گزارش نخستین همایش ملی روش‌های پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی

در ابتدای این همایش ملی دکتر یحیی فوزی، رئیس این همایش ملی و معاون پژوهشی و تحصیلات تکمیلی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی طی سخنانی گفت: در حال حاضر پژوهش‌های گسترده‌ای در کشور توسط محققان و پژوهشگران صورت می‌گیرد یا برخی پژوهش‌ها برای سیاست‌مداران انجام می‌شود که خیلی از این ها با چالش‌های روشی مواجه هستند و اجازه نمی‌دهند به عینیت و واقعیت بیرونی دست یابیم.
همچنین دکتر الهام ابراهیمی، دبیر همایش، گزارشی از تعداد مقالاتی که به تأیید کمیته داوران همایش رسیده است، ارائه داد و درباره اهمیت موضوع همایش گفت: اهمیت روش بر هیچ پژوهشگری پوشیده نیست. روش نه تنها ابزار رسیدن به هدف است؛ بلکه بداعت، اصالت، نظام مندی و انسجام پژوهش را تضمین می کند. روش‌شناسی و روش یکی از ارکان مهم مشترک میان پژوهش های دانش رشته های مختلف علوم انسانی و اجتماعی است.
دکتر فرزانه میرشاه‌ولایتی دبیر اجرایی همایش نیز گزارشی از روند اقدامات انجام شده برای برگزاری هرچه بهتر این همایش ارائه کرد.

همایش در سه محور اصلیِ «روش‌های پژوهش: نظریه، کاربست و تبارشناسی»؛ «روش‌های پژوهش نوین و دیجیتال و «روش‌های پژوهش میان‌رشته‌ای و ظرفیت‌های آن در حکمرانی» برگزار شد.

در محور نخستِ همایش، حسن دانایی‌فرد، استاد و رییس دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه تربیت مدرس، حسین میرزایی، دانشیار دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران و حجت الاسلام و المسلمین رضا غلامی، استادیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و رییس پژوهشگاه مطالعات فرهنگی، اجتماعی و تمدنی در بابِ بازشناسی نقش روش‌های‏ پژوهش در نظریه‌پردازی و تحول نظری علم، تحلیل کاربستِ روش‏‌های پژوهش علوم انسانی و اجتماعی و تبارشناسی روش‌های پژوهش علوم انسانی و اجتماعی سخنرانی کردند.

در ابتدای پنل اول حسن دانایی‌فرد، استاد و رییس دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه تربیت مدرس ضمن خوشامدگویی به حاضرین و تشکر از برگزاری همایش گفت: ما به عنوان دانش پژوه، پژوهشگر، استاد دانشگاه و... یکی از کارهای اصلی که باید انجام دهیم تولید نظریه است. موضوع سخنرانی روش شناسی پژوهش است. تعاریف زیادی درباره نظریه وجود دارد. دانشی که هدف قایی داشته باشد نظریه است و دانشی تئوری محسوب می شود که معطوف به یک پدیده باشد، ساختار آن پدیده را برای ما واضح کرده باشد، به ما نوعی بینش فکری دهد، معیارهایی داشته باشد، شاهد تجربی پشت آن باشد، مرزی مشخص کرده باشد و....رییس دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه تربیت مدرس در ادامه بیان کرد: برای نظریه ها پنج دسته بندی داریم. نوع اول تئوری تبیینی است. نوع دوم نظریه هایی است که تفهیم ایجاد می کنند و در فلسفه تفسیری بیشتر هستند. نوع سوم نظریه های انتظام بخش هستند که متد خاص خودشان را دارند و متد آن کیفی میدانی و غیر میدانی است. نوع چهارم تئوری هایی هستند که وضع شوندگی دارند و محتوا پدیده را از حیث جوهری نشان می دهند که فلسفه آن پویشی است. نوع چهارم نظریه هایی هستند که وضع موجود را به هم می زنند و معتقدند حقیقت پدیده ها را هاله های اجتماعی، سیاسی، انتقادی و... احاطه کرده است.وی افزود: تئوری ها یک ایده اولیه است و خلاقیت در تئوری بسیار مهم است. همچنین متد خیلی خوب است ولی دیکتاتوری آن مانع خلاقیت می شود در نتیجه مهم این است که چقدر منطق پژوهشی دارید و می توانید از آن استفاده کنید.
