مصاحبه با دکتر سیدکلالی «سرپرست مرکز نوآوری و توسعه‌ی فناوری»
مصاحبه با دکتر سیدکلالی «سرپرست مرکز نوآوری و توسعه‌ی فناوری»
با دکتر نادر سیدکلالی، عضو هیأت علمی گروه مدیریت و سرپرست مرکز نوآوری و توسعه‌ی فناوری پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی مصاحبه‌ای پیرامون این مرکز تازه تأسیس و مسائل مربوط به آن انجام دادیم که از نظرتان می‌گذرد:
- با سلام، به‌عنوان اولین سؤال، «مرکز نوآوری و توسعه‌ی فناوری» چه کارکردی دارد؟
* با سلام و احترام متقابل، براساس سند راهنمای راه‌اندازی ساختارهای اجرایی در توسعه‌ی کارآفرینی، فناوری و نوآوری در دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی مصوب سال 1399، نهادهایی برای مدیریت امور مرتبط با کارآفرینی، فناوری و نوآوری در دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های زیرمجموعه وزارت علوم تعریف شده‌اند ازجمله کانون‌های خلاقیت و شکوفایی، مراکز کارآفرینی و مهارت‌افزایی، مراکز رشد، مراکز پیش شتاب‌دهی و شتاب‌دهی، پارک‌های علم و فناوری و مراکز نوآوری و توسعه‌ی فناوری.
مراکز نوآوری و توسعه‌ی فناوری از سامان‌دهی و مدیریت تمامی فعالیت‌های حوزه‌های کارآفرینی، توسعه‌ی فناوری و نوآوری در دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی توان‌مند ایجاد می‌شوند. مرکزی که با این عنوان در پژوهشگاه علوم انسانی ایجاد شده مشتمل بر کارکردهای گوناگونی است ازجمله برگزاری برنامه‌ها، رویدادها، کارگاه‌ها و نشست‌های مهارت‌افزایی و دانش‌افزایی، ارائه‌ی مشاوره‌های تخصصی کسب‌وکار، شتاب‌دهی به شکل‌گیری تیم‌های استارت‌آپی و تشکیل حلقه‌های پژوهشی با محوریت نوآوری و همکاری‌های میان‌رشته‌ای. فعالیت‌های دیگری مانند ترویج مفاهیم کارآفرینی و نوآوری در علوم انسانی و فرهنگسازی از طرقی مانند انتشار کتاب را هم می‌توان به این فهرست افزود.
- امکان دارد تاریخچه‌ی راه‌اندازی مرکز نوآوری و توسعه‌ی فناوری پژوهشگاه علوم انسانی را تشریح بفرمایید؟
* ظاهراً ایده‌ی راه‌اندازی مرکز نوآوری و توسعه‌ی فناوری پژوهشگاه علوم انسانی مربوط به سال 1396 است. دکتر حسینعلی قبادی، رئیس پژوهشگاه توجه ویژه‌ای به این مهم داشتند و در همین راستا دکتر حمیدرضا دالوند، عضو هیأت علمی پژوهشکده‌ی زبان‌شناسی پژوهشگاه را مأمور کردند تا برای دریافت مجوزها و منابع اولیه‌ی لازم جهت راه‌اندازی مرکز اقدام کنند.
در اواخر سال 1398 بنده، نادر سیدکلالی، به‌عنوان مسئول راه‌اندازی مرکز نوآوری منصوب شدم. با فعالیت‌ها و پیگیری‌های این‌جانب، برنامه‌ی استراتژیک و عملیاتی مرکز تدوین و مورد موافقت هیأت رئیسه پژوهشگاه قرار گرفت. سپس در پنجمین نشست از دوره‌ی چهارم هیأت امنای پژوهشگاه مورخ 21/4/1399 با تأسیس مرکز نوآوری و توسعه‌ی فناوری پژوهشگاه علوم انسانی موافقت شد. در ادامه تشکیلات و نمودار سازمانی مرکز نوآوری پژوهشگاه در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مصوب و در تاریخ 19/9/1399 جهت اجرا به پژوهشگاه ابلاغ شد.
