خلاصه گزارش طرح« نشانه‌شناسی سکه‌های سلوکیان »

طرح پژوهشی « نشانه‌شناسی سکه‌های سلوکیان » در سال 1400 توسط سرکار خانم دکتر صفورا برومند عضو هیات علمی پژوهشکده تاریخ ایران در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی به اتمام رسید.

برومند در بخش اول موضوع و مساله پژوهش خود را چنین تبیین کرده که دوران حکمرانی سلوکیان در ایران (۳۱۲پ.م-۱۲۹پ.م) ازجمله مباحثی است که کمترین میزان مطالعات پژوهشگران تاریخ ایران را به خود اختصاص داده است. معدود آثاری که در این خصوص در دست است نیز حاصل پژوهش مورخان و محققان غیر ایرانی است. حال آن که گذشته از منابع مکتوب یونانی و رومی معاصر دوره سلوکی، مجموعه سکه‌های بازمانده از دوران مورد بحث، یکی از مستندترین و مفیدترین منابع بازشناسی تاریخ ایران در دوره سلوکی به شمار می‌روند. این سکه‌ها، بخش در خور توجهی از تاریخ سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی سلوکیان را معرفی می‌کنند و وجود چنین مستنداتی در موزه‌ها و مجموعه‌های خصوصی، زمینه‌ی مناسبی برای بازشناسی تاریخ سلوکیان در حوزه‌ی مطالعات تاریخ ایران است که تا به حال مورخان ایرانی به آن نپرداخته‌اند. از اینرو، برومند در این پژوهش، با تکیه بر مطالعات بین‌رشته­ای سکه­شناسی و نشانه‌شناسی، نشانه‌های حضور و عملکرد سیاسی و فرهنگی سلوکیان در ایران را بررسی کرده است. روش مورد استفاده در این پژوهش، تحلیل داده‌ها بر اساس شیوه‌ی پژوهش تاریخی مبتنی بر داده‌های جمع آوری شده از آثار موزه­ای و مجموعه­های خصوصی در داخل و خارج از ایران و تکمیل اطلاعات بر اساس منابع مکتوب، با رویکردی توصیفی – تحلیلی است. دستاوردهای این پژوهش از به کار بردن نشانه‌های شمایلی، نمایه‌ای و نمادین مرتبط با اسطوره‌ها و مضامین سیاسی-فرهنگی مشروعیت‌بخش بر سکه‌های سلوکیان حکایت می‌کند. تمرکز این نشانه‌ها بر مضامین برگرفته از سپهر فرهنگی سلوکیان یعنی فرهنگ یونانی-هلنی است و اثری از مضامین اساطیری و فرهنگی ایران در نشانه‌های سکه‌های سلوکیان به چشم نمی‌خورد. این نقص در ساختار حکمرانی آنان در ایران نیز مشهود بوده و زمینه‌ی اضمحلال آنها را فراهم کرد.