گروه قطب‌ها، کرسی‌های علمی و نظریه‌پردازی
رئیس گروه: دکتر طاهره ایشانی
1. کرسی‌ها
تاریخچه
دفتر کرسی‌های نظریه‌پردازی نقد و نو آوری در پاییز سال 94 طی هماهنگی‌های مکرر با دبیرخانه حمایت از کرسی‌ها و دریافت آیین‌نامه‌های مرتبط کار خود را آغاز کرد. در تاریخ 2/9/94 با حضور رئیس کمیتة دستگاهی دبیرخانه حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی، نقد و آزاد‌اندیشی و معاون پژوهشی و تحصیلات تکمیلی پژوهشگاه برای آشنایی اعضای هیأت علمی جلسه‌ای برگزار نمود.
با عنایت و همکاری ریاست پژوهشگاه، احکام اعضای شورای دفترکرسی‌ها صادر گردید. سپس به اعضای هیأت علمی برای ارسال آثار دارای نظریه، نقد و نوآوری فراخوان داده شد و برخی از آن استقبال کردند. تا پایان سال 1399، چهل و هفت کرسی ترویجی، یک پیش اجلاسیه و یک کرسی مناظره برگزار شده است.
اهداف
- ایجاد فرصت رسمی، قانونی و شایسته برای طرح نظریات و نقدهای جدید در فضاهای علمی و تخصصی؛
- کمک به حل مسائل و معضلات علمی و گسترش مرزهای دانش و معرفتی در حوزه علوم انسانی و اسلامی؛
- حمایت معنوی، تشویق و تکریم نخبگان علمی در حوزه‌های علوم انسانی و اسلامی؛
- کمک به شفاف‌سازی ظرفیت‌ها و ایجاد امکان شناسایی استعدادهای علمی ناشناخته و نوآوری‌ها و نظریه‌های جدید در حوزه‌های مختلف علوم انسانی و اسلامی؛
- افزایش نشاط علمی در میان پژوهشگران، استادان و اعضای هیأت علمی مؤسسه.
فعالیت‌ها
برگزاری سلسله کرسی‌های ترویجی عرضه و نقد ایدة علمی در طول سال‌های 1394-1399؛ با عناوین زیر:
- شرط کفایت در نقد ادبی، دولت مکلف، حق معاش اصل موضوعه اقتصاد اسلامی ، روش‌شناسی نائینی به مثابه تولید اندیشه در جامعه ایرانی، باور فره ایزدی و نظام ظلل اللهی در تاریخ ایران، بررسی مسایل اجتماعی ایران در اسناد بالادستی، هرم عشق: نقد نظریه مثلث عشق اشترنبرگ، پیشنهاد نظریه معناشناسی زیستی عاطفی، گذر از تفکر سنتی در شعر دهه هشتاد با تحلیل تقابل های دوگانه، سود اخلاقی: یکی از رهیافت‌های سواد رسانه‌ای و مسئولیت اجتماعی، تبارشناسی نقد (نگاهی تبارشناسانه به چرایی هنجارشدگی نقد در دورۀ معاصر)، سنجش بین‌آزمونی توانایی‌های شناختی و روانی حرکتی کودکان بر اساس نظریه CHC، تحلیل و نقد مبانی فلسفی اخلاقی جان دیویی، تاثیر عوامل داخلی و خارجی در قحطی بزرگ ایران طی جنگ جهانی اول، عرفان وفلسفه از منظر تفکر فازی، خوانش فرهنگی از متن: شرط لازم و تحلیل متون تاریخنگارانه، نخبه‌گرایی مشارکتی، باز اندیشی ناسیونالیسم در ایران، نقد رویکرد پارادایمی در تحلیل نظریه‌های توسعه اقتصادی، نظریه فلسفه هنر ایرانی اسلامی براساس آرای فلسفی سهروردی، نقدی بر خوانش خواجه