ادغام شوراهای تحصیلات تکمیلی و پژوهشی پژوهشکده‌ها و مراکز پژوهشی در شورای علمی

بیست‌و پنجمین جلسه شورای پژوهشی پژوهشگاه، 23 آبان ‌ماه 1401 در سالن اندیشه پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی تشکیل شد.

به‌گزارش روابط عمومی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، در این جلسه ضمن تصویب برنامه‌های پژوهشی انفرادی نوع «الف» پیشنهادی اعضای هیأت علمی پژوهشکده‌های پژوهشگاه، اعضای شورا درباره آئین‌نامه شرح وظایف رؤسای پژوهشکده‌ها و مدیران گروه‌های پژوهشی و شوراهای مرتبط پژوهشگاه به بحث و تبادل نظر پرداختند و مقرر شد، شورای پژوهشی پژوهشکده‌ها و مراکز پژوهشی پژوهشگاه و شورای تحصیلات تکمیلی آنها، در پژوهشکده‌هایی که دارای شورای تحصیلات تکمیلی هستند، ادغام و «شورای علمی پژوهشکده‌ها و مراکز پژوهشی» جایگزین آنها شود.
در ابتدای جلسه دکتر موسی نجفی، رئیس پژوهشگاه، پس از سلام و درود بر پیامبر خاتم صلّ ا... علیه و آله و سلّم و اهل بیت علیهم السّلام، با اشاره به حدیثی از پیامبر خاتم صلّ ا... علیه و آله و سلّم مبنی بر: «مُداراةُ النّاسِ نِصفُ الإیمانِ، و الرِّفقُ بِهِم نِصفُ العَیشِ» (مدارا کردن با مردم نصف ایمان است و ملاطفت با آنان نیمی از زندگی است)، اظهار امیدواری کرد: با بهره‌گیری از معارف عمیق و گنجینه‌های ارزشمندی که از ائمه اطهار علیهم‌السلام برای ما به یادگار باقی مانده است، بتوانیم حیات دینی و دنیوی خود را سامان داده و در مسیر سعادت و بهروزی گام برداریم.
 

تصویب برنامه‌های پیشنهادی اعضای هیأت علمی
سپس عناوین و مجریان برنامه‌های پژوهشی انفرادی نوع «الف» پیشنهادی اعضای هیأت علمی از پژوهشکده‌های مختلف پژوهشگاه ازجمله پژوهشکده‌ مطالعات اجتماعی؛ پژوهشکده زبان و ادبیات؛ و پژوهشکده مطالعات سیاسی، بین‌المللی و حقوقی توسط دکتر مهدی معین‌زاده، مدیر پژوهشی پژوهشگاه، قرائت و به تصویب اعضای شورا رسید.
تصویب ادغام شوراهای پژوهشی و تحصیلات  تکمیلی پژوهشکده‌ها در شورای علمی
در ادامۀ مسائل و موضوعات مطرح شده در جلسه گذشته شورا، موضوع ادغام یا عدم ادغام شوراهای پژوهشی و تحصیلات تکمیلی پژوهشکده‌هایی که دارای این شورا هستند، مورد بحث و تبادل نظر اعضای شورا قرار گرفت. دکتر نجفی، رئیس پژوهشگاه، با اشاره به تشابه اعضای این شوراها و برخی فعالیت‌های آنها پیشنهاد ارائه شده برای اصلاح آئین‌نامه «شرح وظایف رؤسای پژوهشکده‌ها و مدیران گروه‌های پژوهشی و شوراهای مرتبط» پژوهشگاه، و ادغام شوراهای پژوهشی و تحصیلات تکمیلی پژوهشکده‌ها در یک شورا را مطرح کرد. عدم تشکیل جلسات موازی با اعضای مشابه و تسریع و انسجام در بررسی برنامه‌ها و مسائل مختلف اعضای هیأت علمی و دانشجویان از مزایای این ادغام برشمرده شد.
