تصویب اولویت‌های پژوهشی جدید پژوهشگاه

اولین جلسه شورای پژوهشی پژوهشگاه در سال 1402 و سی‌وچهارمین جلسه شورا، 11 اردیبهشت ‌ماه 1402 در سالن اندیشه پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با حضور اعضای شورا برگزار شد. در این جلسه علاوه بر تنفیذ و تصویب برنامه‌های پژوهشی انفرادی (نوع الف) و برخی دیگر از طرح‌های تألیفی پیشنهادی مرتبط با طرح کلان ملی «استعمارشناسی در ایران» اعضای هیأت علمی پژوهشکده‌های مختلف پژوهشگاه، فهرست اولویت‌های پژوهشی پژوهشگاه به تصویب اعضای شورا رسید.
تبریک انتصاب رؤسای جدید پژوهشکده‌ها و اهمیت اطلاع‌رسانی مباحث شورا به اعضاء
در ابتدای جلسه دکتر موسی نجفی، رئیس پژوهشگاه، پس از سلام و درود بر پیامبر گرامی اسلام صلّ ا... علیه و آله و سلّم و اهل بیت علیهم السلام، اظهار امیدواری کرد: در سال جدید، پژوهشگاه بتواند با همدلی و مشارکت صمیمانه اعضاء، به اهداف و آرمان‌های خود دست یافته و به کسب دستاوردهای بیشتر نائل شود. دکتر نجفی همچنین ضمن تبریک به دکتر سیدمحمدرحیم ربانی‌زاده، سرپرست پژوهشکده تاریخ ایران؛ دکتر سیدمحمدهادی گرامی، سرپرست پژوهشکده مطالعات علوم قرآنی؛ دکتر عبدالمجید مبلغی، سرپرست پژوهشکده تمدن اسلامی؛ دکتر فریبا‌سادات محسنی، سرپرست پژوهشکده علوم سیاسی و دکتر فاطمه طاهرخانی، سرپرست پژوهشکده انقلاب اسلامی، برای آنان در سمت جدید آرزوی توفیق کرد. وی با اشاره به برخی تغییرات در پست‌های مختلف پژوهشگاه و بیان اینکه دلیل این تغییرات مسئله شخصی نبوده است، ادامه داد: رعایت نظم و دقت در امور مختلف مربوط به اعضای مختلف پژوهشگاه از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. یکی از وظایف مهم رؤسای پژوهشکده‌ها و مراکز، حضور در جلسات شورای پژوهشی و شورای تحصیلات تکمیلی و انعکاس و اطلاع‌رسانی تصمیم‌ها و مباحث مطرح شده در جلسات به اعضای پژوهشکده‌ها و مراکز است.
تأکید ریاست پژوهشگاه بر پرهیز از دوقطبی‌سازی‌های جناحی و سیاسی و ضرورت فعالیت اعضاء در مسیر استقلال و پیشرفت کشور
رئیس پژوهشگاه با تأکید بر سیاست مدیریت پژوهشگاه در طرح مسائل مختلف علمی و غیرعلمی در شورای پژوهشی به‌عنوان عالی‌ترین شورای علمی پژوهشگاه گفت: همواره تلاش شده است تا با طرح صادقانه و شفاف مسائل مختلف در جلسات شورا، علاوه بر بهره‌گیری از خرد جمعی و مشورت با اعضای پژوهشگاه در تصمیم‌گیری‌ها، از رویکرد یک‌جانبه و ایجاد شائبه پرهیز شود. وی متذکر شد: برخی از اعضای پژوهشگاه باوجود اینکه چند سالی در پژوهشگاه حضور نداشته و در مأموریت خارج از کشور به سر می‌برند، تحت تأثیر فضاسازی‌های صورت گرفته، به طرح مسائلی به دور از واقعیت پرداخته‌اند. طرح مسائلی همچون وجود فضای سیاسی و امنیتی در پژوهشگاه و یا بیان سایر موارد نادرست دیگر، باعث ایجاد حواشی برای پژوهشگاه و دشوار شدن حفظ آرامش و نظم که لازمه فعالیت‌های علمی و اجرایی اعضای پژوهشگاه است، می‌شود و تنها به دوقطبی‌سازی‌هایی در سطح رسانه‌ها و فضای مجازی دامن زده می‌شود که البته در سطح داخل کشور مورد توجه قرار نمی‌گیرد و عموماً خوشایند مخالفان کشور و رسانه‌های بیگانه است. وی دشواری‌های ایجاد شده برای پژوهشگاه با طرح مسائل خلاف‌واقع و تلاش مدیریت پژوهشگاه برای برخورد مثبت و رویکردی مبتنی بر تسامح و مدارا با آنان را متذکر شد و گفت: باوجود امکان برخوردهای قهری و مبتنی بر موازین اداری، مسئولان پژوهشگاه با تسامح و مدارا مدت مأموریت آنان را طبق موازین قانونی تمدید کرده و از این افراد دعوت می‌کنیم با حضور در پژوهشگاه و پرداختن به فعالیت‌های علمی و پژوهشی خود، از واقعیت‌های جاری در پژوهشگاه آگاهی یابند و از طرح مسائل خلاف‌واقع دوری کنند.
