انتخاب اعضای حقیقی شورای انتشارات پژوهشگاه

در بیست‌ونهمین جلسه شورای پژوهشی پژوهشگاه که سوم بهمن ‌ماه 1401 در سالن اندیشه تشکیل شد، اعضای حقیقی شورای انتشارات توسط اعضای شورای پژوهشی انتخاب شدند.

به‌گزارش روابط عمومی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، در این جلسه علاوه بر بحث و تبادل نظر درخصوص اولویت‌های پژوهشی احصاء شده براساس مباحث صورت گرفته در جلسات گذشته شورا، بر اهمیت رعایت ملاحظات و موازین قانونی و اخلاقی در فعالیت‌های مختلف اعضای پژوهشگاه به‌ویژه در حوزه رسانه‌ها و فضای مجازی تأکید شد.

دکتر نجفی: شورای پژوهشی مظهر خرد جمعی در پژوهشگاه است
در ابتدای جلسه دکتر موسی نجفی، رئیس پژوهشگاه، پس از حمد خداوند متعال و درود و سلام بر پیامبر خاتم صلّ ا... علیه و آله و سلّم و اهل بیت علیهم السّلام و خوشامدگویی به اعضای شورا، سیاست مدیریت پژوهشگاه را در حوزه مسائل علمی و اداری، طرح مباحث مهم و اساسی پژوهشگاه در شورا و تصمیم‌گیری بر مبنای خرد جمعی دانست و تأکید کرد: یکی از مسئولیت‌هایی که بر عهده شورای پژوهشی است، بحث و تبادل نظر درخصوص مسائل علمی و پژوهشی و سیاست‌گذاری‌ها، روندها و فرایندهای مرتبط با آنهاست. این امر نمایشی نبودن شورا و جایگاه و مسئولیت فکری و مظهر خرد جمعی بودن آن را نشان می‌دهد. دکتر نجفی ادامه داد: مباحث غیرعلمی نیز به فراخور موضوع در جلسات شورا به‌منظور آگاهی اعضای پژوهشگاه طرح شده و خواهد شد تا سیاست شفافیت و دور از پنهان‌کاری مدیریت پژوهشگاه به‌طور عملی به اجرا درآید.

تأکید بر اهمیت مسئولیت‌پذیری و رعایت ملاحظات و موازین قانونی و اخلاقی در فعالیت‌های اعضای پژوهشگاه

رئیس پژوهشگاه با اشاره به فعالیت‌های مختلف اعضای پژوهشگاه اعم از هیأت علمی و غیر هیأت علمی در فضای مجازی به‌ویژه کانال‌ها و گروه‌های مختلف شبکه‌های اجتماعی گفت: بخشی از فعالیت‌های صورت گرفته در فضای مجازی از سوی اعضای پژوهشگاه، باوجود اینکه خارج از پژوهشگاه و پس از زمان‌ اداری است و ارتباطی با پژوهشگاه ندارند و هر عضوی طبیعتاً به‌لحاظ سیاسی و اعتقادی دیدگاه‌های خود را می‌تواند داشته باشد، اما از آنجا که برخی مباحث در شأن پژوهشگاه و خود اعضاء نیست، درخواست می‌شود تا اعضاء حداقل خطوط قرمز حاکمیت و ملاحظات علمی فردی و سازمانی را رعایت کنند تا با تبعات ناشی از آن از سوی مراجع و نهادهای حاکمیتی مواجه نشوند. وی با اشاره به قطع حقوق یکی از اعضای خارج از کشور پژوهشگاه به دلیل دو سال عدم حضور در پژوهشگاه و انتقاداتی که در این زمینه مطرح کرده است گفت: اینکه فردی انتظار داشته باشد علاوه بر عدم رعایت تعهدات سازمانی، از مخالفان نظام و سلطنت‌طلبان حمایت کند و علیه حاکمیت کشور صحبت کند اما حقوق و مزایای خود را از آن نظام و حاکمیت دریافت کند، چندان منطقی به‌نظر نمی‌رسد و در این زمینه نمی‌تواند به نهادهای حاکمیتی که خود مخالف آنهاست، اعتراضی داشته باشد.