البته بنده منتظر مجوزها نماندم و به‌طور هم‌زمان از چند معمار و طراح دعوت کردم تا برنامه‌ای برای ساخت و تجهیز دفاتر ستادی، دپارتمان شتاب‌دهی و فضای کار اشتراکی مرکز در طبقات هشتم و اول ساختمان کریم‌خان زند پژوهشگاه علوم انسانی تهیه کنند و طی مدت کوتاه چندماهه به‌طور فشرده عملیات عمرانی مرکز انجام و امکانات و تجهیزات مورد نیاز برای راه‌اندازی مرکز خریداری شد و در محل استقرار یافت. به‌منظور تأمین هزینه‌ها، بودجه‌های حمایتی از معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری جذب شد.
- آیا مرکز نوآوری پژوهشگاه، تاکنون بانی و برگزارکننده‌ی برنامه‌هایی هم بوده است؟
* بله. به‌طور موازی با فعالیت‌هایی که ذکر شد و جنبه‌ی زیرساختی داشتند، نشست‌ها و کارگاه‌های آموزشی متعددی نیز توسط مرکز برگزار شده است و دیدارهایی با فعالان اکوسیستم نوآوری و کارآفرینی کشور انجام شده و مذاکراتی هم جهت جلب همکاری آن‌ها صورت پذیرفته است. اطلاعات مربوط به این اقدامات در وب‌گاه مرکز به آدرس: https://www.ihcs.ac.ir/innocent/fa که در سال 1399 راه‌اندازی شد، قابل مشاهده است.
طی سال‌های 1399 و بهار 1400، مرکز نوآوری پژوهشگاه علوم انسانی همکاری‌های ارزنده‌ای را با نهادهای شناخته‌شده‌ی اکوسیستم کارآفرینی، نوآوری و فناوری کشور آغاز کرده است. ازجمله مشارکت‌های قابل ذکر می‌توان به همکاری با کارخانه‌ی نوآوری «هم‌آوا» در زمینه‌ی «پویش‌افرا» با موضوع فرهنگ کارآفرینی، همکاری با شتاب‌دهنده‌ی «دیموند» دانشگاه تهران در زمینه‌ی شبکه‌سازی و همکاری با ستاد فرهنگسازی اقتصاد دانش‌بنیان و توسعه‌ی صنایع خلاق و فرهنگی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری برای راه‌اندازی «خانه‌ی خلاق و نوآوری علوم انسانی و فرهنگ» اشاره کرد.
- شروع فعالیت شما مصادف با انتشار همه‌گیری کرونا در جهان و ایران بوده و با دوره‌های طولانی قرنطینه و محدودیت‌های مرتبط با آن همراه شده است. با این وجود دستاوردهای متعددی در این دوران حاصل شده است. چه مشکلات و چالش‌هایی در این مدت وجود داشته است.