نصیرالدین از «کسب عادت»ارسطویی، نقد رویکرد سنتز نئوکلاسیک در متون درسی اقتصاد کلان، وصیف فلسفه علم رویکردی نو در «مطالعات علم»، تعمیم‌گرایی در ادبیات سبز به مثابه راهکار در اخلاق محیط زیست، فهم هرمنوتیک علوم انسانی مبتنی بر آرای دیلتای، رویکرد ژانری در مطالعات تاریخ ادبی، سید جمال‌الدین اسدآبادی پایه‌گذار گفتمان فهم و تفسیر عصری قرآن کریم، نقد فرهنگ کار در سازمان‌های ایرانی، زنانه شدن شهر با تاکید بر فضاهای شهر تهران، نقد آرا و نظریه کاتوزیان در باب جامعه کلنگی یا جامعه کوتاه مدت، بازخوانی احکام استثناء در کتب صرف و نحو، طبی‌سازی به مثابه تکنولوژی، نقد رویکردهای سنتی در باب نظام‌های اقتصادی و ارائه ایده جایگزین، اصول اخلاقی صلح جهانی بر اساس واژه قرآنی ناس ، معرفی فرآیند نظام مند مدیریت ریسک منابع انسانی، سوژه تجدد، روایت‌شناسی: الگوی نظری و عملی برای بررسی قصص قرآنی، بینا آیینیت ایرانی، رویکردی نو جهت بررسی تاریخ اندیشه معاصر ایران، تاملی در انگارۀ شهروندی در ایران معاصر از منظر بحث در فلسفه‌ی سیاسی، روش‌های حل تعارض میان منافع کنشگران فرایند جرم‌انگاری در ایران در پرتو نظریه برساخت‌گرایی اجتماعی، ساختارسازی ناراستی‌های آکادمیک در آموزش عالی ایران، ساماندهی بحث استعاره و تقسیمات متشتّت آن در بلاغت فارسی، هنجارشکنی سیستماتیک در آموزش علوم اجتماعی ایران، ارزیابی حقوقی دولت مشروطه و مشروطیت دولت در ایران، تاریخی تحول موضوعی فقه سیاسی امامیه. در عینیت‌های سیاست، ایران اشکانی، گسست یا استمرار فرهنگی؟
- کرسی نقد و مناظره دکتر قدرت‌الله طاهری و دکتر مهدی محبتی تحت عنوان: «امکان و یا امتناع نظریه و نقد ادبی در ادبیات فارسی».
- پیش‌اجلاسیه کرسی تخصصی نظریه‌پردازی دکتر پگاه مصلح تحت عنوان: «نخبه‌گرایی مشارکتی». داوران جلسه: آقای دکتر سیدجلال درخشه، آقای دکتر عباس منوچهری، آقای دکتر عبدالرحمن عالم، آقای دکتر داود فیرحی. و همچنین ناقدین جلسه آقای دکتر جهانگیر معینی علمداری، آقای دکتر داود مهدوی‌‌زادگان، آقای دکتر محمدجواد نوروزی، آقای دکتر عباسعلی رهبر.
وظایف
- شناسایی و ترغیب و جلب نظر نظریه‌پردازان و نقادان برای بهره‌برداری از فرصت کرسی‌ها.
- وارسی اجمالی محتوای طرح‌نامه‌های واصله جهت برگزاری کرسی ترویجی و یا تخصصی در شورای دفتر کرسی‌ها (کمیتۀ دستگاهی پژوهشگاه)
- تعیین داوران و ناقدان بر اساس نظر اعضای شورای دفتر کرسی‌ها
- اطلاع‌رسانی از طریق پوستر، بنر و ... در صفحات سایت و دیگر صفحات مجازی.
- برگزاری منظم کرسی‌های ترویجی و یا تخصّصی
- نظارت بر روند و فرآیند برگزاری اجلاسیه‌های نقد، ارزشیابی دفاع و داوری نظریه‌ها، نظرات و نقدهای علمی.
