نمایشگاه مجازی - آرشیو
نمایشگاه مجازی «تاریخ پاندمی در تصویر» گالری
نخستین نشانه‌ها از کووید-۱۹ یا ویروس کرونا از نیمه‌ی نوامبر ۲۰۱۹م. در ایالت ووهان چین شناسایی شد. مجامع پزشکی چین در روزهای آغازین دسامبر نتیجه‌ی بررسی بر روی چهل و یک بیمار را منتشر کردند و در اندک زمانی از ژانویه ۲۰۲۰م. کووید-۱۹ یک ویروس همه‌گیر و پاندمی شناخته شد. در نیمه‌ی ژانویه ویروس به بیشتر ایالات چین راه یافت و در نتیجه محدودیت‌هایی را برای عبور و مرور و برگزاری جشن سال نو چینی در نظر گرفتند. در پایان ژانویه نشانه‌هایی از ابتلا در ایتالیا و دیگر نقاط اروپا ظاهر شد و از نیمه‌ی فوریه ۲۰۲۰م. / پایان بهمن ۱۳۹۸ش. بیماران مبتلا به کووید-۱۹ در ایران نیز شناسایی شدند. با افزایش تعداد مبتلایان در کشورهای مختلف اروپایی، سازمان بهداشت جهانی از هفته‌ی دوم مارس اروپا را مرکز فعال پاندمی نامید. بدین ترتیب، ویروس کووید-۱۹ به یکی از سریع‌ترین پاندمی‌های تاریخ جهان تبدیل شد. قرنطینه تنها راهکار برای مقابله فوری با این پاندمی بود و تعطیلی تمامی فضاهای عمومی به عنوان راه‌حل اولیه مد نظر قرار گرفت و عملی شد. این آغاز دوران دیگری از تاریخ پاندمی در جهان بود. هدف از برگزاری نمایشگاه مجازی «تاریخ پاندمی در تصویر» مروریست بر مستندات موجود از تاریخ پاندمی در جهان. مستندات این نمایشگاه بر اساس پژوهش در متون تاریخی و آرشیوهای آثار هنری گردآوری شده است. مستندات باستان‌شناختی از وجود نشانه‌هایی مبنی بر پاندمی یا شیوه بیماری‌های همه‌گیر در حدود ۵۰۰۰ سال پیش حکایت می‌کند. متون تاریخی نیز اطلاعاتی درباره‌ی همه‌گیری‌های متعدد به دست می‌دهند. طبق شواهد باستان‌شناختی و مستندات تاریخی مکتوب، دوران پاندمی در طول تاریخ را می‌توان بدین شرح بیان کرد: ۱- طاعون آتن در ۴۳۰ پیش از میلاد: به دنبال نبردهای طولانی آتن و اسپارت، اپیدمی طاعون به مدت پنج سال ادامه یافت که به مرگ حدود صد هزار نفر منجر شد. ۲- طاعون آنتونین در سال‌های ۱۶۵ تا ۱۸۰ میلادی: این اپیدمی به دنبال بازگشت سربازان رومی از نبردهای طولانی در امپراتوری روم شیوع یافت. برخی آن را نوعی آبله توصیف کرده‌اند. این اپیدمی بیش از پنج میلیون نفر را به کام مرگ کشاند. ۳- طاعون سیپریین حدود ۲۵۰ تا ۲۷۱ میلادی: این پاندمی به نام اسقف کارتاژ سنت سیپریین نامیده است. او نشانه‌های این همه‌گیری را شناسایی کرده بود. تنها در شهر رُم پنج هزار نفر جانشان را از دست دادند. پژوهش‌های باستان‌شناسان در سال ۲۰۱۴ م. در لوکسور، از شهرهای تاریخی مصر، مبین وجود گورهای دسته جمعی اجساد مبتلا به طاعون است. ۴- طاعون ژوستینین ۵۴۱ تا ۵۴۲ میلادی: شیوع طاعون خیارکی در محدوده‌ی شرق‌میانه تا غرب اروپا به مرگ حدود ده درصد از جمعیت جهان منجر شد. ۵- طاعون شیرویه ۶۲۷ تا ۶۲۸ میلادی: این طاعون که به نام شیرویه از آخرین شاهان ساسانی نامیده شده است، در ایالات غربی متصرفات ساسانیان به ویژه میان‌رودان شیوع یافت و به مرگ نیمی از جمعیت این نواحی منجر شد. شیوع این بیماری یکی از عوامل انقراض ساسانیان بود. ۶- طاعون یا مرگ سیاه ۱۳۴۶تا ۱۳۵۳ میلادی: در سراسر آسیا و اروپا گسترش یافت و چنین تخمین زده‌اند که موجب کاهش بیش از نیمی از جمعیت اروپا شد. این همه‌گیری از طریق کَک منتقل می‌شد. این بیماری در ایران نیز شیوع یافت. چنین تخمین زده‌اند که به واسطه‌ی شیوع آن حدود ۷۵ تا ۲۰۰ میلیون نفر در آسیا و اروپا جان باختند. ۷- همه‌گیری کوکولزتلی (طاعون) ۱۵۴۵ تا ۱۵۴۸ میلادی: گونه‌ای بیماری همه‌گیر عفونی مشابه طاعون که موجب مرگ میلیون‌ها نفر از ساکنان امریکای مرکزی شد. ۸- طاعون امریکایی قرن شانزدهم میلادی: