الگوی علمی و معرفی شاخص‌های تعیین‌کننده نرخ بیکاری در کشور (گزارش راهبردی طرح اعتلا ))

چکیده:

روند رو به رشد افزایش جمعیت در سن کار  باعث شده تا بیکاری به یکی از معضلات اساسی و ملی تبدیل گردد. همچنین جوانان برای هر کشوری باعث رشد تولید و اقتصاد هستند و به عنوان سرمایه ملی به حساب می آیند. اهمیت پرداختن به امر اشتغال در کشوری مانند ایران که برابر آمار رسمی، بیش از یک سوم جمعیت آن را جوانان تشکیل می دهند، و دسترسی به اشتغال مناسب مهمترین دغدغه جوانان است، و بعلاوه بخش عمده ای از آنان در آستانه ازدواج و تشکیل زندگی مستقل قرار دارند، نمود بیشتری پیدا می کند. دولت در سالهای اخیر گامهایی اساسی برای ایجاد فرصت های شغلی و کاهش نرخ بیکاری و بهبود وضعیت شاغلین داشته است. با این حال فاصله ی زیادی تا رسیدن به وضعیت مناسب در کشور باقی مانده است. عدم اعمال سیاست های درست در سالهای گذشته نیز بر این شرایط نامناسب دامن زده است.

به عقیده برخی از تحلیل گران و محققان عامل اصلی 70 درصد از نا هنجاری های جامعه ناشی از بیکاری است، زیرا اشتغال می تواند از بروز بسیاری از ناهنجاری های اجتماعی جلو گیری کند.

طرح آمار گیری نیروی کار در ایران به صورت انحصاری و توسط مرکز آمار ایران بر اساس نیاز برنامه‌ریزان و با هدف محاسبه شاخص های بازار کار، مانند ساختار جمعیت، جمعیت فعال، جمعیت غیر فعال، نرخ مشارکت اقتصادی، نرخ اشتغال، نرخ بیکاری و تغییرات آنها طراحی شده است. معیاری در شاخص سازی است که باید ابتدا روند تحولات بررسی گردد، سپس کیفیت مشخص شود. مرکز آمار ایران 12 سال است با استاندارهای سازمان بین المللی کار[1] کار می کند.

نمونه گیری به روش «نمونه گیری چرخشی[2]» انجام شده است. برای نمونه گیری ابتدا کشور را همگن کرده، سپس یک نمونه از این جمعیت انتخاب می کنند که هر شاخصی که از این نمونه بگیرید با سرشماری از کشور یکسان باشد. به عنوان نمونه نسبت جنسی جمعیت نمونه با نسبت جنسی کل کشور بخواند. 60 هزار خانواده (جمعیت تقریبی 200 هزار نفر) از حدود 24 میلیون خانواده انتخاب، و افراد بالای 10 سال، هر فصل (3 ماه یک بار) آمار گیری می شوند. خطوط نزدیک به هم در نمودار ها و سازگاری نمودار ها با یکدیگر، طی 12 سال، نشان می دهد آمار گیری ها بصورت کلان خیلی دقیق است. اختلاف نمونه گیری  با سرشماری سال 95 تنها 3/0 درصد بوده است، که به این نتیجه ی دقیق، معجزه نمونه گیری گفته می شود. جمعیت نمونه‌گیری در ایران نسبت به کشور‌های دیگر بیشتر است و این بدلیل فشار های سیاسی و اختلافات سیاسی در کشور است که نیاز به دقت بالای اندازه گیری دارد. آمریکا با 300 میلیون جمعیت، جمعیت نمونه گیری ای برابر با 70000 خانوار دارد. اما در کشورمان با 80 میلیون جمعیت 60 هزار خانوار نمونه گیری میکنیم که دقت کار را بالا می برد. (ضریب جینی را با 30 هزار خانوار و نرخ بیکاری را با 60 هزار خانوار اندازه می گیرند). در این گزارش نمودار های تهیه شده طی سال‌های اخیر در حوزه شاخص های بازار کار به تفصیل بیان می گردد.