- درخواست صدور گواهی برای فرد دارای ایده، نقد و...، هریک از ناقدین و مدیر علمی کرسی برای کرسی‌های برگزارشده
- درخواست پرداخت حق‌الزحمه برای فرد دارای ایده، نقد و...، هریک از ناقدین و مدیر علمی کرسی برای کرسی‌های برگزارشده
- تهیه و تدوین فعالیت‌های انجام شده در دفتر کرسی‌ها
2. قطب‌ها
تاریخچه
به استناد بند «د» مادة 18 فصل دوم برنامة پنج سالة پنجم توسعة کشور و ضرورت توسعة قطبهای علمی حوزة علوم انسانی، در آبان 1393 دفتر قطبهای علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با شرح وظایف زیر ایجاد شد:
- ارزیابی ظرفیت‌های پژوهشگاه در ایجاد قطبهای علمی پژوهشکده‌ها، گروه‌ها و مراکز پژوهشگاه؛
- همکاری مؤثر و مجدانه با دبیرخانة شورای قطبهای علمی وزارت‌علوم، تحقیقات و فناوری جهت ایجاد و کسب مجوز قطبهای علمی؛
- تشریح نحوة ایجاد قطبهای علمی برای پژوهشکده‌ها، گروه‌ها و مراکز پژوهشگاه؛
- ارزیابی درخواست‌های پژوهشکده‌ها، گروه‌ها و مراکز پژوهشگاه جهت ایجاد قطب علمی؛
- ایجاد سامانة اطلاعات فراگیر در زمینة قطبهای علمی.
اهداف
- افزایش مشارکت در گسترش مرزهای دانش و اعتلای موقعیت علمی کشور؛
- دستیابی به آخرین یافته‌های علمی و فناوری‌های نوین در زمینه‌های خاص؛
- تولید دانش فنی برای پاسخ‌گویی به نیازهای اساسی کشور؛
- فراهم ساختن زمینه پرورش پژوهشگران و دانشمندان تراز اول؛
- ایجاد محیط علمی پویا و مولد علم؛
- تقویت فعالیت‌های علمی گروهی.
فعالیت‌ها
- ارزیابی توانمندی‌های پژوهشکده‌ها و مراکز پژوهشگاه؛
- بررسی اجمالی قطبهای علمی مصوب وزارت علوم با محوریت قطبهای علوم انسانی و هنر و ارائه آن به رؤسای پژوهشکده‌ها؛
- ارسال آیین‌نامه و شیوه‌نامة تشکیل قطبهای علمی به رئیسان پژوهشکده‌ها و مراکز پژوهشگاه؛
- دیدار با رئیسان محترم پژوهشکده‌ها و مراکز و تشریح نحوة ایجاد قطب علمی؛
- برگزاری جلسات توجیهی برای رؤسای پژوهشکده‌ها و اعضای هیأت علمی؛
- ایجاد صفحة دفتر قطبهای علمی در سایت پژوهشگاه؛
- ارتباط مستمر با دفتر قطبهای علمی وزارت علوم؛
- تأیید و تصویب قطب علمی زبانشناسی پیکره‌ای در جلسۀ شورای قطبهای علمی مورخ1/11/97 از سوی وزارت علوم.
اعضای قطب علمی مذکور به شرح زیرند:
1. دکتر فرزانه گشتاسب 8. دکتر یوسف محمد نژاد عالی زمینی
2. دکتر آتوسا رستم بیک 9. دکتر سید مصطفی عاصی (مدیر قطب)
3. دکتر آزیتا افراشی 10. دکتر جان اله کریمی مطهر
4. دکتر زهره زرشناس 11. دکتر مرضیه یحیی‌پور
5. دکتر حسین صافی 12. دبیر قطب دکتر مسعود قیومی
6. دکتر محمود بی‌جن‌خان
7. دکتر جان‌اله کریمی مطهر