در ادامه حسین میرزایی، دانشیار دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران گفت: برگزاری این همایش واقعا ارزشمند است زیرا نتیجه برگزاری ۱۴ نشست بوده که واقعا ارزشمند است و الگوی خوبی می تواند باشد. به طور کلی نسبت جامعه و علم خیلی وسیع است. امکان ظهوری چیزی به نام جامعه شناسی پیشین وجود ندارد. جامعه شناسی همراه با جامعه ضروری است و هر دو در کنار هم مهم هستند. جهان جدید خیلی متفاوت است و جامعه جدید شکل گرفته نظم جدید را رقم زده است. عصر دیجیتال وضعیت متفاوتی را برای ما به وجود آورده است.دانشیار دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران در ادامه بیان کرد: در جامعه امروز نمی توانیم از جامعه قدیم صحبت کنیم. این جامعه نوپدید خیلی ها را تحت تاثیر قرار داده و خیلی ها عنوان «عصر دیجیتال» نام گذاری کرده اند. در عصر دیجیتال وضعیت متفاوتی برای ما به وجود آمده است. وی در ادامه درباره علوم اجتماعی محاسباتی گفت: این ظرفیتی که به وجود آمده سبب شده همه کارهای ما ثبت و ضبط شود که این موضوع قبلا نبود و می تواند مخاطره آمیز باشد. وقتی از خانه بیرون می آییم رفتار ما لحظه به لحظه ثبت می شود یعنی هر لحظه نظارت بر ما وجود دارد. همه ما باید بپذیریم که وارد عصر دیجیتال و ارتباطات شده ایم. علوم اجتماعی محاسباتی پنجره ای به آینده پژوهش اجتماعی است و بین علوم اجتماعی و علوم داده است که کسانی که علوم داده کار می کنند تحلیل نظریه ندارند و به لحاظ تکنیکی زبده هستند اما در تحلیل کمک نمی کنند.

سپس حجت الاسلام و المسلمین رضا غلامی، استادیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و رییس پژوهشگاه مطالعات فرهنگی، اجتماعی و تمدنی درباره روش و ضد روش در علوم انسانی گفت: روش شناسی در نظریه پردازی از اهمیت زیادی برخوردار است و به نوآوری کمک می کند. روش شناسی به طور سیستماتیک براساس اهداف مشخص انجام گرفته است و کمک می کند تحقیقات شروع و پایان قابل قبولی داشته باشد. روش شناسی زمینه نقد را فراهم می کند. تحقیق علمی به تحقیقی گفته می شود که قابل آزمون باشد.استادیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در ادامه خاطرنشان کرد: اگر قرار باشد به سمت نقد پذیری برویم بسترهایی باید فراهم شود که شامل زبان یک نظریه، مرزبندی بین نظریه و داستان بافی، باز بودن آغوش پژوهشگر بر جریان نقدها و ... می شود. روش شناسی ضروری و مهم است و اثر آن در پژوهش بسیار مهم است. وی تاکید کرد: یک روش شناسی خوب باید دارای ویژگی هایی باشد که شامل توضیح و تفسیر دقیق تر مسئله، صورت بندی شفاف داده ها، پیش فرض های نظری، نقد بهتر داده ها، تامین گشودگی بیشتر در برابر نظرات، هموار سازی راه ابداع و... می شود. بحث دیگر ضد روش است که پنجره جدیدی را باز می کند. بحث مهم این است که خیلی ها می گویند حرکت علم حرکت خطی نبوده بلکه بریده بریده بوده است. زمانیکه به تاریخ علم نگاه می کنیم تایید می کند که همه چیز در علم یکدست نیست. روش شناسی مهم است اما زیاده روی در آن می تواند فرصت ابداع را کاهش دهد.
