گزارش سفر هیات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی به ارمنستان

مقدمات سفر

زمینه سازی برای ایجاد روابط بین پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و دانشگاه دولتی ایروان از مدت ها قبل آغاز شده بود و پس از مذاکرات متعدد نمایندگان دو طرف در ایران و ارمنستان،  در تفاهم همکاری همکاری های دوجانبه به امضای آقای دکتر حمید رضا آیت اللهی و آقای دکترآرام  سیمونیان رسید.

بر اساس تفاهم نامه مزبور مقرر گردید دو پژوهشگاه و دانشگاه ایروان در زمینه های گوناگون، از جمله تبادل هیات های علمی و دانشجویی، برگزاری همایش ها، سخنرانی ها و نسشت های تخصصی مشترک  در زمینه های تخصصی مورد علاقه دو طرف، انجام پژوهش های مشترک، تاسیس اتاق اسلام شناسی و ارمنی شناسی در دو مرکز، و نظایر این ها همکاری های سازمان دهی شده ای را به انجام برسانند.

بر این اساس مقدمات تشکیل اتاق ارمنی شناسی در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با حضور آقای دکتر گریگور آراکلیان، سفیر محترم ارمنستان در ایران و هیات همراه ایشان صورت پذیرفت و شماری فعالیت های علمی در این مرکز آغاز گردید. بر این اساس از طرف طرف ارمنی نیز اتاق اسلام شناسی نیز در دانشگاه ایروان آماده افتتاح گردید که برای این منظور هیاتی از پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برای شرکت در مراسم راه اندازی و نیز تبادل نظر در خصوص همکاری های بین دو مرکز در تاریخ 4 شهریور ماه به شهر ایروان عزیمت کردند. در این هیات آقایان دکتر حمید رضا آیت اللهی-ریاست پژوهشگاه، دکتر شهرام یوسفی فر-معاون پژوهشی و تحصیلات تکمیلی پژوهشگاه، آقای دکتر جنیدی –معاون فرهنگی و دانشجویی پژوهشگاه، آقای جاویدکار- مسئول هماهنگی هیات، آقای دکتر سید جواد میری- سرپرست مدیریت روابط علمی و بین المللی پژوهشگاه، حضور داشتند.

 در ادامه گزارشی از سفر این هیات به کشور ارمنستان و فعالیت های انجام شده ارایه می گردد.

افتتاح اتاق اسلام شناسی

در تاریخ پنجم شهریور ماه هیات ایرانی ابتدا با جناب آقای دکتر آرام سیمونیان، ریاست محترم دانشگاه دولتی ایروان، ملاقات و در زمینه همکاری های بین دو دستگاه تبادل نظر کردند. در این جلسه که با حضور الکساندر مارکارف،مدیر روابط علمی و بین المللی دانشگاه، استاد دکتر آساطوریان، رئیس بخش ایران شناسی دانشگاه، و دکتر گئورگ ملکیان، رئیس دانشکده شرق شناسی دانشگاه، تشکیل شد، مبحث مختلفی در باب اهمیت همکاری های دو مرکز و لزوم فعالیت های پژوهشگاه در قالب مرکز اسلام شناسی در دانشگاه ایروان و نیز اهمیت تاسیس مرکز ارمنی شناسی در پژوهشگاه بحث و گفتگو شد.

در پایان این جلسه کنفرانس مطبوعاتی روسای دو دستگاه در زمینه تشریح اهداف خود از تاسیس مرکز اسلام شناسی و ارمنی شناسی صورت پذیرفت. پس از کنفرانس خبری، برنامه افتتاح اتاق اسلامی شناسی به صورت رسمی انجام شد. نکته جالب توجه شماری درخور از آثار اسلامی شناسی منتشره توسط پژوهشگاه علوم انسانی بود که از قبل ارسال شده و در قفسه های متعدد چیده شده بود. در واقع پژوهشگاه در اتاق اسلام شناسی که تاسیس کرده بود توانمندی ها و ظرفیت های علمی خود را به حضار نشان داده بود.

بنا به گزارش استادان دانشگاه ارمنستان و آقای ابراهیمی، مسئول خبرگذاری جمهوری اسلامی در ایروان، انعکاس خبری این رویداد فرهنگی در مطبوعات، سایت های خبری، و رادیو و تلویزیون ارمنستان بسیار زیاد بود. گزارش خبرگذاری جمهوری اسلامی از این رویداد نیز در شبکه های خبری تلویزیون جمهوری اسلامی در آخر روز سه شنبه پوشش داده شد.

در پایان این مراسم هدایایی که از طرف پزوهشگاه به رسم یادبود این مراسم تهیه شده بود به هیات ارمنی اهداء شد.

دیدار از دانشکده ایران شناسی دانشگاه ایروان

پس از این مراسم رسمی نشست هیات ایرانی با رئیس بخش ایران شناسی و استادان و دانشجویان مربوط تشکیل گردید. ابتدا معرفی متقابل صورت گرفت و پس از آن در زمینه های فعالیت های مورد علاقه دو طرف تبادل نظر شد. از مهم ترین مباحث مطرح شده در این جلسه پیشنهاد پژوهشگاه در زمینه کار مشترک برای ترجمه کتاب واسط آموزش زبان فارسی به غیر فارسی زبانان به ارمنی بود. این پیشنهاد توسط طرف مقابل پذیرفته شد و مقر گردید خانم دکتر خاچاطوریان که عهده دار تدریس زبان فارسی به ارمنی زبانان در بخش ایران شناسی است به این مهم اقدام کند.

 در این جلسه مقرر شد اعضای هیات علمی پژوهشگاه در همایش دانشگاه ایروان با عنوان شروان و اران شرکت فعال داشته باشند.

