بررسی خطاهای رایج دانشجویان ایرانی در نگارش دانشگاهی به زبان انگلیسی

نگارش مقالات علمی با هدف انتشار در نشریات معتبر دانشگاهی قهراً از قواعد و اسلوب نگارشی و ساختاری خاصی پیروی می­کند که این گونه نگارشی را از سایر گونه­های نگارشی (مانند کتاب، نقد علمی، مقالات مروری، نقد کتاب، ...) متمایز می­سازند. عدم تسلط فارغ­التحصیلان و متخصصان دانشگاهی به این قواعد و اسلوب  ممکن است منجر به عدم توفیق آنها در انتشار تولیدات علمی خود در قالب مقالات علمی در نشریات معتبر علمی شود. قبل از اقدام به آموزشِ این قواعد و اسلوب، باید مشخص شود که آیا فارغ­التحصیلان و متخصصان دانشگاهی با آنها از قبل آشنایی دارند یا نه. یکی از مهمترین بخش­های مقالات علمی (و شاید مهمترین آنها) بخش/زیرگونه «بحثِ نتایج» است که در مقالات علمی در فاصله میان زیرگونه «روش» و زیرگونه «نتیجه­گیری» قرار می­گیرد. نگارش این زیرگونه هم سهل است و هم ممتنع و تسلط یا عدم تسلط به آن می­تواند نقشی تعیین کننده در توفیق یا عدم توفیق نویسندۀ مقاله در انتشار اثر خود داشته باشد.

به همین دلیل، طرح «بررسی خطاهای رایج دانشجویان ایرانی در نگارش دانشگاهی به زبان انگلیسی: شناسایی خطاهای ساختاری ـ متنی زیرگونه بحثِ نتایج در مقالات علمی نوشته شده توسط دانشجویان دوره تحصیلات تکمیلی آموزش زبان انگلیسی در بازه زمانی 2009 ـ 2019»  به منظور کشف هم­خوانی یا عدم هم­خوانی رفتار نگارشی دانشجویان ایرانی مقاطع تحصیلات تکمیلی رشته زبانشناسی کاربردی با رفتار نگارشی متخصصان جامعه انگلیسی زبان همین رشته در نگارش زیرگونه بحثِ نتایج در مقالات علمی انجام شد.

این طرح به دنبال پیداکردن پاسخ به چند سوال بود که عبارتند از: (1) چه تفاوت­های احتمالی معناداری بین نگارش دانشگاهی دانشجویان ایرانی دوره­های تحصیلات تکمیلی (در رشته زبانشناسی کاربردی/آموزش زبان انگلیسی) و متخصصان انگلیسی زبان از نظر «فراوانی» کاربرد گام­ها و حرکات گونه­ای در زیرگونه «بحثِ نتایج» مقالات علمی وجود دارد؟ (2) چه تفاوت­های احتمالی معناداری بین نگارش دانشگاهی دانشجویان ایرانی دوره­های تحصیلات تکمیلی (در رشته زبانشناسی کاربردی/آموزش زبان انگلیسی) و متخصصان انگلیسی زبان از نظر «انواع» گام­ها و حرکات گونه­ای در زیرگونه بحثِ نتایج مقالات علمی وجود دارد؟ (3) تا چه میزان رفتار نگارشی دانشجویان ایرانی دوره­های تحصیلات تکمیلی (در رشته زبانشناسی کاربردی/آموزش زبان انگلیسی) در نگارش دانشگاهی منطبق بر رفتار نگارشی متخصصان انگلیسی زبان است؟ تا چه میزان رفتار نگارشی آنها مستقل از جامعه هدف است. (4) کدام گام­ها و حرکات گونه­ای در زیرگونه بحثِ نتایج مقالات علمی اجباری، قراردادی (یا رایج) و یا اختیاری هستند؟