سپس اعضای شورا دیدگاه‌ها و پیشنهادهای خود را در مورد ادغام یا عدم ادغام این شوراها و همچنین اعضای حقوقی و حقیقی تشکیل دهندۀ شورای علمی پژوهشکده‌ها و مراکز پژوهشی مطرح کردند. مسئله ضرورت یا عدم ضرورت حضور نماینده‌ای از معاونت پژوهشی و تحصیلات تکمیلی پژوهشگاه در شورای علمی پژوهشکده‌ها و مراکز با توجه به امکان تداخل وظایف رئیس پژوهشکده با وظایف نماینده معاونت از مهم‌ترین محورهای مورد بحث اعضای شورا در این بخش بود.
براساس مباحث صورت گرفته مقرر شد، به مدت سه ماه به‌صورت آزمایشی شوراهای مختلف پژوهشکده‌ها و مراکز در شورای علمی ادغام و این شورا با حضور همۀ اعضای آن پژوهشکده یا مرکز برگزار شود و معاون پژوهشی و تحصیلات تکمیلی یا مدیر پژوهشی پژوهشگاه نیز در صورت ضرورت در این جلسه حضور یابد. همچنین مقرر شد پس از اتمام مدت مقرر و با توجه به بازخوردهای صورت گرفته و بررسی ابعاد و جوانب مختلف موضوع، تداوم این مصوبه یا تغییر و اصلاح آن مجدداً مورد بازبینی قرار گیرد.
تشریح فرایند احصاء اولویت‌های پژوهشی در برنامه راهبردی دوم پژوهشگاه با حضور دکتر ملایی‌توانی
در بخش پایانی جلسۀ شورا و در ادامۀ مباحث صورت گرفته در جلسات پیشین شورا، دربارۀ تعیین اولویت‌های پژوهشی پژوهشگاه و ضرورت آگاهی از منطق حاکم بر احصاء شش اولویت‌ پژوهشی در برنامه راهبردی دوم، دکتر علیرضا ملایی‌توانی، معاون‌ پژوهشی و تحصیلات تکمیلی سابق پژوهشگاه، در جلسه شورا حاضر و به تشریح فرایند تدوین برنامه راهبردی دوم و نحوۀ احصاء اولویت‌های پژوهشی پرداخت.
دکتر ملایی‌توانی با اشاره به پیشینه شکل‌گیری پژوهشگاه گفت: مجموعۀ پژوهشگاه‌ها و پژوهشکده‌های تحت نظر وزارت علوم، تحقیقات و فناوری از نظر مأموریت به دو دسته قابل تقسیم هستند: 1. برخی مأموریت تعریف شده دارند مانند؛ پژوهشکده‌های صلح یا حقوق بشر یا جنگ که معلوم است مأموریت‌شان چیست و 2. مراکزی که مأموریت تعریف شده نداشتند هرچند برخی ازاین مراکز از ادغام مراکزی تشکیل شدند که مأموریت مشخصی داشتند. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی نیز از ادغام مراکزی همچون بنیاد شاهنامه یا بنیاد فرهنگ و... شکل گرفت که هریک از آنها مأموریت خاص خود را داشتند و با توجه به تنوع مأموریت‌های این مراکز، مأموریت مشخصی برای پژوهشگاه تعریف نشد. براین اساس در هر دوره خود اعضاء یا رئیس با توجه به مسائل موردنظر در نهادهای بالادستی اقدام به انجام پژوهش‌ می‌کردند.