دکتر نجفی بر ضرورت رعایت اخلاق و صداقت در مباحث مطرح شده از سوی اعضای پژوهشگاه در شبکه‌های مجازی نیز تأکید کرد و گفت: اگرچه گسترش ارتباطات و امکانات فضای مجازی ظرفیت مناسبی را برای طرح مباحث مختلف علمی و غیرعلمی در اختیار عموم مردم از یکسو و نیز اعضای پژوهشگاه به‌طور خاص قرار داده است، اما نباید این فضا به محیطی برای تخریب پژوهشگاه و گرفتن انتقام تبدیل شود. در این فضا و به‌ویژه کانال‌ها و گروه‌های شبکه‌های مجازی، اعضای پژوهشگاه به طرح مباحث خود می‌پردازند و این فرصتی مناسب برای آگاهی از فعالیت‌ها، مناسبات، مطالبات و مسائل مختلف جاری پژوهشگاه در اختیار مدیریت قرار می‌دهد و به مدیران مختلف در آگاهی از شرایط حاکم بر مجموعه تحت مدیریت خود یاری می‌رساند.

رئیس پژوهشگاه با بیان اینکه خود نیز از این فضا برای آشنایی بیشتر با مسائل و مشکلات اعضای پژوهشگاه بهره می‌برد، ادامه داد: بخش عمده مشکلات اعضای غیرهیأت علمی ناظر به مشکلات اقتصادی و مسائل مالی است که مدیریت پژوهشگاه در تلاش است به شیوه‌های مختلف ازجمله تلاش برای افزایش بودجه پژوهشگاه در سال آتی و... در جهت رفع آنها و فراهم کردن شرایط مساعدتر برای فعالیت آنها گام بردارد.

وی با اشاره به کمتر بودن مباحث اعضای هیأت علمی در زمینه مشکلات اقتصادی و عمدتاً طرح مباحث فرهنگی، علمی و اعتقادی تأکید کرد: با توجه به طرح برخی مباحث دراین گروه‌ها به‌ویژه درمورد برخی مسئولین پژوهشگاه، کارگروهی متشکل از تعدادی از اعضای پژوهشگاه ازجمله دکتر محمود جنیدی جعفری، دکتر سید محمدرحیم ربانی‌زاده، مهندس زهره عطایی آشتیانی و برخی دیگر به فراخور مباحث مطروحه، تشکیل و مقرر شده است، ابتدا این کارگروه مسائل را بررسی و نتیجه را به مدیریت پژوهشگاه منعکس کنند. اگر مسائل مطرح شده درست باشد، در جهت رفع آنها اقدام خواهد شد و در صورت عدم صحت مطالب مطروحه، بدیهی است فرد خاطی باید در همان محیط ضمن اصلاح مطالب خود، عذرخواهی کند. نباید کانال‌ها و شبکه‌های مجازی به عرصه‌ای برای تحت فشار قراردادن مدیریت و مسئولین مختلف پژوهشگاه با بیان مطالب نادرست تبدیل شود و حفظ آبروی اشخاص و سازمان، توجه به رعایت نظم سازمانی و شأن پژوهشگاه و رعایت خطوط قرمز حاکمیت در بیان مطالب مختلف در این عرصه بسیار مهم است و تعدی از آنها قابل گذشت و چشم‌پوشی نیست. اعضای هیأت علمی مطابق قوانین و مقررات موظف به حضور در سازمان بوده و امکان عدم حضور آنها وجود ندارد و می‌توانند مباحث و مسائل خود را هم از طریق رئیسان پژوهشکده‌های خود و هم سایر مسئولین پژوهشگاه پیگیری کنند.

وی با نقد و تمایز نهادن میان فضای پلیسی با محیط آرام علمی تأکیدکرد: بارها تأکید شده است که مدیریت پژوهشگاه با دیدگاه‌های سیاسی اعضاء و جناح‌بندی‌های مرتبط با آن و اینکه عضو پژوهشگاه وابسته به کدام یک از آنهاست مسئله‌ای ندارد اما رعایت مسائل و ابعاد مختلف مرتبط با فعالیت‌‌های اعضای پژوهشگاه در فضای مجازی می‌تواند در شکل‌دادن به محیطی آرام و مناسب برای فعالیت‌های پژوهشی و علمی اعضاء مؤثر باشد. سیاست مدیریت پژوهشگاه نه ایجاد فضای پلیسی و امنیتی و نه رها کردن و پدید آمدن هرج‌و‌مرج است، بلکه تصمیم‌گیری مبتنی بر خرد جمعی به‌منظور ایجاد هم‌افزایی و همدلی در میان اعضای پژوهشگاه و کوشش در جهت ارتقاء و پیشرفت جایگاه پژوهشگاه از مهم‌ترین برنامه‌ها و مسئولیت‌های مدیریت پژوهشگاه است.