در پایان پنل دکتر فرهاد بیانی استادیار پژوهشگاه مطالعات فرهنگی، اجتماعی و تمدنی مقاله «چیستی روش شناسی رئالیسم انتقادی، ماهیت و فرآیند» را ارائه کرد. مکتب رئالیسم انتقادی بر اساس هستی شناسی و معرفت شناسی ویژه ای که دارد برای مطالعه پدیده های اجتماعی و شناسایی مکانیسم های مولد زیربنایی این پدیده ها و رویدادها واجد روش شناسی خاصی است این روش شناسی که در پی شناسایی این مکانیسم ها و سازوکارها است یک روش شناسی چند مرحله ای است که در هر مرحله می کوشد تا یک گام به شناسایی و آشکارساز این مکانیسمها نزدیک تر شود. اگرچه چند نسخه برای روش شناسی مبتنی بر رئالیسم انتقادی معرفی شده است اما آنچه روی بسکار تحت عنوان RRREIC و آنچه دنر مارک و همکاران در قالب روش شناسی شش مرحله ای ارائه کرده اند، هم جامعیت بیشتری دارند و هم برای مطالعه موضوعات و پدیده های اجتماعی در پژوهش های عینی کاربردی ترند لذا در این مقاله کوشش می شود تا ابتدا ماهیت مراحل و فرآیند روش شناسی رئالیسم انتقادی معرفی شود سپس با ذکر مثال کاربرد این روش شناسی در ارتباط با موضوعات انضمامی بیشتر آشکار شود جهت نیل به این هدف می کوشم این روش شناسی را با روش شناسی نامینالیستی به عنوان نقطه مقابل آن مقایسه کنم تا درک بهتری حاصل شود. همچنین، می کوشم نشان دهم روش شناسی رئالیسم انتقادی چگونه می تواند به تحلیل چکیده مقالات نخستین همایش ملی روشهای پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی... و تبیین دقیق تر و ژرف تر مسائل اجتماعی ایران کمک کند.

در محور دوم، حمیدرضا یزدانی، دانشیار دانشکدگان فارابی دانشگاه تهران و مدیر کل برنامه‌ریزی و معماری سازمانی دانشگاه تهران و محمد حسینی مقدم، استادیار پژوهشگاه مطالعات فرهنگی، اجتماعی و تمدنی در مورد رویکردها، مفاهیم و روش‌های پژوهش نوین در علوم انسانی و اجتماعی و ظرفیت‌ها، کاربردها و چالش‌های روش‏‌های پژوهش دیجیتال صحبت کردند.
محمد حسینی مقدم استادیار پژوهشگاه مطالعات فرهنگی، اجتماعی و تمدنی درباره ماشین های هوشمند گفت: هوش مصنوعی یک متغیر از جنس تکنولوژی است که این تکنولوژی اتفاقات زیادی را رقم زده است. تکنولوژی عاملی است که ساعت های زیادی را تحت تاثیر قرار داده است. تا قرن هفدهم عمده تلاش ها این بود که انسان بتواند مواد را تسخیر کند و از سنگ، آهن و... برای بهبود کارها استفاده کند. بعد از آن وارد عصری شدیم که انسان انرژی می خواست تا ابزارها را به حرکت در بیاورد. از سال ۱۹۷۳ انسان متوجه شد که اطلاعات سبب بهره وری می شود. در حال حاضر ما در عصری به سر می بریم که علم، دانشگاه، حکمرانی و... مزیت های بیشتری خلق می کند.
استادیار پژوهشگاه مطالعات فرهنگی، اجتماعی و تمدنی افزود: از ۱۹۵۰ به بعد پردازش اطلاعات به عنوان یک دغدغه مورد توجه قرار گرفت و از سال ۲۰۰۰ وارد بحث داده ها شدیم. وقتی دسترسی به اینترنت محیا شد تفاوت های جدی ایجاد شد. سرعت در پژوهش به کمک تکنولوژی بالا رفت البته این موضوع محدودیت هایی هم ایجاد می کند. به عنوان مثال هوش مصنوعی تحریم ها را به نفع ما تغییر می دهد و شرایط را به نفع ما پیش می برد. ما نباید اصلا گوشی هوشمند را دست کم بگیریم. کشور چین گوشی هوشمند را با قیمت کم به دست مردم رساند در نتیجه توانست به دیتاهای زیادی دست پیدا کند.
وی تاکید کرد: هدف علوم اجتماعی درک و تبیین پویایی پیچیده رفتار افراد، تغییرات اجتماعی و فرهنگ انسانی است. حتی روان شناسان با استفاده از هوش مصنوعی موفق شدند مسئله تنهایی و اضطراب در جوامع را ارزیابی کنند و هیج منبع داده دیگری وجود نداشت که بتواند چنین اندازه گیری را در مقیاس جمعیت گسترده ارائه دهند. ماشین های هوشمند قادر به تحلیل مجموعه داده های عظیم، بررسی های پیش بینی کننده، تحلیل بلا درنگ، بهبود سرعت و کاهش هزینه است. ماشین های هوشمند می تواند اسناد تاریخی، مقالات خبری و رسانه ها را تحلیل کند. ماشین هوشمند می تواند بایگانی های تاریخی را تحلیل کند و می تواند ارتباطات را کشف کند و مضامین مشترک بین فرهنگ های مختلف را شناسایی کند.