با ورود اروپاییان به قاره‌ای امریکا در قرن شانزدهم میلادی، دور دیگری از شیوع طاعون آغاز شد که مرگ حدود نود درصد از بومیان این قاره را به دنبال داشت. ۹- طاعون بزرگ لندن ۱۶۶۵ تا ۱۶۶۶ میلادی: شیوع این طاعون به مهاجرت بخش درخور توجهی از اهالی لندن منجر شد. حدود صد هزار نفر و تقریباً پانزده درصد از جمعیت لندن جانشان را از دست دادند. همزمان با بحران طاعون، آتش‌سوزی وسیعی نیز در لندن رخ‌داد که بر وخامت شرایط اهالی این شهر افزود. ۱۰-طاعون بزرگ مارسی ۱۷۲۰ تا ۱۷۲۳ میلادی: با ورود کشتی باری به بندر مارسی که مبدا آن شرق مدیترانه بود، زمینه‌های شیوع طاعون در این شهر فراهم شد. اگرچه کشتی قرنطینه بود، اما بیماری به سرعت منتشر شد و حدود صد هزار نفر از اهالی این شهر یا حدود سی درصد از جمعیت آن از بین رفت. ۱۱- طاعون روسی ۱۷۷۰ تا ۱۷۷۲ میلادی: شیوع طاعون در مسکو و مشکلات ناشی از قرنطینه به نارضایی عمومی و شورش تبدیل شد. بیش از صد هزار نفر در اثر این بیماری جانشان را از دست دادند. ۱۲- طاعون زرد فیلادلفیا ۱۷۹۳ میلادی: شیوع این بیماری در تابستان به مرگ بیش از پانصد هزار نفر منجر شد. ۱۳- پاندمی آنفولانزا در ۱۸۸۹ تا ۱۸۹۰ میلادی: شیوع این بیماری از روسیه مرگ بیش از یک میلیون نفر در جهان را به دنبال داشت. ۱۴- اپیدمی فلج اطفال ۱۹۱۶ میلادی: در ایالات متحده امریکا شیوع یافت و به ابتلای بیش از ۲۷ هزار نفر و مرگ ۶ هزار نفر منجر شد. ۱۵- آنفولانزای اسپانیایی در ۱۹۱۸-۱۹۲۰ میلادی: به دنبال وقوع جنگ جهانی اول چنین تخمین می‌زنند که بیش از پانصد میلیون نفر به ویژه در نیمکره‌ی شمالی به این بیماری مبتلا شدند و یک پنجم آنها جان خود را از دست دادند. ۱۶- آنفولانزای آسیایی در ۱۹۵۷ تا ۱۹۵۸ میلادی: این بیماری از چین آغاز و به مرگ بیش از یک میلیون نفر منجر شد. ۱۷- پاندمی ایدز از ۱۹۸۱ تا حال حاضر: از شیوع این بیماری تا امروز حدود سی و پنج میلیون نفر جان خود را از دست داده‌اند. ۱۸- آنفولانزای H۱N۱ در ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۰ میلادی: این پاندمی که به آنفولانزای خوکی نیز شهرت یافته است از مکزیک آغاز شد و سراسر جهان را در بر گرفت و بیش از یک میلیون نفر را مبتلا کرد. بیش از پانصد هزار نفر در اثر این پاندمی جان باختند. ۱۹- اپیدمی اِبولا در افریقای غربی در ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۶ میلادی: این اپیدمی در غرب افریقا آغاز و به مرگ بیش از یازده هزار نفر منجر شد. تاکنون راه‌حل دایمی برای مقابله با این بیماری به دست نیامده است. ۲۰- اپیدمی ویروس زیکا از ۲۰۱۵ میلادی تا کنون: ویروس زیکا که از طریق مگس منتقل می‌شود ابتدا در امریکای جنوبی و سپس مرکزی شناسایی شد. بیشترین مبتلایان به این ویروس نوزادان بوده‌اند. ۲۱- پاندمی کووید – ۱۹ علاوه بر این دوره‌های پاندمی که به ابتلای جمعیت بسیاری از کشورها منجر شد، در طول تاریخ، پاندمی‌های دیگری چون وبا نیز در مناطق مختلف شیوع یافت که ایران ازجمله نواحی مبتلا به آن بود. قرار داشتن ایران در مسیر راه‌های تجاری و به ویژه راه‌های آبی خلیج فارس و دریای خزر، از دلایل شیوع وبا بوده است. به دیگر سخن، در بیشتر موارد ایران منشا شیوع وبا نبوده است. زیرا به نسبت کشورهای همسایه از آب و هوای مناسب و نواحی کوهستانی برخوردار است و اپیدمی از هند، افغانستان و روسیه به ایران منتقل می‌شده است. مستندات تاریخی طی دویست سال اخیر از شیوع ۵ دوره همه‌گیری وبا در ایران حکایت می‌کنند. با تاسیس انستیتو پاستور در ۱۳۳۹ ق. = ۱۳۰۰ ش. /۱۹۲۱ م. در تهران و پژوهش‌های مداوم در این خصوص مقدمات مقابله با این بیماری فراهم شد.
ادامه مطلب