معاون پژوهشی و تحصیلات تکمیلی سابق پژوهشگاه با بیان ضرورت تعریف مأموریت برای پژوهشگاه براساس خواست نهادها و مراجع بالادستی گفت: در دوره ریاست دکتر آیت‌اللهی، تلاش‌های برای تدوین برنامه صورت گرفت و سرانجام در دوره ریاست مرحوم دکتر آئینه‌وند اولین برنامه راهبردی پژوهشگاه تدوین شد. براین اساس از پژوهشکده‌ها و مراکز مختلف پژوهشگاه خواسته تا محورهای فعالیت‌ها و پژوهش‌های خود را اعلام کنند اما محورهای اعلامی به قدری فراگیر و کلی بودند که همه موضوعات و مسائل در حوزه علوم انسانی را دربرمی‌گرفت. در نتیجه در برنامه راهبردی دوم این مسئله مطرح شد که آیا از بالا و ریاست پژوهشگاه برنامه کلانی برای مجموعه تعریف شود یا از پژوهشکده‌ها و مراکز پژوهشی برنامه‌های کلان دریافت شود که با توجه به مباحث صورت‌گرفته و ابعاد مختلف موضوع، مقرر شد هر یک از اعضای هیأت علمی برای یک دورۀ پنج ساله و تدوین برنامه راهبردی دوم، سه موضوع و محور معرفی کنند. در مجموع 450 موضوع دریافت و برای تصویب در جلسه هیأت امنا مطرح شد اما براساس نظر اعضای محترم هیأت امنای وقت پژوهشگاه مقرر شد این موضوعات در محورهایی با تعداد کمتر ارائه شوند. بر این اساس تعداد 60 محور احصاء و مجدداً در جلسه هیأت امنا مطرح و مجدداً برای ارائه و احصاء اولویت‌های محدودتر به پژوهشگاه عودت شد. در نهایت و در فرایندهای مختلف 17 محور و سپس شش محور مندرج در برنامه راهبردی دوم به عنوان اولویت‌های پژوهشی پژوهشگاه احصاء شدند. دکتر ملایی‌توانی تأکید کرد: این محورهای احصاء شده فراترکیبی از عناوین پیشنهادی پژوهش‌ها و فعالیت‌های اعلام شده از سوی پژوهشکده‌ها و مراکز پژوهشی پژوهشگاه بوده و اگرچه جهت‌دهندۀ فعالیت‌های پژوهشی پژوهشگاه هستند، اما ضرورت و الزامی در آن وجود ندارد و می‌توان با خوانش دیگری، مفاهیم و اولویت‌های موجود را اصلاح، توسعه و یا تغییر داد و مفاهیم و اولویت‌های دیگری را جایگزین کرد.
سپس اعضای شورای پژوهشی با بیان دیدگاه‌ها و پیشنهادهای خود دربارۀ اولویت‌های پژوهشی و مسائل مطرح شده دربارۀ فرایند احصاء این اولویت‌ها به بحث و تبادل نظر در این‌باره پرداختند. کلی و فراگیر بودن اولویت‌های یاد شده و شامل شدن هر فعالیتی در حوزه علوم انسانی؛ تهی شدن از معنای این اولویت‌ها با به‌کارگیری مفاهیم بسیار کلی؛ امکان احصاء اولویت‌ها براساس بررسی مزیت رقابتی فعالیت‌های صورت‌گرفته در پژوهشکده‌ها و مراکز پژوهشی؛ توجه به مأموریت‌گرایی در احصاء اولویت‌ها؛ ضرورت ارتباط این اولویت‌ها با اسناد و برنامه‌‌های بالادستی؛ و... از محورهای مختلف گفت‌وگوهای اعضای شورا بود.
بازبینی و تبادل‌نظر در اولویت‌های پژوهشی براساس بیانیه چشم‌انداز پژوهشگاه
با توجه به مسائل مطرح شده، اهمیت جایگاه چشم‌انداز و مأموریت پژوهشگاه در تعیین اولویت‌ها از سوی اعضای شورا مورد تأکید قرار گرفت و با توجه به بیانیه چشم‌انداز و بیانیه مأموریت برنامه راهبردی و کلی و ایده‌آل بودن آن بر ضرورت توجه به ظرفیت‌ها و توانایی‌های موجود در پژوهشگاه برای تعیین اولویت‌های پژوهشی از یکسو و امکان عملیاتی و اجرایی‌شدن و به تحقق رسیدن آنها از سوی دیگر، تأکید شد.
بر اساس مباحث صورت گرفته، اهمیت و ابعاد مختلف موضوع و مسائل طرح شده، مقرر شد در جلسات آتی شورا نیز بررسی موضوع اولویت‌های پژوهشی و فرایند تعیین و احصاء آنها براساس مأموریت‌گرایی پژوهشگاه، توجه به مزیت‌های رقابتی پژوهش‌ها و فعالیت‌های صورت‌گرفته، پویایی و روزآمد بودن اولویت‌ها، توجه به علائق و جهت‌گیری‌های علمی اعضای هیأت علمی پژوهشگاه و... ادامه یابد.