ایستاده در آستانه زمان/ شماره ششم نقدنامه علوم انسانی منتشر شد

دانش حقوق در ایران تاکنون با تمنّای سامان‌بخشی و تنظیم مناسبات زندگی جمعی انسان‌ها بر محور ایده‌ حاکمیت قانون بالیده است. در این بین، هرچند تعدادی از حقوق‌دانان و نیز فقهای مسلمان در خصوص ذات قانون و نسبتش با زندگی و معاصرت انسان ایرانی مطالبی را نگاشته‌اند اما آنچه که عینیت یافته صرفِ توجه به کارکرد قانون در ایجاد قاطعیت بر سر روابط انسان‌ها بوده است. در طی سال‌های اخیر، حقوق‌دانان بیش از آنکه مقتضای ذاتِ قانون را در نسبت با انسان ایرانی-اسلامی سنجیده و مورد تامل قرار بدهند، مشغول کشف و تعیین شاخص‌های کارکردی و فرمال برای تعیُّن‌بخشی به قانون بوده‌اند.

گویی همواره فقدان قانون و لزوم وجود آن در مناسبات زندگی انسان تنها مسئلهٔ تعیین‌کننده برای حقوق‌دان ایرانی بوده است، غافل از آنکه هر قانونی در هر زمان و میان هر مردمی، پا به زندگی نخواهد گذاشت و ورود قانون به زندگی مستلزم درک ذاتِ آن در نسبت با ذاتِ انسان و زندگی است. پرسشی که برای تحقق قانون در زندگی ایرانی-اسلامی تعیین‌کننده است پرسش از چیستیِ ذاتِ قانون به‌مثابهٔ پدیداری انسانی در نسبت با ذاتِ انسان و زندگی ایرانی-اسلامی است.

پرداختن به آکویناس و پیدایش طرح قانون انسانی در مسیحیت که سرآغاز تحقق قانون به‌مثابهٔ پدیداری انسانی در دوران مدرن است از سر چنین مسئلهٔ تعیین‌کننده‌ای برای دانش حقوق در جامعه ایرانی بوده است. آکویناس در عین آنکه در موقفی الهیاتی-دینی ایستاده اما توانست قانون را به‌مثابهٔ فعل انسانی مطرح کرده و آن را در درون اروپای مسیحی جذب نماید. با کار توماس، وحدتی میان دو نهاد کلیسا و پادشاهی برقرار شد و جامعهٔ مسیحی پس از فروخفتن غبار جنگ‌های صلیبی به‌نحو سرزنده‌ای قوام و دوام یافت. این دوباره‌ایستادن جامعهٔ مسیحی بر موقفی تازه کشف شده به‌نام قانون انسانی که در متنِ مسیحیت تحقق یافته، سرآغاز تغییر زمان و ظهور کیفیتی تازه از بودن برای انسان در غرب جهان بود.

شمارهٔ ششم نقدنامه علوم انسانی با دبیری علمی رضا محمدی و به همت گروه فقه و حقوق شورای بررسی متون و کتب علوم انسانی تولید شده و علاوه بر ارائه شش بازخوانی از ایدهٔ توماس آکویناس درباره قانون توسط سید حمید طالب‌زاده، سید محمدحسین کاظمینی، مهدی شهابی، سعید ماخانی، ابراهیم رنجبر و یوسف خرم‌پناه حاوی یادداشت‌هایی از سید محمدتقی چاوشی، محمدهادی محمودی و رُمی براگ و امیرحسین صنایعی درباب ایدهٔ قانون انسانی در مسیحیت می‌باشد.
همچنین فرازهایی از متن رساله قانون از کتاب زبده الهیات (summa theologiae) همراه با دو رساله از دونس اسکوتوس درباب مواجهه‌ای متفاوت با طرح ایده قانون انسانی در آکویناس برای نخستین‌بار از زبان لاتین ترجمه شده است.

برای تهیه این شماره، می‌توانید با پرکردن این فرم، علاوه بر امکان سفارش شماره‌های پیشین نقدنامه: شماره یکم و شماره دوم، شماره سوم و چهارم و شماره پنجم درخواست خود برای سفارش شماره جدید را ثبت و با پست رایگان دریافت نمایید. همچنین طی روزهای آینده امکان خرید حضوری از کتابفروشی‌های «کیهان» و «مولی» در تهران و «کتاب شهر» در قم (چهارراه شهدا) میسر خواهد شد.