دکتر نجفی ادامه داد: در پژوهشگاه هیچ‌گونه نگاه دوقطبی سیاسی و جناحی در نگاه به فعالیت‌های مختلف علمی، اجرایی و اداری اعضای پژوهشگاه وجود ندارد اما قطعاً و تنها یک دوقطبی وجود دارد و آن دو قطبی استقلال و سربلندی کشور در مقابل وابستگی و عدم استقلال کشور است. پژوهشگاه همواره در مسیر استقلال، امنیت، منافع ملی، انتظام اجتماعی و پیشرفت کشور حرکت خواهد کرد و هر حرکتی خلاف آن را نفی و طرد می‌کند.
تأکید بر حمایت از صندوق‌های مختلف پژوهشگاه در چارچوب موازین قانونی
رئیس پژوهشگاه در بخش دیگری از سخنان خود به درخواست‌های مختلف از مدیریت پژوهشگاه برای حمایت‌های بیشتر از اقشار ضعیف‌تر و دچار مشکلات و سختی‌های اقتصادی و معیشتی اشاره کرد و گفت: مدیریت پژوهشگاه همواره تلاش کرده است تا به شکل‌های مختلف و البته در چارچوب موازین قانونی از این قشر حمایت کند و بار سنگین روی دوش آنان را بکاهد ولی باید توجه داشت که از یک طرف امکانات و منابع مالی پژوهشگاه محدود است و از طرف دیگر موانع قانونی امکان حمایت بیشتر را در اختیار مسئولان پژوهشگاه قرار نمی‌دهد. فراتر رفتن از حدود مشخص شده، بی‌نظمی و به‌خطر افتادن منافع پژوهشگاه را در پی خواهد داشت. با توجه به اهمیت موضوع مقرر شد معاونت اداری، مالی و مدیریت منابع پژوهشگاه موضوع تقویت و حمایت مالی از صندوق‌های مختلف پژوهشگاه را برای اعطای وام به نیروهایی که نیازمند حمایت بیشتر هستند، بررسی کند تا با اعطای وام، از یک طرف امکان حمایت از نیروهای نیازمند فراهم شده و از طرف دیگر امکان بازپرداخت آن نیز فراهم باشد.
دکتر فوزی: تعیین تکلیف وضعیت آثار ارسالی اعضای هیأت علمی در جلسه شورای انتشارات
در ادامه جلسه دکتر یحیی فوزی، معاون پژوهشی و تحصیلات تکمیلی پژوهشگاه، ضمن تبریک روز معلم به اعضای پژوهشگاه، به تعیین تکلیف وضعیت آثار ارسالی اعضای هیأت علمی پژوهشگاه در جلسه اخیر شورای انتشارات اشاره کرد و گفت: با تشکیل شورای انتشارات فرایندهای مختلف انتشار آثار اعضای هیأت علمی انجام و روندهای مختلف آنها به‌روزرسانی شد. در برخی موارد تعیین داور و در برخی موارد هم روند بعدی مورد بحث و تبادل نظر اعضاء قرار گرفت. براین اساس کار عقب‌مانده‌ای در این زمینه وجود ندارد. معاون پژوهشی و تحصیلات تکمیلی پژوهشگاه با اشاره به راه‌اندازی سامانه جدید کتاب پژوهشگاه گفت: اعضای هیأت علمی می‌توانند با مراجعه به این سامانه از آخرین وضعیت آثار خود آگاهی یابند.