* اجازه دهید، ابتدا به‌طور خلاصه اهم اقدامات انجام شده توسط مرکز نوآوری و توسعه‌ی فناوری پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در سال‌های 1399 و چندماهه‌ی نخست سال جاری را با وجود محدودیت‌های ناشی از همه‌گیری ویروس کرونا در جهان و ایران خلاصه‌وار ذکر کنم. اهم اقدامات از این قرار است:
1. اخذ مجوزهای لازم از هیأت امنای پژوهشگاه، وزارت علوم و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری
2. ساخت و تجهیز فضای کار اشتراکی، دپارتمان شتاب‌دهی و دفاتر ستادی مرکز
3. فراخوان انتخاب شتاب‌دهنده از بخش خصوصی، گزینش موارد برتر و آماده‌سازی قرارداد مشارکت
4. جذب بودجه‌های حمایتی از معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری توسط هیأت رئیسه و ریاست پژوهشگاه
5. برگزاری نشست‌ها و کارگاه‌های ملی و بین‌المللی تخصصی
6. برنامه‌ریزی و اجرای برنامه‌ی ابتکاری مشاوره‌ی مدیریت در ایران
7. فراهم‌آوردن زمینه‌ی ایجاد حلقه‌ی پژوهشی مطالعات انتقادی در نوآوری و استراتژی
8. فراهم آوردن زیرساخت‌های سازمانی و تشکیلاتی مرکز ازجمله طرح‌ریزی و تصویب برنامه‌ی استراتژیک و نمودار سازمانی
9. طراحی و تشکیل شورای راهبردی مرکز و برگزاری جلسات آن
10. انتشار کتاب
11. حمایت از پویش فرهنگ کارآفرینی «افرا» که توسط شرکت «هم‌آوا» پایه‌ریزی شده است
12. انعقاد و اجرای چندین تفاهم‌نامه با شتاب‌دهنده‌های برتر کشور مانند «هم‌آوا» و «دیموند»
13. دیدار و مذاکره با ده‌ها مرکز رشد و نوآوری و پارک علم و فناوری در کشور و فراهم آوردن مقدمات همکاری با آن‌ها
14. امضای تفاهم نامه راه‌اندازی نخستین خانه خلاق و نوآوری علوم انسانی و فرهنگ کشور توسط مرکز نوآوری پژوهشگاه با ستاد فرهنگسازی اقتصاد دانش بنیان معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری
درخصوص مشکلات و موانع باید عرض کنم که چالش‌ها زیاد بوده‌اند. کرونا مشکلی اساسی بوده است که همچنان ادامه دارد. تعطیلی‌ها و کاهش ساعات کار و بی‌انگیزه شدن بسیاری از نهادهای مرتبط به‌دلیل پاندمی و مشکلات عدیده‌ی اقتصادی و اجتماعی کشور در سالیان اخیر طبیعتاً مانعی برای سرعت و گسترش فعالیت‌های ما بود. با این حال همه‌ی توان خود را به کار گرفتیم تا مشکلات را برطرف کنیم و کار را پیش بریم. پژوهشگاه علوم انسانی در زمینه‌ی فعالیت‌های مرتبط با کارآفرینی، نوآوری و فناوری آکادمیک که قدمت آن در نظام آموزش عالی و پژوهش کشور حداقل به سه دهه می‌رسد، سابقه‌ی چندانی ندارد و راه‌اندازی این مرکز نخستین فعالیت جدی پژوهشگاه در این زمینه محسوب می‌شود. به این ترتیب یکی از بزرگترین مشکلات ما نبود آمادگی فرهنگی و ناآشنایی برخی با این موضوعات در سازمان پژوهشگاه بود که همچنان ادامه دارد و گاهی باعث توقف یا تأخیر شماری از فعالیت‌ها شده است.
- برای راهبری کلان مرکز چه فکری کرده‌اید؟
* درخصوص راهبری و مباحث مرتبط با حاکمیت مرکز، در بهار سال 1400، شورای راهبردی مرکز نوآوری و توسعه‌ی فناوری پژوهشگاه با حضور رئیس پژوهشگاه و معاون کاربردی‌سازی پژوهشگاه، این‌جانب به عنوان سرپرست مرکز نوآوری پژوهشگاه و مدیران و صاحب‌نظران داخل و خارج از پژوهشگاه تشکیل شد و آغاز به کار کرد و جلسات آن ادامه دارند.
این شورا به استناد مصوبه‌ی هیأت رئیسه محترم پژوهشگاه تأسیس و شیوه‌نامه‌ی آن تصویب شد. نخستین جلسه‌ی این شورا در تاریخ 8 خرداد ماه سال 1400 برگزار شد. شورا متشکل از ترکیب اعضای داخلی و خارجی است که درخصوص اهداف، سیاست‌ها و برنامه‌های مرکز نوآوری پژوهشگاه تصمیم‌گیری می‌کند.