تشریح اقدامات صورت گرفته در زمینه نشر آثار اعضای هیأت علمی
دکتر نجفی با تشریح وضعیت مدیریت نشر و ویرایش پژوهشگاه به‌ویژه بدهی یک میلیاد و پانصد میلیون تومانی حاصل از قراردادهای مختلف مربوط به فرایندهای انتشار کتاب‌ها در ابتدای قبول مسئولیت ریاست پژوهشگاه گفت: زمانی‌که مسئولیت مدیریت پژوهشگاه را پذیرفتم براساس قراردادهای مختلف منعقد شده ناشران و اشخاص بیرونی مطالباتی بالغ بر یک‌میلیاردو 500میلیون تومان در زمینه نشر کتاب از پژوهشگاه داشتند که همین موضوع ضرورت بازبینی در فرایندهای نشر کتاب‌ها را ایجاب می‌کرد. با پیگیری‌های مختلف، تاکنون یک میلیارد تومان از این مطالبات بازپرداخت شد و در زمینه انتشار کتاب‌ها و قراردادها با ایجاد فرایندهای جدید، نظم و ساماندهی مناسبی صورت گرفت. بر همین اساس در هفته پژوهش 57 کتاب مشتمل بر 20 جلد مجموعه آثار استادان گرانقدری همچون دکتر مجتهدی، دکتر گلشنی و دکتر ساروخانی، 30 کتاب چاپ اول و هفت کتاب تجدید چاپ شدند.
دکتر نجفی با اشاره به جدول تدوین‌شده مراحل مختلف انتشار کتاب، که در اختیار اعضای شورا قرار گرفته بود ادامه داد: اکنون نیز حدود 100 کتاب در مراحل مختلف آماده‌سازی برای انتشار قرار دارند که باوجود هزینه‌های بسیار ویراستاری و نیز زمان‌بر بودن انجام مراحل مختلف، تلاش می‌شود نشر و توزیع آنها سریع‌تر به انجام برسد.

دکتر فوزی: نگاه حداکثری به انتشار آثار اعضای هیأت علمی از ابعاد مختلفی حائز اهمیت است
در ادامه جلسه دکتر یحیی فوزی، معاون پژوهشی و تحصیلات تکمیلی پژوهشگاه در ارتباط با فعالیت‌های مرتبط با واحد نشر و ویرایش پژوهشگاه، بر اهمیت نگاه حداکثری به انتشار آثار اعضای هیأت علمی تأکید کرد و گفت: بحث انتشار آثار اعضای هیأت علمی به دلایل متعددی اهمیت دارد. یک دلیل سازمانی است که با جایگاه و رتبه‌بندی پژوهشگاه در میان سایر پژوهشگاه‌ها ارتباط دارد و طبیعتاً هرچه انتشار کتاب‌ها و مقاله‌های اعضای هیأت علمی یک مؤسسه بیشتر باشد، جایگاه مناسب‌تری در نظام‌ رتبه‌بندی مؤسسات خواهد داشت. دلیل دیگر با ترویج علم ارتباط دارد و ضرورت دارد، آثار و دستاوردهای علمی و پژوهشی در دسترس مخاطبان و علاقه‌‌مندان قرار گیرد. همچنین باید توجه داشت که یک کتاب، حاصل زحمات و کوشش‌هایی است که یک محقق در دوره‌ای از حیات خود داشته است و انتشار آن درواقع ثمرۀ فعالیت این دوره محسوب می‌شود.

اعضای شورای پژوهشی نیز با قدردانی از مساعی و تلاش‌های صورت‌گرفته در حوزه نشر کتاب، دیدگاه‌های خود را درباره فرایندهای انتشار و توزیع کتاب به‌ویژه در مورد وظایف شورای انتشارات و فروش کتاب‌ها مطرح کردند. اهمیت توجه به امور فنی شامل صفحه‌آرایی، طراحی جلد و... در انتشار کتاب از سوی اعضای شورای انتشارات؛ امکان بهره‌گیری از ظرفیت بخش خصوصی در فروش آثار منتشر شده از سوی پژوهشگاه؛ لزوم یا عدم لزوم ارزیابی محتوایی دوباره طرح‌ها برای انتشار به‌صورت کتاب؛ تفاوت میان داوری طرح‌ها و کتاب‌ها در فرایندهای انتشار؛ تفاوت میان ناشران دانشگاهی و پژوهشگاهی با ناشران خصوصی؛ فعالیت در فضای مجازی و سامانه فروش مجازی؛ برگزاری جلسات نقد و بررسی آثار منتشر شده به‌منظور آشنایی بیشتر مخاطبان با آنها و بهره‌گیری از ظرفیت‌های شورای بررسی متون و کتب علوم انسانی در این زمینه؛ برگزاری جلسات رونمایی از آثار و دعوت از نویسندگان برای گفت‌وگو با مخاطبان؛ کیفیت‌گرایی یا کمیت‌گرایی در انتشار آثار؛ بهره‌گیری از خدمات بازاریاب‌های متخصص در حوزه کتاب و... از مهم‌ترین محورهای مورد بحث اعضای شورا در این زمینه بود.