دکتر فوزی با اشاره به تصمیم‌ صورت‌گرفته در شورای انتشارات برای انتشار یکپارچه و سبک اختصاصی برای مجموعه‌سازی آثار یک موضوع گفت: در سال جدید در تلاش هستیم تا با همکاری اعضای شورای انتشارات و اعضای هیأت علمی، مجموعه‌سازی‌های مختلفی را انجام دهیم، به این صورت که مثلاً آثار مختلف در حوزه قرآن‌پژوهی، روش‌شناسی یا سایر موضوعات را به شکل واحد و سبک مشخصی منتشر سازیم تا با شناسایی خلاءهای موجود، نسبت به رفع کاستی‌ها در حوزه‌های مختلف اقدام شود.
گزارش دکتر دالوند دربارۀ درخواست‌های ارتقاء و فعالیت‌های دبیرخانه هیأت ممیزه
در ادامه جلسه، دکتر حمیدرضا دالوند، رئیس دبیرخانه هیأت ممیزه پژوهشگاه، به تشریح وضعیت فعالیت‌های دبیرخانه هیأت ممیزه پرداخت و ضمن قدردانی از همکاری مسئولان و اعضای پژوهشکده‌ها و مراکز مختلف پژوهشگاه گفت: در سال گذشته درخواست‌های مختلف ارتقاء، تبدیل وضعیت و... باقیمانده از سال 1399 تا پایان سال 1400 به‌روزرسانی و نتیجه به درخواست‌کنندگان منعکس شد.
دکتر دالوند با اشاره به ثبت 20 درخواست ارتقاء در سال 1401 علاوه بر درخواست‌های تبدیل وضعیت و... اظهار امیدواری کرد: با کمک مسئولان کمیته‌ها و کمیسیون‌های مختلف هیأت ممیزه، تا پایان تیرماه سال جاری، این درخواست‌ها بررسی و نتیجه به درخواست‌کنندگان منعکس شود.
دعوت از اعضای پژوهشگاه برای حضور در مراسم بزرگداشت دکتر سمیعی گیلانی
سپس دکتر حمید تنکابنی، عضو شورای پژوهشی پژوهشگاه با اشاره به درگذشت دکتر احمد سمیعی گیلانی، از استادان برجسته حوزه فرهنگ و ادبیات کشور در ابتدای سال جاری گفت: دکتر سمیعی گیلانی از اعضای فرهنگستان زبان و ادب فارسی بودند که علاوه بر خدمات مختلف به کشور، بیش از سه دهه به‌عنوان مشاور مسئولان پژوهشگاه و به‌ویژه مسئولان پژوهشکده مطالعات اجتماعی و مرکز اسناد فرهنگی آسیا فعالیت داشتند. دکتر تنکابنی با اعلام خبر برگزاری مراسم بزرگداشت این استاد فرزانه در روز یکشنبه 24 اردیبهشت ماه در پژوهشگاه، از همکاران و اعضای پژوهشگاه برای حضور در این مراسم و ارج نهادن به خدمات ایشان دعوت کرد.
تصویب اولویت‌های پژوهشی پژوهشگاه
در بخش دیگری از جلسۀ شورا و در ادامۀ مباحث صورت گرفته در جلسات پیشین شورا دربارۀ اولویت‌های پژوهشی پژوهشگاه به اولویت‌های احصاء شده ذیل چهار محور موضوعی ایران‌پژوهی، اسلام‌پژوهی، غرب‌پژوهی و میان‌رشته‌ای پرداخته شد. ابتدا دکتر مهدی معین‌زاده، مدیر پژوهشی اولویت‌های مطرح شده براساس دیدگاه و نظر اعضای شوراء را به شرح ذیل قرائت کرد: اولویت‌هایی همچون هویت ایرانی؛ سیر تحول دانش در ایران؛ مسائل اجتماعی، اقتصادی و مدیریتی کشور؛ ابعاد و مسائل ارتباطات در ایران (با تأکید بر فضای مجازی)؛ استعمارشناسی ایرانی؛ فرهنگ و تمدن ایرانی؛ ایران جغرافیائی، فرهنگی و سیاسی ذیل محور ایران‌پژوهی قرار گرفتند. اولویت‌هایی نظیر تمدن نوین ایرانی_اسلامی؛ خدمات متقابل اسلام و ایران؛ بررسی و بازخوانی تراث اسلامی؛ فلسفه و نظام حکمرانی در اسلام و ایران؛ مطالعات منطقه‌ای و جنبش‌های فکری اسلامی؛ امام‌شناسی؛ قرآن‌پژوهی؛ مناسبات سیره‌پژوهی و علوم انسانی با تأکید بر امام علی(ع) ذیل محور اسلام‌پژوهی مطرح شدند. اولویت‌هایی مانند تاریخ، روش‌شناسی و فلسفه علم و فناوری؛ مطالعات غرب‌شناسی ایرانی و نقد شرق‌شناسی؛ تبارشناسی علوم انسانی ذیل محور غرب‌پژوهی قرار گرفتند. آینده‌پژوهی؛ نسبت و ارتباط اسلام، ایران و غرب؛ نظریه‌پردازی؛ تحول در علوم انسانی و نسبت آن با رشته‌های دانشگاهی؛ فرهنگ، اخلاق و تعلیم و تربیت؛ تحولات نظام بین‌‌الملل و مطالعات آسیایی؛ مطالعات جهان؛ و فلسفه پژوهش نیز اولویت‌هایی بودند که ذیل محور میان‌رشته‌ای دسته‌بندی شدند.