وی خاطرنشان کرد: ماشین هوشمند در علوم اجتماعی اثر بخشی دارد و می تواند الگوهای حاکم بر رفتار فردی افراد را تحلیل کند. ماشین هوشمند واکنش های بالقوه را پیش بینی می کند و راهبردهای موثر برای ترویج تغییرات مثبت را طراحی می کند.

در ادامه این پنل دکتر حمیدرضا یزدانی دانشیار دانشکدگان فارابی دانشگاه تهران و مدیر کل برنامه‌ریزی و معماری سازمانی دانشگاه تهران درباره هوش مصنوعی گفت: امروزه تکنولوژی فرای تصور بشر رسیده و هر روز شاهد تحولی نو هستیم. هوش مصنوعی بخشی از این تحولات است که یکی از کارهای ویژه ای که می توان به هوش مصنوعی سپرد تحقیق است. ماشین هوشمند دو نوع پیش بینی کننده و تولید کننده دارد. هوش مصنوعی می تواند به جای مولدهایی که ظرفیت آزمایش ندارد کاری کند که آزمایش صورت گیرد. هوش مصنوعی کاربردهای فراوانی دارد و شما را وارد عرصه هایی می کند که قبلا امکان آزمایش نبوده است.
دانشیار دانشکدگان فارابی دانشگاه تهران در ادامه بیان کرد: تحقیق یکی از ویژگی های هوش مصنوعی است. چرا که با تسلطی که بر داده های موجود دارد در چند ثانیه می تواند پردازش کند و کاری که محقق باید ساعت ها و روزها وقت بگذارد را سریعا انجام دهد. هوش مصنوعی در واقع تکنولوژی است که به نحوی قابلیت تفکر دارد و ماشین هاس متفکری هستند که قدرت تصمیم گیری دارند. تفاوت هوش مصنوعی و برنامه نویسی این است که هوش مصنوعی فراتر از برنامه نویسی است و برنامه نویسی محدودتر از هوش مصنوعی است.
مدیر کل برنامه‌ریزی و معماری سازمانی دانشگاه تهران عنوان کرد: هوش مصنوعی در روش تحقیق خیلی کمک می کند و مهم ترین کاربرد آن شبیه سازی است و باعث کاهش هزینه ها می شود و کاربرد آن تفکر سیستمی است اما برنامه نویسی خیلی محدودتر عمل می کند.
در بخش ارائه مقالات دکتر بهنام لطفی خاکی درباره جایگاه کلان داده ها در روش پژوهش علوم اجتماعی با معرفی نرم افزارهای کاربردی تاکید کرد: افزایش نفوذ اینترنت در بین اقشار مختلف در کنار گسترش شبکه های اجتماعی انواع پلتفرمهای ،مالی پیام رسانها اپلیکیشن های خدماتی و ... به تدریج باعث فزونی یافتن مقدار دادههای تولید شده توسط مردم شده است. حجم فراتر از حد تصور این داده ها که در بسترهای گوناگون و با اهداف متفاوت تولید شده اند، به تدریج آنها را تبدیل به منبعی غنی برای تحقیقات اجتماعی کرده است. علی رغم مباحث زیادی که حول کلان داده ها و کاربرد هوش مصنوعی در شناسایی و استخراج ایده های پژوهشی از دل آنها در حداقل برخی محافل علمی علوم اجتماعی ایران در جریان است استفاده کاربردی و عملیاتی از این داده ها در عمل با دشواری های روبرو است. این سعی دارد ضمن تشریح مسائل پیش روی تحلیل داده های بزرگ در فضای تحقیقات علوم اجتماعی ایران امروز به معرفی چند نرم افزار و ابزار کاربردی در این حوزه بپردازد.
سپس سید رضا نقیب السادات دانشیار دانشگاه علامه طباطبایی مقاله تحولات روش شناسانه علوم ارتباطات از روش های با مقیاس خرد به روشهای با مقیاس کلان نقش فناوریهای مدرن اطلاعاتی در تغییر شکل گردآوری اطلاعات و حجم داده ها را ارائه کرد.