- فلسفه‌ی وجودی مرکز چیست و آیا مأموریت‌های ویژه‌ای دارد؟
* براساس برنامه استراتژیک مصوب مرکز نوآوری پژوهشگاه، این مرکز چند مأموریت اصلی را به عهده گرفته است. این مأموریت‌ها عبارتند از:
1. فرهنگسازی و ترویج مباحث خلاقیت، نوآوری و کارآفرینی در پژوهشگاه و جامعه علوم انسانی و فرهنگ کشور
2. شکل‌دهی و حمایت از هسته‌های نوآوری، کارآفرینی و توسعه‌ی فناوری؛ و پیش شتاب‌دهی و شتاب‌دهی تیم‌های استارتاپی
3. برگزاری مسابقات و رویدادهای تخصصی نوآوری و کارآفرینی
4. برگزاری دوره‌ها و کارگاه‌های آموزشی، نشست‌های تخصصی، مدرسه‌های تابستانی و بوت کمپ‌های تخصصی حوزه نوآوری و کارآفرینی
5. ایجاد هسته‌های پژوهشی، شبکه‌سازی و انسجام بخشی به فعالیت‌های نوآورانه در حوزه‌های علوم انسانی و فرهنگ
تمامی این فعالیت‌ها با تمرکز بر پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و جامعه علوم انسانی و فرهنگ کشور انجام می‌شود.
- به‌عنوان سرپرست این مرکز چه برنامه‌هایی برای تأثیرگذاری و پیشرفت مجموعه دارید و دورنمای فعالیت این مرکز را چطور می‌بینید؟
* ببینید، براساس برنامه‌ی استراتژیک مرکز، چشم‌انداز ما این است که به بزرگترین مرکز نوآوری‌های علوم انسانی، اجتماعی و فرهنگ در ایران تبدیل شویم. با این حال به قول شیخ اجل سعدی شیرازی که در گلستان می‌فرمایند:
دو چیز طیره‌ی عقل است دم فروبستن
به وقت گفتن و گفتن به وقت خاموشی
باید به محدودیت‌ها اذعان کرد. باید توجه داشت که به‌منظور دستیابی به این چشم‌انداز، رقبایی جدی داریم که از سال‌ها پیش در این زمینه فعال شده‌اند و زیرساخت‌های فیزیکی، سازمانی و سرمایه‌ی دانشجویی آن‌ها نسبت به پژوهشگاه ما برتری دارد. تأخیر طولانی پژوهشگاه در ورود به این عرصه امکان دستیابی به این چشم‌انداز را دشوار کرده است. البته استراتژی تمرکز و محدود شدن به نوآوری‌های علوم انسانی و فرهنگ می‌تواند تاحدی برای پژوهشگاه کارساز و یاری‌رسان باشد.
به‌علاوه هنوز در میان اعضای هیأت علمی و کارکنان پژوهشگاه نسبت به مفاهیم کارآفرینی، توسعه‌ی فناوری و نوآوری دانشگاهی و آکادمیک شناخت کافی وجود ندارد که محدودیت‌های فراوانی ایجاد کرده است. با این حال می‌شود امیدوار بود که به تدریج مقاومت‌های سازمانی کم‌تر شود و چه‌بسا در آینده بازتعریفی از کارکرد مرکز نوآوری پژوهشگاه صورت پذیرد که بتواند اجماع میان نخبگان را تسریع و رشد و توسعه‌ی فعالیت‌های مرکز را امکان پذیر کند.
- ارتباط و همکاری این مرکز جدید با سایر پژوهشکده‌ها چه‌طور می‌تواند باشد؟
* ارتباط زمانی ممکن است که در وهله‌ی اول درک مناسبی از ظرفیت‌های همکاری به‌وجود بیاید و زیرساخت‌های همکاری هم فراهم آید. مثلاً ایجاد شرکت‌های دانشگاهی و دانش بنیان می‌تواند زمینه‌ای باشد برای فعالیت اساتید یا دانشجویان‌شان در مرکز. با این حال این تصور در میان برخی وجود دارد که اگر ایده‌ای داشته باشند مرکز باید آن را اجرایی کند درحالی‌که نقش مرکز حمایت است نه اجرا. روال کار این است که ایده‌های پیشنهادی در کمیته‌های تصمیم‌گیر در مرکز طرح می‌شوند و از میان آن‌ها بهترین‌ها انتخاب می‌شوند و امکاناتی نظیر فضای فیزیکی، اینترنت، آب، برق، گاز و خط تلفن در اختیار تیم‌های شکل گرفته حول ایده‌ها قرار می‌گیرد.
