«تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی»نقدوبررسی شد/ ضرورت حرکت از تاریخ شفاهی به تاریخ نگاری شفاهی
«تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی»نقدوبررسی شد/ ضرورت حرکت از تاریخ شفاهی به تاریخ نگاری شفاهی
نشست علمی «نقد و بررسی تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی» با حضور جمعی از اساتید و پژوهشگران برجسته این حوزه در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد.
در این نشست 6 نفر از پژوهشگران این حوزه از تاریخ انقلاب به ارایه نظرات خویش در این خصوص پرداخته و در پایان نیز با حضور جمعی دیگر از صاحبان تجربه و پژوهش در حوزه تاریخ شفاهی بحث و بررسی عمیقی پیرامون بایدها و نباید های تاریخ نگاری شفاهی صورت گرفت.
در ابتدای این نشست که بیش از سه ساعت به طول انجامید، حجت الاسلام سعید فخرزاده مدیرتاریخ شفاهی دفتر ادبیات انقلاب اسلامی به نحوه شکل گیری این دفتر در حوزه هنری پرداخت و با ذکر خاطراتی تجربیات خود را در این حوزه در اختیار حاضران قرار داد. او با ذکر این نکته که فاصله کم میان پیروزی انقلاب و جنگ باعث شد تا تاریخ شفاهی انقلاب کمی دیر و از میانه های دهه 70 مورد توجه قرار بگیرد، تاکید کرد هم اکنون 70 هزار ساعت مستندات صوتی در این خصوص جمع آوری شده که در حال حاضر در حال دسته بندی و آرشیو شدن هستند تا در صورت لزوم در اختیار پژوهشگران حوزه تاریخ قرار بگیرد.
دکتر جواد منصوری که در حال حاضر معاونت اطلاع رسانی مرکز اسناد انقلاب اسلامی را در اختیار دارد، و خود نیز سالها در انقلاب و جنگ حضور فعال داشته، دیگر سخنران این نشست بود.او با ذکر این نکته که تاریخ شفاهی سند اول برای تاریخ محسوب می شود، به بررسی آسیب های این حوزه پرداخت. او نخستین آسییب را مواضع فکری، اخلاقی و روانی راوی در روایت موضوع دانست که ممکن است روایت را از واقعیت دور کند. به همین دلیل نیز خاطرات شفاهی باید با اسناد دیگر تطبیق داده شود. از دیدگاه او، دقت افراد در بیان وقایع کم است و این دومین آسیب محسوب می شود. وی روایت واقعه دیروز با تفکر امروز را نیز از جمله دیگر ضعف های تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی دانست که باید به آن توجه ویژه داشت. پیشنهاد ویژه وی برای اصلاح بیشتر ضعف ها نیز استفاده از تاریخ شفاهی گروهی بود که در آن به جای مصاحبه های تک نفره جمعی از افراد در کنار یکدیگر یک واقعه را روایت می کنند.
دکتر علیرضا ملایی، عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی از جمله معدود اساتید دانشگاهی است که در حوزه تاریخ شفاهی مطالعات و بررسی های عمیقی داشته است. وی در این جلسه ابتدا نقدی بر کتاب ها و متون تاریخ شفاهی در سال های اخیر داشت و بزرگترین ضعف آنها را نداشتن یک روش دقیق علمی در روایت تاریخ دانست. به اعتقاد وی اغلب این متون عبارتند از مصاحبه با افرادی صاحب خبر و خاطره و مکتوب کردن آنها. گرچه تعداد معدودی از کتب از وقایع گویی فراتر رفته و به تطبیق آنها با اسناد دیگر هم پرداخته اند اما با این حال همچنان از همان روش استفاده می کنند. وی تاریخ شفاهی را مسئله ای مهم در روزگار کنونی ما دانست اما به این نکته اشاره کرد که تاریخ شفاهی ما در این مرحله متوقف شده در حالی که می تواند به افق های بالاتری دست یابد. به اعتقاد وی برای دستیابی به این افق های دورتر ما باید از تاریخ شفاهی به سمت تاریخ نگاری شفاهی حرکت کنیم. تاریخ نگاری شفاهی نیز مستلزم داشتن روشی علمی برای روایت تاریخ است که تنها با حضور یک مورخ در فرایند کار تحقق می یابد. وی در ادامه به ارایه روش 15 مرحله ای خود برای تاریخ نگاری شفاهی پرداخت.
دکتر یعقوب توکلی، مدیر گروه تاریخ تمدن پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی نیز دیگر سخنران این نشست بود که در کنار ارایه تجربیات میدانی خود در ایران و لبنان به مباحث نظری و تئوریک نیز در این حوزه پرداخت. او ضمن گلایه از به رسمیت نشناختن تاریخ شفاهی در محافل دانشگاهی بر ضرورت تئوری پردازی و تحلیل مفهومی در این حوزه تاکید کرد.
محسن کاظمی پژوهشگر حوزه تاریخ، دکتر محمدامیر احمدزاده، رحیم نیکبخت و فایزه توکلی از جمله دیگر صاحب نظرانی بودند که در ادامه این نشست به بحث و بررسی پیرامون این موضوع پرداختند.
نظر شما :