برای پاسخ به سوالات فوق، 33 مقاله از سه نشریه دانشگاهی ایرانی و 33 مقاله از سه نشریه معتبر بین­المللی به صورت تصادفی انتخاب شده و مورد مقایسه قرار گرفتند. تمامی مقالات منتشر شده در این شش نشریه در بازه زمانی سالهای 2009 تا 2019 گردآوری شدند. سپس، در فرایند غربالگری، از سه نشریه ایرانی فقط مقالاتی حفظ گردیدند که توسط دانشجویان تحصیلات تکمیلی نوشته شده بودند (به توضیحات مبسوط متن گزارش طرح مراجعه شود). از نشریات خارجی نیز مقالاتی حفظ گردیدند که توسط متخصصانی نوشته شده بودند که زبان مادری آنها انگلیسی بوده و بومی آن زبان محسوب می­شدند. سپس از هر نشریه و از هر سال یک مقاله به صورت تصادفی انتخاب شده و در نمونه­های مربوطه (نمونه ایرانی و نمونه خارجی) قرار گرفتند. نمونه­های به دست آمده توسط سه کد­گزار انسانی (سه متخصص آموزش نگارش دانشگاهی هر یک با حداقل پانزده سال تجربه تدریس) با استفاده از مدلهای مفهومی یانگ و الیسون (2003) و راسمینین (2006) تحلیل و نمره­دهی شدند. به این منظور، گامها و حرکات ساختاری موجود در نمونه­ها توسط این کدگزاران استخراج گردید. به منظور جلوگیری از بروز خطای «اثر تمرین»، از این متخصصان خواسته شد از «طرح موازنه­شده» (counterbalanced design) استفاده کنند تا «تاثیر تمرین» (practice effect) احتمالی، کنترل شود و از بروز خطا در داده­­ها جلوگیری شود. سپس داده­های خام به دست آمده، تناسب بندی شدند و مبنای 100 برای هم­مقیاس کردنِ تمامی گام­ها و حرکات، انتخاب شده و با تناسب بندی، نمراتِ همه گام­ها و حرکات، به مبنای 100 رسانده شده سپس از آنها در تحلیل آماری استفاده شد.

برای پاسخ به سوال اول، با استفاده از آزمون ناپارامتری من-ویتنی نسبت به مقایسه فراوانی­ها در دو گروه نویسندگان ایرانی و خارجی (یا نیتیو) اقدام شد. برای پاسخ به سوال دوم، با استفاده از آزمون تی گروه­های مستقل (independent samples t test) نسبت به مقایسه گروه­های نویسندگان خارجی و ایرانی اقدام شد. برای پاسخ به سوال سوم، ابتدا از آزمون کُلمُگروف-اِسمیرنُف برای حصول اطمینان از نرمال بودن توزیع نمراتِ به دست آمده از گروه نویسندگان بومیِ زبان انگلیسی (گروه معیار) استفاده گردیده و سپس عملکرد دانشجویان ایرانی (نمونه مورد مقایسه با نمونه معیار) از طریق آزمون تی تک­نمونه­ای (one-sample t test) با نمونه معیار مقایسه شد. برای پاسخ به سوال چهارم، درصدِ کاربرد هر حرکت یا گام در کل نمونه­های موجود (هر 33 سوژانر بحثِ نتایج نوشته شده توسط دانشجویان ایرانی و هر 33  سوژانر بحثِ نتایج نوشته شده توسط متخصصان انگلیسی زبان خارجی) محاسبه شده و با چارچوب مفهومی راسمینین (2006) مقایسه گردید. علاوه بر تحلیل­های استنباطی مذکور، تحلیل­های توصیفی متعددی نیز در سطح واژگان و سختی خوانش و سطح خوانش با استفاده از آماره­های سطح خوانش فلش کین­کاید و سختی خوانش فلش کین­کاید انجام شد.

پس از استخراج نتایج، مشخص گردید که (1) گروه ایرانی از میانگین تعداد واژگان به مراتب کمتری استفاده می­کند، (2) گروه ایرانی از به کارگیری گام­ها و حرکات ژانری مربوط به بحثِ نتایج در نگارش خود غافل است، (3) گروه ایرانی گام­ها و حرکات ژانری که در مدل مفهومی یانگ و آلیسون (2003) مشخص شده است را در مقایسه با گروه متخصصان خارجی با درصدهایی به مراتب کمتر به کار برده و در مواردی حتی آنها را به طور کلی استفاده نمی­کند و (4) گام­ها و حرکات ژانری که برای نویسندگان متخصص جامعه معیار در دسته گام­ها و حرکات اجباری یا هنجاری قرار می­گیرند، از نظر نویسندگان ایرانی در دسته اختیاری و قابل حذف قرار دارند. این میزان تفاوت حاکی از عدم تسلط و فقدان توانش نگارشی در گروه دانشجویان ایرانی مورد مطالعه در پژوهش حاضر است به گونه­ای که نگارش این دانشجویان را می­توان «نگارش جزیره­ای» تلقی کرد که از هنجارهای جامعه تخصصی دور افتاده و با آن ارتباطی ندارد. بر اساس نتایج این پژوهش توصیه شده است که دانشجویان مورد مطالعه (و به طور کلی تمام دانشجویان ایرانی) به بازآموزی مهارت نگارش تخصصی بپردازند، نشریات علمی داخلی به بازنگری در معیارهای پذیرش و انتشار مقالات خود اقدام کنند و سیاست­گذاران ذیربط در وزارت علوم، تحقیقات و فن­آوری به بازنگری در سیاست­ها، آئین­نامه­ها، و برنامه­ریزی منابع درسی اقدام کنند. بر مبنای پژوهش حاضر، پیشنهاداتی نیز برای انجام پژوهش­های بیشتر ارائه گردیده است.