گزارش طرح پژوهشی پایان یافته «بررسی و ارائه نحوه بازنویسی بازی های سنتی و رایج به شکل بازی های فکری - فلسفی »

طرح پژوهشی «بررسی و ارائه نحوه بازنویسی بازی های سنتی و رایج به شکل بازی های فکری - فلسفی و تهیه نمونه ها و راهنمایی هایی برای کلاس های فلسفه برای کودکان؛ فاز دوم» در سال 1400 توسط جناب آقای دکتر سعید ناجی عضو هیات علمی پژوهشکده اخلاق و تربیت در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی به اتمام رسید.

ناجی در 4 فصل به تدوین گزارش طرح حاضر پرداخته است. فصل اول شامل مقدمه، مسأله اصلی طرح و اهداف، اهمیت و ضرورت استفاده از بازی­های سنتی/ رایج و تبدیل آنها به بازی­های فکری- فلسفی، روش تحقیق و روش کار، چارچوب نظری تحقیق، و پیشینۀ تحقیق در داخل و خارج از کشور است. در فصل دوم همه ملاک های مربوط به ویژگی فکری /فلسفی بازی­ها و نیز ویژگی بازیایی بازی­ها از فاز اول این طرح استخراج شده است. از جمله­ی ویژگی­ها جنبه­ی بازی­گونه و جذاب بودن بازی­ها (از جمله جذابیت فرایند بازی و داشتن انگیزه توسط بازیکنان، شرکت فعالانه بازیکنان، داشتن عنصر تخیل و.. )، جنبه­ی فلسفی بودن (کسب مهارت­های مورد نظر فبک)، تناسب روان­شناختی. همچنین در بازی­های فکری- فلسفی باید سه مقوله­ی تفکر مراقبتی، تفکر انتقادی و تفکر خلاق در نظر گرفته شود. برای ارائه و طراحی بازی­های فکری مناسب کلاس­های فلسفه برای کودکان نیاز است این سه ویژگی لحاظ شود تا کارکردهای لازم بازی­های فکری- فلسفی را دارا باشد. لذا در این فصل با توجه با ویژگی های فوق به استخراج بازیهای سنتی/رایج مناسب از میان منابع مختلف مکتوب پرداخته شده است.

از اینروی بازی مورد انتخاب این طرح اولا باید  از میان بازیهای بومی محلی رایج در ایران می بود  به نحوی که در حال حاضر هم به گونه ای در شهرهای مختلف ایران رواج داشته و دست کم قابل اجرا با فضای کنونی متناسب با در خواست­ها و علایق و سلیقه­های کودکان معاصر باشد؛ دوم اینکه یا سه ویژگی بازی های فکری فلسفی استخراج شده از فاز اول یا قابلیت کسب این سه ویژگی را داشته باشند. بر اساس این ویژگی ها بازی ها مورد نظر استخراج شده و در فصل دوم نمونه هایی از بازیهای مورد بررسی  و بازیهای انتخاب شده/نشده ارائه شده است. دلیل کنار گذاشتن برخی از بازیهای سنتی بررسی می­گردد و  مهمتر از همه نحوه استعمال ملاک­ها برای خواننده توضیح داده می‌شود.

در فصل سوم تعدادی از بازیهای که در پروپوزال مورد توجه بود بازنویسی شده اند. پس از اینکه این بازیها که تا حد ممکن به لحاظ جذابیت و قابل اجرا بودن در کلاسهای کودکان امتحان شدند مجددا تغییرات  لازم بر روی آنها اعمال می‌گردد. برای این کار بازی­های رد نشده بر اساس ملاک­های استخراج شده در فاز اول بررسی شده و  دلیل انتخاب آنها مورد تحلیل قرار گرفته است. مجری سپس به بازنویسی این بازی­ها و وارد کردن عناصرفکری/ فلسفی  موجود در منابع  اصلی فلسفه برای کودکان  پرداخته است. همچنین عناصر گفتگویی/کندوکاوی به آنها اضافه شده و  برای بازنویسی عناصر بازیایی و روانشناختی (تناسب سنی یا پایه ای) هم لحاظ شده است.

در فصل چهارم ناجی تلاش کرده بر اساس جداول، نحوه و روش انتخاب و اصول انتخاب بازی­ها از میان بازی­های بومی/محلی را معرفی کند. همچنین نحوه بازنویسی بازی­های انتخاب شده و تغییراتی که در آنها اعمال گردیده بر اساس جداول و توضیحات مشخص شود. همچنین بر اساس ویژگی­های اولیه بازی­های فکری -فلسفی، غنای فلسفی و بازیایی و تناسب روانشناختی آنها بررسی شود. این کار می­تواند الگو و قواعدی برای نویسندگان بعدی فراهم آورد تا بتوانند بر اساس آن به تبدیل بازی­های سنتی به بازی­های فکری فلسفی بپردازند.