به‌علاوه صاحبان ایده و اعضای تیم‌ها امکان دریافت مشورت از منتورها و مشاوران مرکز در امور تجاری، مالی و حقوقی را خواهند داشت. امکانات و خدمات با قیمت‌هایی کم‌تر از بازار ارائه خواهد شد و دسترسی به پژوهش‌های ارزش‌مند و پژوهشگران نامدار پژوهشگاه فرصت‌های خوبی را در اختیار صاحبان ایده قرار خواهد داد تا نسبت به توسعه‌ی فعالیت‌های خود اقدام کنند.
- جدیدترین اقدام یا برنامه شما چیست؟
* در خرداد ماه امسال تفاهم‌نامه‌ای با ستاد فرهنگسازی اقتصاد دانش بنیان معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری منعقد کردیم و در پی آن هستیم که با همکاری ایشان نخستین خانه‌ی خلاق و نوآوری در حوزه‌ی علوم انسانی و فرهنگ کشور را راه‌اندازی کنیم. امیدواریم به‌زودی بتوانیم چند تیم موفق را در مرکز مستقر کنیم و فعالیت‌های شتاب‌دهی را هم آغاز کنیم. بسیاری از زیرساخت‌ها آماده شده و امیدوارم معاونت ریاست جمهوری تعهدات خود را هرچه زودتر عملی کند و بدنه‌ی پژوهشگاه نیز با رویکردی موافق و همراه در این زمینه یاری‌گر ما باشند.
- اگر نکته‌ی خاصی مدنظرتان هست، طرح بفرمایید.
* به نظرم خیلی مهم است که به کارکردهای یک مرکز نوآوری و توسعه‌ی فناوری توجه داشته باشیم. ما قرار نیست محصول تولید کنیم و مستقیماً درگیر کسب وکار شویم. در اصل مأموریت دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها چیزهای دیگری است که اصلی‌ترین آن‌ها آموزش عالی و پژوهش است. مراکز نوآوری قرار است بستر و زیرساخت‌های لازم را فراهم کنند تا اساتید و دانشجویان خوش‌ذوق، به خصوص آن‌هایی که پژوهش‌هایی انجام داده‌اند که قابلیت تبدیل‌شدن به محصول یا خدمت را دارند، تیم‌هایی تشکیل دهند و شروع به فعالیت کنند. مرکز هم ضمن فراهم آوردن فضای فیزیکی و نیازهای کار، دسترسی این تیم‌ها به منتورها و مشاوران متخصص و به‌طور خلاصه اکوسیستم کارآفرینی و نوآوری را امکان‌پذیر خواهد کرد.
به‌طور کلی وزارت علوم تلاش می‌کند در حوزه‌ی فناوری هم‌پا با حوزه‌های آموزش عالی و پژوهشی عمل کند و در این‌خصوص توفیقاتی هم داشته است. در این میان نقش اثرگذار معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری را هم نمی‌توان نادیده گرفت. به‌طور کلی دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های ایران در موضوعاتی مانند کارآفرینی، توسعه‌ی فناوری و نوآوری آکادمیک، بحث کاربردی‌سازی و ارتباط با جامعه و صنعت همچنان دچار محدودیت‌هایی هستند.
در پایان لازم می‌دانم تا از راهنمایی‌ها و مساعدت‌های مدیران و استادان پژوهشگاه از جمله دکتر قبادی و سرکار دکتر پارساپور تشکر کنم و همچنین از همدلی‌های همکاران ارجمند؛ دکتر دلیری، دکتر کامیار، الهام سروندی و همه‌ی بزرگواران همراه قدردانی داشته باشم.
- از شما هم ممنونم.
نظر شما :