در این مقاله آمده است: قابلیتهای اخیر فراهم شده در عرصه فناوری های مدرن ارتباطی و اطلاعاتی به لحاظ حجم اطلاعات و شتاب گردش اطلاعات جدای از اینکه ظرفیتهای بالای اطلاعاتی را فراهم می نماید و البته اضافه بار اطلاعاتی را نیز در شبکه تولید و توزیع اطلاعات فراهم می آورد برای پژوهش در محتوی و مضامین موجود در این اطلاعات دیگر روشهای گذشته چندان پاسخگوی این مقیاس .نیست ابداعات اخیر در روشهای تحقیق روشهایی را برای پژوهش ارائه نموده است که قابلیت های ارزیابی حجم بالای اطلاعات را دارد و مقیاس از عوامل فردی و خرد به کلان تغییر یافته است. کلان روشها در بردارنده مجموعه ای از رویکردها روش ها و تکنیک های آنها است که زمینه ساز پژوهش در اطلاعات پر حجم امروز تولید شده از رسانه ها و شبکه های اجتماعی جدید است. این پیشرفت های جدید و هیجان انگیز مزایای قابل توجهی از نظر سرعت دسترسی و کاهش هزینه های اقتصادی ارائه میدهند در این این روش شناسی نوین هر دو پارادایم کمی و کیفی برای پژوهش وجود دارد.

پنل سوم به روش های پژوهش میان رشته ای و ظرفیت های آن در ارتقای حکمرانی اختصاص داشت.
دکتر محمد رحیم عیوضی استاد دانشکده حکمرانی دانشگاه تهران گفت: اساسا حکمرانی در دنیای کنونی با چالش های زیادی مواجه است. این چالش ها شفافیت را با مشکل مواجه می کند. فساد باعث شکاف بین مردم و حکومت ها شده است. نابرابری در عرصه های مختلف به وجود آمده و باعث بی ثباتی شده است. تغییرات آب و هوایی، فناوری های نوظهور و همه چالش های مهم حکمرانی در دنیای امروز ما است. حکمرانی ها از ظرفیت های موجود استفاده نمی کنند. من مدل تدبیر را طراحی کردم. حوزه مطالعات حکمرانی از چند فاز تشکیل شده است. ما با سه بحث کلیدی مواجه هستیم که شامل افزایش درک ما از مسائل، یافتن راه حل های جدید و بهبود فرآیند تصمیم گیری می شود. ما باید درک لازم و کافی داشته باشیم البته ابزاری که درک ما را بالا ببرد نداریم. همچنین ما باید بتوانیم به کمک ظرفیت های جدید مسیر را طی کنیم.

وقتی مردم در عرصه باشند اعتماد تقویت می شود و اعتماد سازی شکل می گیرد. مردم باید جدی وارد عرصه تصمیم گیری شوند نه اینکه نتیجه به آنها اعلام شود.
استاد دانشکده حکمرانی دانشگاه تهران تاکید کرد: انعطاف پذیری در برابر تغییرات خیلی مهم است و یکی از حوزه های پژوهشی باید مورد توجه قرار گیرد پژوهش های میان رشته ای است. پژوهش های میان رشته ای ما را از پیچیدگی ها نجات می دهد. مسائل حکمرانی آنقدر پیچیده است که باید به رشته های دیگر پناه ببریم. پژوهش های میان رشته ای باید جدی گرفته شود. الان جنگ زمان است و تفکر سیستمی حائز اهمیت است.
وی افزود: در مشکل ترافیک با مردم ارتباط برقرار کردند و ایده هایی که مردم اشاره کردند تبدیل به برنامه شده که خیلی اثرگذار بوده است. یک مدل تدبیری از سه فاز پیشگویی، پیش بینی و پیش تدبیری طراحی شده است. چشم انداز ۵۰ ساله در مرحله پیش تدبیری قرار می گیرد. در حکمرانی رصد مستمر محیط باید صورت گیرد.
وی گفت: مدل تدبیر چهار مزیت دارد که شامل پویایی جامعه، پیشگیرانه بودن حکمران، مبتنی بودن بر شواهد و مشارکت پذیری می شود.
در ادامه دکتر محمدرضا آذر آیین رئیس مرکز مطالعات راهبردی وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح درباره علوم انسانی و مساله حکمرانی پیشرفت گفت: مساله مهم روی میز علوم انسانی در کشور ما مسئله پیشرفت است در نتیجه باید به این موضوع توجه ویژه شود. مقام معظم رهبری درباره عرصه فکر، عرصه معنویت و عرصه زندگی صحبت کردند که موضوع اصلی عرصه فکر است زیرا خیلی مهم است. در کشور ما ناهمزمانی هایی وجود دارد. ما با یک سرعت و شتاب در حال جلو رفتن هستیم و نمی توانیم جلوی نخبگان را بگیریم. ناهمزمانی دیگر این است که آموزش عالی را به سرعت گسترش دادیم اما نتوانستیم از نیروهای متخصص استفاده کنیم. موضوع بعدی این است که کنش گری ارتقا پیدا کرده ولی با مسیر رشد همخوانی ندارد. موضوع دیگر این است که به سرعت گسترش زیر بناهای کشور را داریم ولی مدیریت استفاده بهینه انرژی را نداریم. به سرعت زیر بناها را توسعه دادیم ولی جریان مدیریت بهینه رشد نکرده است.
