متن مصاحبه با دبیر شورای بررسی متون و کتب علوم انسانی

در گفت‌وگو با دکتر کریمی‌مطهر، دبیر شورای بررسی متون و کتب علوم انسانی:

«شورای بررسی متون» ستون تفکر انتقادی در پژوهشگاه است

دکتر جان‌اله کریمی‌مطهر، دبیر شورای بررسی متون و کتب علوم‌انسانی، طی گفت‌وگویی با خبرنگار روابط‌عمومی به برنامه‌های جدید این شورای تخصصی پرداخت که از نظرتان می‌گذرد:

* به‌عنوان اولین سؤال، هدف از راه‌اندازی و فرایند تحول شورای بررسی متون را تشریح بفرمایید؟

شورای بررسی متون و کتب علوم‌انسانی، به‌عنوان مرکزی فعال در حوزه نقد متون دانشگاهی فعالیت دارد و نخستین مجموعه علمی کشور است که در سال 1374 با هدف ترویج جریان نقد متون علمی و برای پاسخگویی به نیاز جامعه علوم‌انسانی و دانشگاه‌های کشور به گفتمان انتقادی و نقد متون درسی و دانشگاهی تأسیس شد و در ادامه‌ی فعالیت خود به خصوص در سال‌های اخیر، به تولید خروجی‌های عالمانه و علمی نیز ورود کرده است که حاصل آن کتب، مقالات علمی پژوهشی و یادداشت‌های ارزش‌مند انتقادی در حوزه‌ی متون علوم‌انسانی است.

این شورا از همان آغاز فعالیت، سیاست کاری خود را متوجه رشد تفکر انتقادی در تولیدات علمی دانشگاهی کرد و بر همین اساس اهداف و سیاست‌ های این شورا بر نقد متون دانشگاهی متمرکز شد.

شورا در طی سالیان اخیر، در کنار هدف اصلی‌اش که نقد کتب و متون دانشگاهی با رویکرد علمی و بومی است، به توسعه‌ی فرهنگ نقد علمی از طریق انتشار مقالات نقد و کتبی با رویکرد انتقادی پرداخته است که نشان می‌دهد این شورا فقط در مرحله‌ی نقد نمانده، بلکه به تولید آثار جدید نیز اهتمام ورزیده است.

* میزان استقبال و توجه پژوهشگران به شورا را چطور ارزیابی می‌کنید؟

شورای بررسی متون در حال حاضر از  17 گروه تخصصی در حوزه‌‌های مختلف علوم‌انسانی بهره‌مند است که بیشتر رشته‌های علوم‌انسانی را پوشش می‌دهد. شورا در گروه‌ها و کارگروه‌های تخصصی خود توانسته است به صورت هدف‌مند، به جلب مشارکت استادان و پژوهشگران برتر علوم‌انسانی بپردازد و شبکه‌ی نخبگانی خود را در سراسر کشور گسترش دهد. شبکه‌ی نخبگانی شورا بیش از 3000 استاد دانشگاهی و حوزوی است که به‌عنوان عضو گروه، مؤلف و ناقد، سخنران نشست‌های علمی نقد، و داور و ارزیاب کتاب مشغول فعالیت هستند.

خدارا شکر بازخوردهایی که از فعالیت‌های شورا دریافت کرده‌ایم بسیار خوب بوده است و تعداد زیادی مکاتبات از طرف ناشران و مؤلفان دریافت کرده‌ایم که از نقدهای علمی و منصفانه شورا استقبال کرده‌اند.

* برنامه‌های فعلی شورا در چه حوزه‌هایی متمرکز است؟

برنامه‌ها و فعالیت‌های شورای بررسی متون طی سالیان اخیر در چند بخش اصلی در حال انجام است که شامل، نقد کتب و متون دانشگاهی و غیردانشگاهی علوم‌انسانی، انتشار نقدنامه‌های تخصصی، انتشار ماهنامه‌ی علمی پژوهشی پژوهش‌نامه‌ی انتقادی متون و برنامه‌های درسی، تألیف کتاب، تألیف مجموعه مقالات همایش‌ها و نشست‌های نقد و نشست‌ها و همایش‌های تخصصی نقد متمرکز است.

شورا در هر کدام از برنامه‌های خود به‌دنبال اثربخشی است و برای نمونه مجله‌ی پژوهش‌نامه‌ی انتقادی شورای بررسی متون، تنها نشریهی علمی نقد در کشور است که ماهانه منتشر می شود و تاکنون این مجله و مقالات آن در جشنواره‌های مختلف از جمله جشنواره‌ی نقد کتاب به‌عنوان مجله‌ی برتر و مقالات برتر انتخاب شده است.

* آیا شما در حوزه‌ی مسائل بومی علوم‌انسانی نیز فعالیت داشته‌اید؟

شورا تمرکز خود را در این سال‌ها بر روی مسئله‌مداری و پاسخ به نیازهای جامعه گذاشته است که نمونه‌ی آن اقدمات متنوع پژوهشی و ترویجی شورا در حوزه‌ی اقتصاد مقاومتی، تولید ملی، بیانیه‌ی گام دوم انقلاب اسلامی، الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت و سایر موضوعات مهم کشور است.

