مصاحبه با دکتر وکیلی پیرامون بحران معنویت در جوانان غرب؛ فرقه‌های عرفانی با محوریت آدمی، در پی پاسخ به نیاز های معنوی انسان هستند
با دکتر وکیلی استاد فلسفه‌ی دین و عرفان پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، به مناسبت نامه‌ی مقام معظم رهبری به جوانان غربی، مصاحبه‌ای ترتیب داده‌شد تا بتوانیم بار دیگر به مسأله‌ی بحران معنویت و هویت در غرب به گفت‌وگو بنشینیم.
دکتر وکیلی در ابتدا با یادآوری چگونگی شکل‌گیری نهاد‌های عرفانی و تشکل‌های دینی در عصر جدید خاطر‌نشان کردند که به باور بسیاری از متفکرین امروزی دنیا و عصر جدید، زمان بحران معنویت و هویت است و بسیاری از تشکل‌های عرفانی در میانه‌ی قرن ۱۹ شروع به کار کرده و البته بعد از جنگ جهانی دوم بیشتر خود را نمایان کردند.
فرقه‌های دینی و عرفانی که شاید تعداد آنها به بیش از هزاران گروه برسد، سعی بر آن داشتند تا با محور قرار دادن آدمی و انسانیت به نیاز های معنوی انسان پاسخگو باشند. این فرقه‌ها که البته تعداد قابل توجهی از آنها از شرق وارد غرب شدند، دارای تعداد اعضای درخور شمارشی از میان جوانان غربی هستند که در قیاس با خود شرقی ها از میزان بیشتری برخوردار است که می توان به عنوان نمونه از کریشنا مورتی و اوشو نام برد.
وکیلی علت دیگر تمایل جوانان به عرفان را آن گونه‌ای از تمایل آنان به اعتقادات دانست که در نهایت به معنویت و عرفان منتهی می‌شود. البته آنچه آنان از این موضوع مراد می‌کنند و نامش را به زبان لاتین spirituality می‌گذارند با معنویت اسلامی متفاوت است و بیشتر ناظر بر آسایش تن و آرامش روح است. اما با توجه به آنکه تعالیم و برنامه‌های آنان در حد و اندازه ادیان بزرگ نیست باز وجود این خلأ کماکان ادامه دارد.
ایشان در ادامه نامه رهبر انقلاب را در همین لحظه دارای اهمیت خواندند. در این نامه جوانان به فهم حقیقت و واقعیت دین اسلام فراخوانده شده اند و نحوه‌ی این شناخت فارغ از روش های معمول ایدئولوژیک است که بخواهد باقی ادیان را کنار بزند تا حقانیت خود را اثبات کند. باید خود قرآن را مطالعه کنند و حقیقت اسلام را خودشان بشناسند و فرموده حضرت امام را خاطر نشان کردند که بهترین روش برای شناخت معنویت شناخت اسلام ناب محمدی (ص) است.
رییس گروه عرفان تطبیقی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در ادامه مصاحبه و در پاسخ به سوال به اینکه راه نجات انسان آیا شناخت اسلام است یا دین و یا هویت خویشتن، در ابتدا اشاره‌ای به این نکته کردند که این مسأله هم در جهان اسلام مطرح است و هم در جهان غرب! اما در زمان حاضر در دنیای معاصر غرب اهمیت بیشتری دارد.
اما آنچه که امروز باید بدان توجه داشت این نکته است که جوان معاصر با بحران هویت مواجه است البته این بحران دارای ابعاد گوناگونی است که یکی از آنان دین و دینداری است و با گرایش پیداکردن به دین می‌توان هویت خود را مجدداً بازسازی کرد. با توجه به آنکه انسان فقط موجود مادی نیست و عواطف و هیجانت و دیگر مقوله‌های روحی و معنوی او نشان از وجود بعد دیگری از او دارد باید گفت که راه حل بحران هویت انسان معاصر و علی الخصوص غربی فرهنگی است، اما نه منهای دین بلکه بهمراه دینی که پاسخگوی نیاز‌های معنوی انسان باشد که در این میان دین اسلام کاملترین دین و بهترین پاسخگو است.
دکتر وکیلی با تفاوت قایل شدن بین تفرد و تنهایی، تنهایی انسان را در سه حالت اجتماعی و روحی- روانی و عاطفی برشمرد و این مقوله را علتی برای عرفان زایی دانست و خاطر نشان کرد که خلوت گزینی و تنهایی اختیار شده از عوامل مؤثر در شگل گیری عرفان است و اگر دقت کنیم همین مقوله از برنامه‌های مهم عرفان عملی در میان عرفا است.
اما تنهایی عرفا با انتخاب خود آنها بوده است ولی تنهایی انسان امروزی با انتخاب خود او نبوده است بلکه این تنهایی بوده که به سراغ آنان رفته و آنها را انتخاب کرده است. در این میان می‌توان به گروه های مختلفی اشاره کرد که با شکل‌دهی به یک زندگی بخصوص که دور از جامعه و زندگی شهری است تلاش کرده‌اند نه تنها با برگزاری آیین ها و برنامه‌های مختلف، عرفان و طریقتی را برای خود ایجاد کنند، بلکه بطور کامل از زندگی اجتماعی مدرن نیز دوری می‌کنند و در محیطی کاملا متفاوت و به شکل کهن و تاریخی در حال زندگی هستند.
دین اسلام هم دقیقا بخاطر وجود معنویت غنی و کاملی که دارد مورد توجه دنیای جدید است زیرا در کنار ظواهر شرعی دارای حقیقتی است که در عرفان و معنویت خود را نشان داده و حتی افرادی چون ویلیام چیتیک نیز بهمراهی همسرش در تلاش است تا مردم شرق را از طریق عرفان با دین اسلام آشنا کند تا از شیوه شرعی و فقهی. وکیلی نیز بر همین نکته اصرار ورزید که آنچه که امروز زندگی کنونی مردم دنیا را می‌تواند به سمت خویش جذب کند معنویت و عرفان اسلام است تا فقه و ظاهر دین. اسلام در تمام ظواهر خود را عرضه می‌کند ولی آن جذبه‌ای که می‌تواند انسان را بسمت خویش بکشاند معنویت و عرفان آن است.
ایشان در انتها اشاره به آن کردند که امروز دستگاه تبلیغی ما باید به این نکته توجه داشه باشد که در أمر تبلیغ دینی باید به تمام ابعاد دین علی الخصوص عرفان و معنویت توجه داشته باشند، در غیر اینصورت یک تصویر کاریکاتوری از دین ارائه خواهد شد. ایشان نیز رویکرد جوانان دنیا را به دو دین اسلام و مسیحیت مثبت ارزیابی کردند و اشاره کردند که جوانان مسیحی نیز در نهایت به اسلام روی خواهند آورد.
نظر شما :