سخنرانی دکتر صادق آیینه وند به مناسبت ایام محرم
به همت و دعوت کارگروه علوم سیاسی خانه اندیشمندان علوم انسانی، نشست ویژه ماه محرم با حضور جناب آقای دکتر صادق آیینه‌وند، رئیس محترم پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، و حجت‌الاسلام دکتر داود فیرحی، عضو هیئت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه تهران، عصر روز سه شنبه (6 آبان) در سالن کنفرانس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی تهران برگزار شد .
در این نشست سخنرانان به تبیین شرایط سیاسی, اجتماعی و اقتصادی جهان اسلام در آستانه بروز حادث عظیم عاشورا و چگونگی شکل گیری انحراف در دستگاه حکومت اسلامی که منجر به شهادت اهل بیت پیامبر در صحرای کربلا شد، پرداختند.
دکتر آیینه‌وند با تبیین تاریخی واقعه عاشورا و وضعیت جامعه در دوران معاویه و پیش از قیام امام حسین (ع) گفت: واقعه عاشورا را مورخان از زوایای مختلفی بررسی کرده اند. علاوه بر دیدگاه های تاریخی، دکتر آیینه وند عوامل جغرافیایی را نیز بر این فاجعه تاثیرگذار دانست. وی اظهار داشت که با گسترش فتوحات اسلامی، مدینه به لحاظ جغرافیایی و قدرت تولید در حاشیه قرار گرفت و تبدیل به یک شهر مصرف کننده شد. همین نداشتن مرکزیت و قدرت تولید و وابستگی به قلمروهای جدید اسلامی، موجب تولد نسل وارث شد، نسلی که تابع نسلهای قبل نبود و با این روند تفسیرهای مختلفی نیز از اسلام صورت گرفت که با تفاسیر و دیدگاههای نسلهای تابعین و صحابه مغایرت هم داشت.
وی در ادامه یادآور شد: قیام امام حسین (ع) در راستای اصلاح گفتمان معاویه در جامعه با راهبرد امر به معروف و نهی از منکر انجام شد. حرکت اصلاحی اباعبدالله (ع)، رویکرد جدیدی را در جامعه اسلامی پدید آورد .
سخنران دیگر این نشست نیز در ادامه سخنان آقای دکتر آیینه وند، خطبه امام حسین (ع) در سال 60 هجری و حدود یکسال پیش از واقعه عاشورا را مبنای سخنان خود در این جلسه قرار داد. دکتر فیرحی عنوان کرد: این خطبه که جزو روایات سلسله‌الذهب است به روشنی میتواند تبیینگر فضای جامعه اسلامی در آن روزگار و هدف و فلسفه قیام عاشورا باشد. این خطبه درباره امر به معروف است چرا که در داخل دولت اسلامی انحراف آغاز شده بود و آگاهان جامعه آن را احساس کرده بودند .
وی با اشاره به اینکه در آن دوره جامعه تحت فشار تقابل‌های قبیله‌ای قرار گرفته بود، افزود: مواردی اینگونه باعث شد مردم از آرمان‌های پیامبر (ص) دور شوند و اینجا بود که اندیشه اصلاح پدید آمد و مسیر اصلاح هم توسط خود خاندان اهل بیت (ع) رهبری می‌شد، در نهایت این اندیشه با مفهوم امر به معروف و نهی از منکر گره خورد . خطبه امام از این دیدگاه است که باید انحراف در جامعه اسلامی را با مکانیزمی کنترل کرد و آن هم امر به معروف و نهی از منکر است. به تدریج نه تنها امر به معروف و نهی از منکر یک اهرم و بازدارنده قدرت نشد، بلکه خود این امر به معروف تبدیل به ابزار دولت برای کنترل شهروندان شد، امر به معروف و نهی از منکر دو وجه داشت؛ نظارت شهروندان بر شهروندان، دوم نظارت شهروندان بر دولت که قسمت دوم فلج شده بود و دولت اموی یاد گرفت که چگونه ابزار نظارتی علیه دولت را به کنترل دولت علیه شهروندان تبدیل کند.
حجت الاسلام فیرحی همچنین به نقش عامل اقتصادی در به انحراف کشاندن سران و بزرگان آن روز جامعه اسلامی توجه داده و عنوان داشت دستگاه اموی با بذل و بخشش های سرسام آور از بیت المال مسلمین به سران قبایل، جامعه را به انحطاط بیشتر سوق داد.
در پایان جلسه، سخنرانان به سوالات تنی چند از حاضران در خصوص علل و زمینه های بروز قیام عاشورا پاسخ گفتند.
نظر شما :