دکتر مجتهدی: کانت و ملاصدرا هر دو خیر بشر را می خواهند

گزارش ایبنا از هجدهمین همایش بزرگداشت ملاصدرا

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، کریم مجتهدی استاد فلسفه دانشگاه تهران در هجدهمین همایش بزرگداشت ملاصدرا گفت: جنگ و زشتی کار دیوانه‌ها و مفسدان است ولی به لحاظ فلسفه سنتی افرادی بودند که از زمانهای بسیار قدیم اصل این جهان را در نوعی صیرورت تام می‌دیدند.
 
وی با بیان این که به‌ناچار باید از جنگ قبل از صلح سخن بگوییم گفت: بیخود نیست که تولستوی در رمان معروف خود «جنگ و صلح» ابتدا جنگ را می آورد و پس از آن صلح را.

وی افزود: صلح همان امید است و اگر در جهان جنگ هم باشد صلح قوی تر است. امید همان زندگی و حفظ زندگی است که می توانیم از آن به معنای صلح تعبیر کنیم. 

استاد فلسفه دانشگاه تهران با اشاره به طرح موضوع صلح پایدار در آثار کانت گفت: وی با

چنان نظام منسجمی در آثار خود از این مفهوم صحبت کرده است که خود نیز از آن تعجب می‌کند. به اعتقاد کانت درباره صلح می‌توان به لحاظ فلسفه اخلاق و حقوق صحبت کرد. البته حقوقدان ها کار ساده‌تری دارند چون می توانند واقعیت موجود را در نظر بگیرند و قوانین را تنظیم کنند اما کار فیلسوف سخت است چون او آرمان و تعهد دارد و حتی واقعیت یک موجود را می‌تواند نفی کند چون فیلسوف می‌تواند یک تعهد فوق انسانی داشته باشد. 

به گفته وی، برای کانت جنگ یک مسئله داخلی نیست. وی برای نخستین بار موضوع سازمان ملل را مطرح می‌کند و می گوید باید سازمانی وجود داشته باشد که بتواند کشورهای مختلف را وادار به توافق کند. 

این چهره ماندگار فلسفه با بیان این که جنگ و صلح در کتاب کانت دو قطب کاملاً جدا از یکدیگر نیستند، افزود: به نظر کانت در این دوره میانی پیشگیری مهم است. ما کاری نداریم که صلح برقرار است و جنگی اتفاق نیفتاده اما آنچه وجود دارد این است که جهان در حال حرکت به سمت جنگ است. پس بهداشت پیشگیری می‌گوید باید از جنگ پیشگیری کرد.

وی تاکید کرد: باید نگذاریم جنگ اتفاق بیافتد چون در غیر این صورت صلح یک مفهوم کاذب است و بلکه یک قرص مسکن و آرام بخش است.

وی با اشاره به این که جنگ نوعی مدیریت است و نمی توان این را انکار کرد افزود: کانت سیاست را به ماری تشبیه می‌کند که هم خطرناک است و هم محتاط!

وی ادامه داد: اما کبوتر صلح از زمان حضرت نوح وجود داشته است و زمانی که کبوتری با برگی از زیتون به سمت کشتی نوح آمد امید در بشر زنده شد. 

مجتهدی، فلسفه ملاصدرا را با فلسفه کانت متفاوت دانست و افزود: در فلسفه ملاصدرا حکمت نبوی جلوه دارد. در فلسفه کانت معرفت شناسی مطرح است در حالی که در فلسفه ملاصدرا وجود شناسی وجود دارد. شناخت در فلسفه کانت بر اساس قوانین نیوتن است اما در فلسفه صدرا وجود‌شناسی و حکمت نبوی مطرح است. 

این استاد فلسفه تشابه کانت و ملاصدرا را در خیر بشر دانست و تاکید کرد: در فلسفه کانت اخلاق مهمتر از حقوق است اما حقوق تعمیم پذیر نیست. با این وجود کانت و ملاصدرا هر دو خیر بشر را می‌خواهند و از این منظر شبیه به یکدیگر هستند.

به گفته وی، خواه اخلاق به صلح برسد یا نرسد برای بشر چاره‌ای جز این راه نیست. 

مجتهدی در پایان با بیان این که من عنوان سخنرانی خود در این همایش «صلح؛ افق امید» نامیده ام گفت: اکنون ترجیح می‌دهم سخنرانی خود را «صلح؛ افق انتظار» قرار دهم چون با مفهوم انتظار خود را در خط صدرا قرار می‌دهم چراکه انتظار در نگاه صدرا خودش را حفظ می‌کند.