کرانههای بازار/ شمارۀ پنجم نقدنامه علوم انسانی منتشر شد
نابسامانیهایی که به شکل ادواری، خود را در بیثباتی قیمتها، کاهش سرمایهگذاریها و یا بروز انواع بیکاری و فقر نشان میدهد، بیماری مزمن اقتصادی است و انتظار میرود که طبیبان آن نیز اقتصاددانان باشند. اما در برابر چنین معضلاتی معمولا دو صدای متفاوت شنیده می شود: گروهی بر لزوم مداخلۀ (لااقل مقطعی) دولت برای بهبود شرایط تاکید میکنند و گروهی موسوم به لیبرالها با اعتماد بر مکانیسم پنهان و پیروز بازار، همگان را و بهویژه دولتها را به بردباری در قبال صداهای مخالف و اعتماد به نتایج ثمربخش بازار فرامیخوانند. در اینکه لیبرالها در عرصۀ اقتصادی، فراخوانی عمومی در جهت آزادی بازار بهعنوان آوردگاه کنشهای انسانی دارند تردیدی نیست. آوردگاهی مبتنی بر کسب سود و عاری از هرگونه دخالت اخلاقی یا سیاسی. اما مسئله اینجاست که آیا اتکا بر بازار را باید همچون وضعی طبیعی تصور نمود و دولت را به پرهیزگاری در این عرصه توصیه کرد یا دعوت به بازار را باید همچون کنشی سیاسی در قرار دادن وضع مشروط حیطه عمومی -در برابر وضع مطلقه و «عقلانی» بازار- تعبیر نمود؟
لیبرالیسم بهعنوان سنتی که میرفت پس از بحران سالهای 1929 و 1930 و غلبۀ مداخلهگرایی کینزی در کشورهای مهد لیبرالیسم به موزۀ عقاید اقتصادی سپرده شود، در پی تلاش علمی، سیاسی و اجتماعی هایک و دیگر همپیمانان او، به شکلی بنیادینتر، سیاسیتر و پایدارتری در اواخر قرن بیستم پس از قدرتنمایی در حوزۀ عمومی، عرصۀ سیاسی را نیز از آن خود کرد و موقعیت تازۀ دولت در بریتانیا و ایالات متحده را تشکیل داد، موقعیتی فعال، بازیساز، مداخلهگر اما غیرخودبنیاد؛ دولتی که نه بر ارزشهای اخلاقی یا ارادههای دموکراتیک برساختی انسانها، که بر نهاد تکاملی و در عین حال تاریک بازار بنیان نهاده شده است.
آنچه نولیبرالیسم هایک را از اشکال دیگر لیبرالیسم قرن نوزدهمی و یا نوکلاسیک گرایی قرن بیستمی جدا میکند، تفطن و خودآگاهی آن نسبت به وضع سیاسی و غیرطبیعیِ بنیاد نهادن حیطۀ عمومی -و نه فقط امر اقتصادی- بر نظم خودبنیاد بازار است؛ آنچه که محور اقتصاد سیاسی هایک را تشکیل داده است.
فهم نقش انقلابی هایک در این تحول بنیادین از معنای لیبرالیسم، وضع بازار و نقش دولت چیزی است که در این شماره از نقدنامه بروز و ظهور داشته است. بررسی آثار فردریش فون هایک، آنگونه که در این شماره از نقدنامه به آن پرداختهایم، راه متفاوتی است نسبت به خوانشهای معمول و جانبدارانه یا مخالفخوان داخلی از او و امکان تازهای است برای تفکر پیرامون بازار و حدود آن. اینجا تأمل و بازشناسی افکار هایک، در متن اثر برجسته او، قانون، قانونگذاری و آزادی ، انجام گرفته است و میتواند مجالی برای بازاندیشی در معنای بازار و لیبرالیسم اقتصادی باز کند؛ چه از مدافعان اقتصاد بازار آزاد باشیم و چه از منتقدان آن.
شمارۀ پنجم نقدنامه علوم انسانی با دبیری علمی دکتر علیاکبر ناسخیان و به همت گروه اقتصاد شورای بررسی متون و کتب علوم انسانی تولید شده است. در این شماره علاوه بر برگردانِ مقالۀ 1978 فردریش هایک در باب لیبرالیسم به زبان فارسی، پنج مقاله از اساتید و پژوهشگران خارجی و ایرانی از جمله دکتر ویکتور وانبرگ برای بازخوانی تفکر هایک منتشر شده است. همچنین این شماره برای ارزیابی معاصر راهی که هایک در اقتصاد آزاد گشود، میزبان یادداشتهایی از استاد دکتر همایون کاتوزیان و دیگر پژوهشگران است. در پایان نیز، گزارش میزگردی با حضور عدهای از نویسندگان این شماره نقدنامه تنظیم و منتشر شده است.
برای تهیه این شماره، میتوانید با پرکردن این فرم، علاوه بر امکان سفارش شمارههای پیشین نقدنامه: شماره یکم و شماره دوم و شماره سوم و چهارم درخواست خود برای سفارش شماره جدید را ثبت و با پست رایگان دریافت نمایید. همچنین طی روزهای آینده امکان خرید حضوری از کتابفروشیهای «کیهان» و «مولی» در تهران و «کتاب شهر» در قم (چهارراه شهدا) میسر خواهد شد.
نظر شما :