اعلام ناشران معتبر خصوصی در حوزه تخصصی پژوهش‌های پژوهشکده‌ها و مراکز پژوهشی پژوهشگاه
در ادامه مباحث این بخش موضوع احتساب قراردادهای انتشار کتاب با ناشران معتبر خصوصی به‌عنوان قرارداد کارفرمایی در جلسه شورا مطرح شد. در  این زمینه دکتر مصطفی شهرآئینی، رئیس پژوهشکده فلسفه، گفت: در ارتباط با مسئله انعقاد قرارداد با مراکز نشر خارج از پژوهشگاه به‌ویژه برخی ناشران معتبر خصوصی این مسئله وجود دارد که چون طرف قرارداد شخصیت حقوقی نبوده و یک شخصیت حقیقی به نمایندگی از ناشر برای انعقاد قرارداد معرفی می‌شود، این قراردادها از سوی پژوهشگاه به‌عنوان یک طرح کارفرمایی تأیید نمی‌شود. براساس گفت‌وگوهای صورت گرفته و از آنجاکه در درخواست‌های ارتقاء، احتساب این آثار به‌عنوان طرح کارفرمایی جایگاه بسیار مهمی در فعالیت‌های عضو هیأت علمی دارد، مقرر شد در این زمینه بازبینی لازم صورت گیرد و پژوهشکده‌ها و مراکز پژوهشی، ناشران معتبر خصوصی در حوزه تخصصی پژوهش‌های خود را به شورای پژوهشی معرفی کنند تا با انتخاب و احصاء آنها، زمینه تصمیم بعدی در این مورد فراهم شود. اعضای شورا در ارتباط با انتشار طرح‌های پژوهشی از سوی ناشران دیگر، بر اهمیت اخذ مجوز از شورای انتشارات تأکید کردند.

انتخاب اعضای حقیقی شورای انتشارات
در ادامه جلسه و براساس انتخابات صورت گرفته در جلسه شورا، از میان اعضای پیشنهادی شش نفر به‌عنوان اعضای حقیقی شورای انتشارات برگزیده شدند: دکتر آزیتا افراشی، دکتر مالک شجاعی، دکتر مریم شریف‌نسب، دکتر حمیدرضا رادفر، دکتر فرزانه گشتاسب، دکتر احمد شاکری.

یادآور می‌شود براساس ماده سوم آیین‌نامه شورای انتشارات، علاوه بر اشخاص حقوقی شامل: رئیس پژوهشگاه (رئیس  شورا)، معاونان پژوهشگاه (معاون پژوهشی به‌عنوان نایب رئیس شورا)، مدیر نشر و ویرایش (دبیر شورا)، شش نفر از اعضای هیأت علمی پژوهشگاه از حوزه‌‌های گوناگون پژوهشی از سوی اعضای شورای پژوهشی به مدت دو سال به‌عنوان عضو شورای انتشارات برگزیده می‌شوند.

بررسی و تبادل نظر اعضای شورا درباره اولویت‌های پژوهشی پژوهشگاه
بخش پایانی جلسه شورا به بحث و تبادل نظر درباره اولویت‌های پژوهشی پژوهشگاه اختصاص یافت. در ادامۀ مباحث صورت گرفته در جلسات پیشین شورا دربارۀ این اولویت‌ها و طرح مباحث مختلف ناظر به تقسیم‌بندی موضوعی پژوهشکده‌ها و مراکز پژوهشی پژوهشگاه ذیل الگوهای مختلفی همچون سه محور اسلام‌پژوهی، ایران‌پژوهی و غرب‌پژوهی یا سه محور علوم اجتماعی، علوم انسانی و میان‌رشته‌ها فرارشته‌ها و یا سه محور کاربردی، نظری، و بین‌رشته‌ای؛ و نیز بررسی ماهیت و چیستی پژوهش و پژوهشگاه مباحثی مطرح شد و سپس دکتر مهدی معین‌زاده، مدیر پژوهشی پژوهشگاه، 10 محور ذیل را به‌عنوان اولویت‌های پژوهشی احصاء شده براساس مباحث و دیدگاه‌های مختلف مطرح شده برشمرد: هویت ایرانی؛ تمدن نوین اسلامی ـ ایرانی؛ کارآمدی و اعتلای علوم انسانی و سیر تحول علم در ایران؛ آینده‌پژوهی مسائل اجتماعی کشور؛ نسبت و ارتباط ایران و غرب و استعمارشناسی ایرانی؛ ابعاد و مسائل مختلف فضای مجازی؛ خدمات متقابل اسلام و ایران؛ غرب‌شناسی؛ بررسی و بازخوانی تراث ایرانی؛ تبارشناسی علوم انسانی در غرب و نسبت آن با دانش‌‌رشته‌های دانشگاهی.