برای نمونه، شورا در حوزه اقتصاد مقاومتی، «کتاب اقتصاد مقاومتی»، «مجموعه مقالات اقتصاد مقاومتی» و دو همایش اقتصاد مقاومتی در سال های 1395 و 1396 برگزار کرده است. همچنین «کتاب نقدنامه‌ی اقتصاد مقاومتی» شامل نقد بیش از 40 کتاب منتشر شده با موضوع اقتصاد مقاومتی نیز به همت شورای بررسی متون منتشر شده است.

نمونه‌ی دیگر از فعالیت شورا در خصوص نقد الگوی اسلامی – ایرانی است که همایش بررسی متون الگوی اسلامی – ایرانی پیشرفت را در 27 تیرماه 98 برگزار کردیم و در چندین جلسه‌ی تخصصی به بررسی و نقد سند الگوی پایه‌ی اسلامی - ایرانی پیشرفت با حضور اعضای مرکز الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت پرداختیم.

* آیا شورای بررسی متون در حوزه‌ی بحران کرونا نیز فعالیت‌های علمی و یا ترویجی داشته است؟

بله، در حوزه علمی – پژوهشی تاکنون 14 طرح‌نامه‌ از طرف گروه‌های تخصصی شورای بررسی متون درباره‌ی موضوع علوم‌انسانی و بحران کرونا به پژوهشگاه ارائه شده است.

در حوزه‌ی ترویجی‌سازی، نشست‌ها، همایش‌ها، سخنرانی‌های علمی و پیشنهادات گروه‌های شورای بررسی متون در رابطه با ابعاد انسانی- اجتماعی کرونا را داشته‌ایم. نشست کرونا و فلسفه‌ی آموزش مجازی به صورت هر دوهفته یکبار به همت گروه علوم تربیتی شورای بررسی متون با همکاری انجمن فلسفه‌ی تعلیم و تربیت در حال برگزاری است. همایش ملی گروه اقتصاد شورا نیز با عنوان آثار و ابعاد اقتصادی ملی و بین‌المللی بحران کرونا برای شهریورماه سال جاری برنامه‌ریزی شده است. همچنین طبق سبقه مشورتی و نخبگانی شورای بررسی متون، بحث و تبادل نظر علمی در خصوص پدیدة کرونا و پرسش‌گری فلسفی و سیاسی داشتیم که گروه‌های مختلف شورا نیز در این پروژه فکری مشارکت فعال داشتند.

* به‌لحاظ اقتصادی از هزینه‌ها یا درآمدها چه ارزیابی می‌توان ارائه کرد؟

سیاست کاهش هزینه‌های شورا با توجه به بخشنامه‌های وزارت علوم و سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی در دستور کار شورا قرار گرفته است که گزارش‌ها نشان‌دهنده‌ی رویکرد صرفه‌جویانه و روند کاهش هزینه‌های شورای بررسی متون در سال 1398 است. گزارشی که ما آماده کرده‌ایم و یک نسخه از آن نیز به ریاست محترم پژوهشگاه تقدیم شده است، نشان می‌دهد که  هزینه‌های شورا در سال 1398 در مقایسه با سال 1397 کاهش چشم‌گیری داشته است. با این‌وضع خوشبختانه نه‌تنها فعالیت‌های شورا و عملکرد آن کم نشده است، بلکه در کنار کاهش بیش از 25 درصد هزینه‌های این سال نسبت به هزینه‌های سال قبل، شاهد افزایش فعالیت‌های گروه‌های مختلف شورا نیز بوده‌ایم.

* فعالیت‌های شورا تا چه اندازه می‌تواند در برجسته‌کردن نام پژوهشگاه نقش داشته باشد؟

شورای بررسی متون جزئی از بدنه‌ی پژوهشگاه و ستون تفکر انتقادی در پژوهشگاه و تجلی شبکه‌ی نخبگانی آن است و هم اکنون نیز اعضای زیادی از استادان پژوهشگاه عضو این شورا هستند و در گروه‌ها و برنامه‌های آن مشارکت دارند. اگر بخواهیم به جایگاه نهادی شوار بپردازیم باید به توجه مقام معظم رهبری به این شورا اشاره کنیم که تاکنون اعضای شوار دو دیدار با ایشان داشتند.

نمونه‌ی دیگر، توجه وزارت علوم،تحقیقات و فناوری و شخص وزیر به این شواری نخبگانی است به گونه‌ای که دکتر منصور غلامی، وزیر محترم علوم، تحقیقات و فناوری دوبار در میان اعضای شورا حضور یافتند و حتی در دویستمین جلسه‌ی شورا نیز مشارکت و سخنرانی داشتند و درباره‌ی این مرکز علمی چنین ابزار کردند:

تشکیل شورای بررسی متون و فعالیت‌های آن تبلوری از فرایند نهادینگی نقد و نقادی در ساختار رسمی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و در سطح تک‌تک دانشگاه‌های کشور بوده است. نیروهای فرهیخته‌ی دانشگاهی و حوزوی که در این سازمان گسترده سازماندهی شده‌اند، نماد شبکه‌ی نخبگانی کشور به شمار می‌روند.

بنابراین، جایگاه مردم‌نهادی شورا که شامل همکاری بیش از 3000 استاد برجسته‌ی علوم‌انسانی و همچنین جایگاه رسمی شورا که شامل حمایت مقامات کشوری از آن است، در ارتقای جایگاه این مرکز نقد که جزئی از بدنه‌ی پژوهشگاه است، بسیار مؤثر است.