانی و دانشگاه ازاد اسلامی بودند. ایشان ضمن قدردانی از خانواده استاد و به ویژه تلاش های خواهر مکرم استاد در زمان کسالت ایشان، به نیم قرن سابقه آشنایی و همکاری و همراهی خود با دکتر وهاب ولی اشاره کردند و گوشه هایی از خاطرات مشترک خود و دکتر ولی از دوران تحصیل در دانشگاه تبریز و در کشور ترکیه را بیان کردند. یادی از ترجمه بسیار ارزشمند استاد ولی از تاریخ عثمانی و اینکه برنامه ایشان پیش از درگذشت برای ترجمه مجلد پنجم این کتاب که بوسیله پژوهشگاه علوم انسانی نیز منتشر شده است، بخش دیگری از صحبت های استاد امامی خویی بود. پایان بخش سخنان ایشان ابیاتی از یکی از غزلیات استاد شهریار بود:

«پیرم و گاهی دلم یاد جوانی می کند                         بلبل شوقم هوای نغمه خوانی می کند

می رسد قرنی به پایان و سپهر بایگان                        دفتر دوران ما هم بایگانی می کند»

دکتر مهری پاکزاد، عضو محترم هیات علمی دانشگاه مهاباد، از شاگردان قدیمی دکتر ولی سخنران بعدی مراسم بودند. ایشان ضمن قرائت پیام پسر آقای دکتر ولی و خانواده ایشان، به ذکر نکات و خاطراتی از دوران دانشجویی خود و راهنمایی های دکتر ولی در جایگاه استاد راهنمای پایان نامه ایشان پرداختند.

دکتر شهرام یوسفی فر، عضو هیات علمی گروه تاریخ دانشگاه تهران، و عضو هیات علمی و معاون پژوهشی و همکاری های علمی و بین المللی اسبق پژوهشگاه، سخنران بعدی این نشست بود. ایشان ضمن اشاره به خاطراتی از دکتر ولی، به توانایی های پژوهشی استاد اشاره کرده و افزودند ایشان و دکتر ناصر تکمیل همایون که در این جمع حضور دارند از جمله معدود استادان تاریخ هستند که در حوزه پژوهش تاریخ حضور موثر و پربار داشتند و در همین حوزه نیز بازنشسته شدند.  ایشان ضمن اشاره به توانایی های ارزشمند مدیریتی دکتر ولی و آشنایی ایشان با ساختارهای اجرایی به تجربه های ایشان در حوزه تاسیس نهادهای پژوهشی اشاره کردند و از زیست خاص پژوهشی و آموزشی استاد فقید به عنوان یکی از الگوهای مثال زدنی و محل رجوع برای دانشجویان یاد کردند.

دکتر ناصر تکمیل همایون، استاد پیشکسوت تاریخ در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی سخنان خود درباره دکتر ولی را با ذکر سابقه آشنایی و حضور خود در پژوهشگاه اغاز کردند که آن زمان که اینجانب برای حضور در موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی دعوت شدم و پژوهشکده ها به این صورت نبود، آقای دکتر ولی مسئول بخش تاریخ و علوم اجتماعی بودند و همه امور به دست ایشان بود، مرحوم دکتر بروجردی، رئیس فقید پژوهشگاه در آن زمان به بنده گفتند کارهایتان را با ایشان هماهنگ کنید و دکتر ولی را به واقع «ولی» ما قرار دادند. ایشان روحیه تحقیقات به صورت اجتماعی داشت یعنی می توانستند با جمع کار کنند. ایشان مجله تحقیقات تاریخی را منتشر می کردند و بسیاری کارهای دیگر را نیز به صورت دسته جمعی سامان دهی می کردند. از دیگر ویژگی های بارز استاد فقید، فضل و فضیلت ایشان بود. دکتر ولی به واقع در تاریخ ایران و به ویژه بعد از دوران مغول صاحب دانش و توانمند بودند. بدون کوچکترین خودنمایی در تحقیق، به پژوهش و آموزش مشغول بودند. دارای اخلاق و تقوای علمی و تقوای اجتماعی بودند و نام ایشان به نیکی هم در طریقت علمی و هم طریقت اخلاقی باقی خواهد ماند.     