دکتر معین‌زاده یادآور شد: ما به هم‌پوشانی‌های موجود در این دسته‌بندی یا امکان طرح اولویت‌های دیگر به اقتضاء زمان و شرایط دیگر واقف هستیم ولی مزیت این تقسیم‌بندی این است که به اعضای شورا و پژوهشگاه یادآور می‌شود برنامه‌ریزی ذیل آنها جهت‌دهنده و همسوکنندۀ فعالیت‌های مختلف پژوهشگاه است.
با توجه به تصویب اولویت‌‌های پژوهشی مقرر شد، مسئولان پژوهشکده‌ها و مراکز مختلف پژوهشی نسبت به طرح موضوع در جلسات مختلف با اعضای خود اقدام لازم را صورت دهند. دکتر نجفی، رئیس پژوهشگاه با بیان اینکه اگرچه طرح موضوع اولویت‌های پژوهشی در جلسات متعدد مطرح و مورد بررسی قرار گرفت گفت: طولانی شدن این روند نشان‌دهنده افزایش سطح فکری و وسعت دید اعضای پژوهشگاه است. رئیس پژوهشگاه با تأکید بر وجه توصیه‌ای این اولویت‌ها ادامه داد: در جلسات آتی شورا، در هر جلسه برنامه‌های پیشین و برنامه‌های آتی یک پژوهشکده یا مرکز مورد بحث و تبادل نظر قرار می‌گیرد. بدین صورت علاوه بر آگاه شدن سایر اعضای پژوهشگاه از فعالیت‌ها و برنامه‌های یک پژوهشکده و مراکز، حالت جزیره‌ای و فعالیت مجزای هر پژوهشکده یا مرکز کم‌رنگ‌تر شده و زمینه برای هم‌گرایی و ارتقاء هرچه بیشتر فعالیت‌ها و برنامه‌های مختلف پژوهشکده‌ها و مراکز پژوهشگاه فراهم می‌شود.
تنفیذ و تصویب برنامه‌های پژوهشی پیشنهادی اعضای هیأت علمی پژوهشگاه
در بخش بعدی جلسه عناوین و مجریان برنامه‌های پژوهشی انفرادی (نوع الف) پیشنهادی اعضای هیأت علمی از پژوهشکده‌های مختلف پژوهشگاه ازجمله پژوهشکده مطالعات اجتماعی؛ پژوهشکده زبان و ادبیات؛ و پژوهشکده دانشنامه‌نگاری توسط دکتر معین‌زاده قرائت و اعضای شورا با تنفیذ برنامه‌های پژوهشی پیشنهاد شده موافقت کردند. در این بخش پس از طرح نکاتی درباره برنامه‌های پیشنهادی از سوی اعضای شورا، رؤسای پژوهشکده ذی‌ربط به توضیح و تبیین بیشتر برنامه‌های پیشنهادی پرداختند.
همچنین سه برنامه پژوهشی تألیفی پیشنهادی اعضای هیأت علمی پژوهشگاه ذیل طرح کلان ملی «استعمارشناسی در ایران» از سوی اعضای هیأت علمی پژوهشکده تاریخ ایران؛ پژوهشکده اخلاق و تربیت؛ و پژوهشکده مطالعات سیاسی، بین‌المللی و حقوقی به تصویب اعضای شورا رسید.