وی افزود: موضوع دیگر این است که حجم عظیمی از منابع طبیعی را استخراج می کنیم ولی سرمایه گذاری اندک صورت می گیرد. ما باید به راه حل بلند مدت فکر کنیم. نگاه‌های بخشی نمی تواند مشکل را حل کند‌ در علوم انسانی باید فضای مناسب ایجاد کنیم و تعادل های راهبردی ایجاد کنیم و به زمان های طلایی توجه ویژه داشته باشیم. مسئله پیشرفت خیلی مهم است و باید به آن توجه ویژه شود.

در ادامه دکتر فرهاد نظری زاده استادیار دانشگاه صنعتی مالک اشتر و رئیس حوزه آینده پژوهی فناوری های دفاعی موسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی درباره حکمرانی، مساله های حکمرانی و روش پژوهش در حکمرانی صحبت کرد.
وی گفت: واژه حکمرانی از زمان قدیم بوده ولی از ۱۹۸۰ با رویکرد جدید بیشتر استفاده شده است. حکمرانی به معنای خاص و متمایز است. حکمرانی در معنای کلی به مفهوم اعمال حاکمیت است. در ابتدا یک مفهوم کلیدی در زمینه سیاست محسوب می شود. حکمرانی معطوف به واقعیت اجتماعی است و اشاره به فرآیندهای تعامل بازیگران درگیر در یک مسئله جمعی دارد. جایگاه حکمرانی ویژگی های خاصی دارد و روی تعیین زمین بازی تاکید دارد. حکمرانی تاکید دارد چطور قواعد را اجرا کنیم و زمین بازی را بچینیم.
استادیار دانشگاه صنعتی مالک اشتر تاکید کرد: حکمرانی در عرصه عمومی به معنی اعمال حاکمیت است. ما انواع حکمرانی داریم که شامل شرکتی، جهانی، خوب و نوین می شود. حکمرانی خوب مسئولیت پذیری دارد، مشارکت دارد، شفافیت سازی و کارآمدی دارد. همچنین ابزار تغییر و تحول دارد. حکمرانی مدرن تغییر در روابط دولت و شهروندان ایجاد می کند. همچنین موضوع نوآوری در حکمرانی مورد توجه برخی از کشورها بوده و به آن توجه ویژه شده است. مطالعات حکمرانی تا حدی جدید محسوب می شود و ویژگی های خاص و متمایزی دارد و از این حیث مستلزم تمرکز بر موضوعات، اهداف و روش های متناسب است.
در پایان صفر قائد رحمتی مقاله روش تحلیل گفتمان انتقادی برای درک گفتمان های شهری ارائه کرد.
در بسیاری از منابع علمی چنین استدلال می شود که تحلیل گفتمان انتقادی، یک مفهوم پیچیده با طیف وسیعی از معانی است که ریشه در زبانشناسی و نظریه اجتماعی دارد. تحلیل گفتمان انتقادی به عنوان روشی کاربردی در تحلیل و نقد گفتمانهای شهری در زمینه های بازآفرینی شهری سیاست مسکن، رابطه بین برنامه ریزی شهری و سیاست شهری و فرایند تغییرات اجتماعی در آن در نظر گرفته میشود. هدف مقاله این است که کارکردهای تحلیل گفتمان انتقادی در مطالعات شهری و رویکردهای صرفاً نظری که از ساختار اجتماعی شهری غالب شروع می شود؛ و تحلیل این که کجا و چگونه تحلیل گفتمان انتقادی در مطالعات شهری کاربرد دارد. تحلیل گفتمان انتقادی؛ به عنوان یک روش کیفی در مطالعات شهری، در یافتن نوعی تحلیل عناصر شهری مانند تجزیه و تحلیل «متن» استفاده می شود این مقاله آنچه تحلیل گفتمان ،انتقادی به محققان شهری که در گفتمان شهری جستجو میکنند؛ در سه زمینه ساخت ،اجتماعی تحلیل نشانه شناسی شهری و گفتمان نابرابری شهری ارائه می دهد.