دکتر اسماعیل شمس، مدیر بخش پژوهش های کردی مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی سخنران بعدی مراسم به آغاز همکاری استاد فقید دکتر ولی با مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی از سال 1381 اشاره کرده و افزودند استاد ولی در این حوزه نیز 10 مقاله شاخص و ارزشمند از خود به یادگار گذاشتند، نخستین مقاله ایشان در این مجموعه مدخل «بورسا» و آخرین آنها «دیاربکر» است. ایشان همچنین به ترجمه اثری ارزشمنداز سوی استاد درباره دولت مروانیان که مرکزشان دردیاربکر قرار داشت و به عنوان یکی از مراکز شکوفای تندم اسلامی فعالیت داشتند اشاره کرده و اظهار تاسف کردند که این اثر تاکنون منتشر نشده است. بخش پایانی صحبت های دکتر شمس اشاره به جایگاه و مشی علمی دکتر ولی به عنوان یکی از آخرین وارثان سنت فرزانگی چند زبانی و چندفرهنگی با ذهن هایی باز و روشن بود.

دکتر محمدعلی اکبری، عضو هیات علمی گروه تاریخ دانشگاه شهید بهشتی و رئیس دانشکده علوم انسانی این دانشگاه سخنران بعدی این مراسم بودند. ایشان از دغدغه و پرسش خود سخن گفتند داستان «ولی» و امثال «ولی ها» در تاریخ پر فراز و فرود ایران به پایان نمی رسد. تاریخ ایران به ما آموخته است که هرچند دوران های سختی را می گذرانیم اما مردمی بودن و این نوع فرهیختگی هیچگاه به پایان نمی رسد. ایشان در ادامه ضمن توصیه به نسل امروز و جوانان که نیازمند الگوبرداری از زندگی علمی استادانی چون دکتر وهاب ولی هستند افزودند جامعه کنونی ما امروز بیش از هر زمان دیگری نیازمند چنین نمونه هایی است تا راه رسیدن به فرهیختگی را بیاموزند. بخش دیگر سخنان ایشان یادی از همکاری استاد ولی با دانشگاه شهید بهشتی و تدریس در گروه تاریخ و اشاره به توانایی های علمی و دانشی ایشان بود.

سخنران پایانی این مراسم دکتر حسن حضرتی، عضو هیات علمی گروه تاریخ دانشگاه تهران، و معاون اموزشی دانشکده ادبیات و علوم انسانی این دانشگاه بود. ایشان ضمن اشاره به جایگاه علمی استاد فقید، به نخستین آشنایی خود با دکتر ولی در سال 1372 اشاره کردند و افزودند آن زمان که با راهنمایی دکتر امامی خویی به عنوان استاد راهنمای پایان نامه خود برای کمک گرفتن در موضوع سخت پایان نامه درباره «نقشبندیان» به حضور دکتر ولی در پژوهشگاه علوم انسانی رسیدم، ایشان به من تعدادی از منابع اصلی این حوزه تخصصی را که به زبان ترکی استامبولی بود معرفی کردند و چون دیدند که من در ترجمه آنها توانایی ندارم، ظرف یک هفته تعدادی از صفحات یکی از این آثار را ترجمه و در اختیار من قرار دادند. اینجانب بعید می دانم چنین کاری از سوی یک استاد برای دانشجویی که اصلاً سابقه آشنایی با او را نداشته باشد صورت گیرد. دکتر حضرتی در ادامه به سابقه همکاری با دکتر ولی در دانشگاه باقرالعلوم(ع) در قم اشاره کردند و ضمن یادی از نظم و مسئولیت پذیری استاد فقید به دیگر ویژگی مهم ایشان یعنی فروتنی و تواضع ایشان اشاره داشتند.

پایان بخش این مراسم اهدای لوح یادبود به خانواده شادروان دکتر وهاب ولی بود.