گزارش فعالیت‌ها و برنامه‌های مدیریت نوآوری و کاربردی‌سازی پژوهش‌های علوم انسانی پژوهشگاه
بخش پایانی جلسه شورا به گزارش دکتر فرانک جهانگرد، سرپرست مدیریت نوآوری و کاربردی‌سازی پژوهش‌های علوم انسانی پژوهشگاه درباره فعالیت‌ها و برنامه‌های مختلف این مدیریت اختصاص داشت. دکتر جهانگرد ضمن قدردانی از خدمات و فعالیت‌های دکتر الهام ابراهیمی، مدیر سابق و معرفی نیروهای این مدیریت گفت: این مدیریت ذیل معاونت کاربردی‌سازی علوم انسانی و فرهنگی پژوهشگاه فعالیت کرده و ارتباط نزدیکی با واحدهای حقوقی و مالی پژوهشگاه دارد. در کمیسیون طرح‌های کارفرمایی که با حضور رئیس و معاونان پژوهشگاه برگزار می‌شود، مدیریت امور حقوقی و قرارداها و دو عضو حقیقی نیز حضور دارند. تصمیمات این کمیسیون با توجه به پیوند آن با مسائل مالی از یکسو و اثرگذاری آن در ارتقاء اعضای هیأت علمی از سوی دیگر، نشان‌دهنده جایگاه مهم آن در سطح پژوهشگاه است.
سرپرست مدیریت نوآوری و کاربردی‌سازی پژوهش‌های علوم انسانی پژوهشگاه در ادامه به وضعیت طرح‌های کارفرمایی اعضای هیأت علمی پژوهشگاه پرداخت و ادامه داد: در دوره ریاست پیشین پژوهشگاه 47 طرح کارفرمایی مصوب شد که تعدادی از آنها خاتمه یافته، تعدادی در دست اجرا و تعدادی نیز مختومه شدند. در دوره ریاست فعلی پژوهشگاه نیز تعداد 20 طرح به تصویب رسیده است که 17 طرح خاتمه یافته و سه طرح نیز در دست اجراست. دکتر جهانگرد کمیت و کیفیت انعقاد طرح‌های کارفرمایی را مطلوب ارزیابی کرد و گفت: در دو ماه اخیر، سه قرارداد به نتیجه رسیده است و این بدان معنی است که پژوهشگاه در حال حرکت و دست یافتن به جایگاهی قابل قبول در حل مسائل کلان کشور است و سازمان‌ها و نهادهای مختلف در کشور، آن را به عنوان یک مرکز علمی و پژوهشی در رفع نیازهای پژوهشی خود، نهادی معتبر ارزیابی می‌کنند.
وی معرفی طرح‌های کارفرمایی پیشنهادی سایر سازمان‌ها و نهادها به اعضای هیأت علمی پژوهشگاه را از اقدامات دیگر این مدیریت برشمرد و گفت: با توجه به برنامه‌ریزی صورت‌گرفته و رصد مداوم طرح‌های پیشنهادی سازمان‌ها در سامانه‌های مرتبط ازجمله سامانه‌های تاک و ساطع، اطلاع‌رسانی لازم به اعضای پژوهشگاه در این زمینه از طریق مدیریت صورت می‌گیرد.
دکتر جهانگرد فعالیت در زمینه فرصت‌های مطالعاتی در جامعه و صنعت را از دیگر وظایف مهم این مدیریت برشمرد و تأکید کرد: با توجه به الزام وزارت علوم، تحقیقات و فناوری برای گذراندن فرصت مطالعاتی در جامعه و صنعت برای اعضای هیأت علمی که از سال 1397 به بعد استخدام شده‌اند، این موضوع از اهمیت فراوانی برای اعضای جدید پژوهشگاه برخوردار است. در این زمینه تلاش شده است تا با حمایت مسئولان پژوهشگاه ازجمله دکتر نجفی، رئیس پژوهشگاه و دکتر حسینی، معاون کاربردی‌سازی علوم انسانی و فرهنگی و سایر مسئولان پژوهشگاه، تمهیدات لازم برای تسهیل امور و رفع مشکلات اعضای پژوهشگاه صورت گیرد.