سپس اعضای شورای پژوهشی به بحث و گفت‌وگو و بیان دیدگاه‌های خود درباره اولویت‌های پژوهشی احصاء شده پرداختند. اصلاح و افزودن برخی محورها از مهم‌ترین مسائل مطرح شده از سوی اعضای شورا بود که براساس نظرات مطرح شده مقرر شد محورهایی همچون: مسائل اقتصادی و مدیریتی؛ فرهنگ، اخلاق و تعلیم و تربیت؛ روش‌شناسی؛ مباحث مختلف ناظر به فناوری و تکنولوژی و فلسفه علم؛ فلسفه و نظام حکمرانی در ایران به این محورها افزوده و همچنین برخی محورها نیز اصلاح شوند.

گستردگی و کلی‌بودن محورها؛ منطق و روش احصاء اولویت‌ها؛ توجه به تمایز سطوح مختلف موضوعی و ارتباط گفتمان‌ها با این سطوح؛ تأکید بر مورد توجه قراردادن بسترها و زمینه‌‌های تاریخی (گذشته)، عصری (حال) و آینده‌پژوهانه و حتی روش‌شناسانه محورها؛ اهمیت نگاه عمودی به محورها؛ پرهیز از تعدد اولویت‌ها و... از دیگر محورهای مورد بحث اعضای شورا در این بخش بود.

در پایان جلسه شورا و براساس مباحث مطرح شده، مقرر شد موضوع تعیین و احصاء اولویت‌های پژوهشی پژوهشگاه در جلسه آتی شورا نیز ادامه یابد.

دکتر نجفی با بیان اینکه این اولویت‌های پژوهشی جهت‌دهنده به برنامه‌ها و فعالیت‌های پژوهشگاه هستند، تأکید کرد: هرچند تاکنون نتیجه مشخصی در ارتباط با سه محور الگوی تقسیم‌بندی موضوعی پژوهشکده‌ها و گروه‌های پژوهشی؛ ماهیت و چیستی پژوهشگاه و تفاوت پژوهش در پژوهشگاه با دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزشی؛ و احصاء اولویت‌های پژوهشی پژوهشگاه حاصل نشده است، اما می‌توان به‌تدریج به دیدگاه‌ها و فهم عمیق‌تری از وضعیت موجود دست یافت و از این جهت طرح این مباحث و تداوم بررسی و بازخوانی آن در پژوهشکده‌ها و مراکز پژوهشی پژوهشگاه و همچنین شورای پژوهشی ضروری است.
رئیس پژوهشگاه همچنین در خاتمه جلسه یادآور شد: اگرچه ارائه برنامه‌ پژوهشی در چارچوب و مبتنی بر اولویت‌های پژوهشی برای پژوهشکده‌ها و مراکز پژوهشی الزام‌آور نیست، اما ضرورت دارد در جلسات آتی شورای پژوهشی و پس از تکمیل احصاء اولویت‌های پژوهشی، برنامه‌های پیشنهادی پژوهشکده‌ها و مراکز پژوهشی مورد بررسی قرار گیرد. اعضای هیأت علمی الزامی به ارائه برنامه پژوهشی ذیل این محورها نخواهند داشت، اما ضرورت دارد منطق و زمینه‌های انجام برنامه‌‌های آنها بیان و مشخص شود. به‌عنوان یک پژوهشگاه، ضرورت دارد جهت و مسیر مشخصی در فعالیت‌ها و برنامه‌های پژوهشگاه قابل مشاهده باشد تا زمینه ارزیابی و پیشرفت پژوهشگاه به‌طور مشخص‌تری فراهم شود.