 دیدار از دانشکده شرق شناسی دانشگاه ایروان

برنامه بعد بازدید از دانشکده شرق شناسی دانشگاه ایروان، و ملاقات با جناب استاد ملکیان،رئیس این دانشکده  بود. ایشان که از ارامنه ایرانی تبار خطه خوزستان هستند، سال های طولانی است که به ارمنستان مهاجرت و در کسوت استاد و محقق به کار مشغولند.  ایشان  فعالیت های اجتماعی و علمی دانشکده را برای هیات ایرانی تشریح  و در زمینه برنامه ریزی برای انجام فعالیت های آموزشی و پژوهشی مشترک، تبادل نظر صورت گرفت. 

برنامه بعد از ظهر بازدید از موزه معروف ماتنادران بود. وصف این موزه و اسناد و کتب خطی و دیگر مدارک مهم آن، که باعث شده این مرکز از عمده ترین آرشیوهای کلیسایی دنیا بشمار آید، بسیار شوق انگیز بود. بازدید از نسخ خطی به زبان ارمنی، نسخ خطی عربی و فارسی و اسناد و مدارکی که مورد مداقه اعضای هیات قرار گرفت، حکایات مکرر وجود اسناد فرهنگی ایران در سراسر دنیا است که باید به نحوی موثر مورد بهره برداری قرار گیرد.

خانم آیدا چاروق چیان، که از ارامنه ایران تبار بود، توضیحاتی لازم در باب موزه ارایه کرد. با توجه به این که چند دهه قبل بخشی از  اسناد فارسی این مرکز توسط دکتر پاپازیان در نسخ معدود منتشر شده بود و نسخ  آن نیز در ایران به سختی بدست می آید، اقداماتی برای تهیه یک روگرفت از آن کتب نایاب صورت گرفت تا در گام های بعدی برای سایت مطالعات تاریخی ایران و ارمنستان که در پژوهشگاه در دست راه اندازی است، قابلیت ارایه به عموم محققین را پیدا کند.

حضور هیات پژوهشگاه در اتاق رئیس دانشکده شرق شناسی دانشگاه ایروان

دیدار از دانشکده الهیات دانشگاه ایروان

در روز ششم شهریور هیات عازم دیدار با رئیس دانشکده خداشناسی و روسای بخش های فلسفه، اقتصاد، تاریخ، دین شناسی شد. در این جلسه پس از معرفی های متقابل مباحث مختلفی در باب چگونگی برقراری ارتباطات علمی و نیز بررسی زمینه های مورد علاقه متقابل صورت گرفت.

اسقف آنوشاوان ژامگوچیان، رئیس دانشکده در  لباس رسمی کشیشان بود. ایشان در سخنان خود بر اهمیت یادگیری زبان های عربی و ارمنی برای  مطالعات عمیق در باب اسلام و مسیحیت تاکید کرد. از طرف رئیس پژوهشگاه نیز از ایشان دعوت به عمل آمد تا در کنفرانس فلسفه دین که در تهران تشکیل خواهد شد، شرکت نمایند. بقیه گفتگو ها با دکتر میناسیان، رئیس دانشکده تاریخ و آقای دکتر سرکیسیان،رئیس دانشکده اقتصاد ، دکتر باغداسیان، رئیس دانشکده فلسفه، نیز حول محورهای همکاری های متقابل ادامه یافت.

در پایان این دیدار هدایایی که از طرف پژوهشگاه برای طرف ارمنی تهیه شده بود به ایشان تقدیم شد. پس از آن اسقف برای معرفی بخش های مختلف دانشکده الهیات همراهی کرد و توضیحاتی درباب تعداد دانشجویان، رشته های موجود، وضعیت دانشجویان ایرانی شاغل به تحصیل در دانشکده، برنامه های آتی ارایه داد.   

جلسه بعد از ظهر با اعضای گروه فلسفه و تاریخ برگزار شد. در این جلسه آقای دکتر آیت اللهی از لزوم بازدید متقابل اعضای هیات علمی گروه های مزبور برای سفر به ایران و ارمنستان تاکید کرد تا به نحو دقیق تر در جریان کارهای همدیگر و فضاهای فکری متقابل  قرار گیرند. در این جلسات زمینه های همکاری دو طرف  در زمینه های برگزاری همایش های مشترک، نشست های تخصصی، دوره های آموزشی کوتاه مدت، فرصت های مطالعاتی و انتشار مجلات و کتب تخصصی،موارد مورد علاقه دیگر بحث شد. در نهایت قرار شد موضوع دعوت اسقف و هیات همراه ایشان از دانشکده خداشناسی به کنفرانس فلسفه دین در تهران پی گیری شود.

جلسه دیدار با استادن و دانشجویان بخش ایران شناسی دانشگاه ایروان

دیدار از مسجد کبود ایروان

دیدار از مسجد کبود برنامه بعدی بود. این مسجد که توسط والی ایروان در اوایل قرن سیزدهم هجری قمری تاسیس شده است، یادگاری ارزشمند از حضور فرهنگی و تمدنی ایرانیان در کشور ارمنستان بشمار می رود. این مسجد در خیابان معروف ماشوتوتس، واقع است. مسجدی با سه محراب، حیاطی بزرگ و سرسبز و کتابخانه ای درخور که به همت سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در آنجا تشکیل شده بود. غرفه های متعدد مسجد حکایت از رونق فعالیت های علمی این نهاد در دوره رونق خود دارد. خانم هاکوپیان، ارمنی ایرانی تباری که مسئولیت اداری این مسجد را بر عهده داشت، با علاقه فراوان در ارایه توضیحات لازم به هیات بازدید کننده کوشش می کرد. بنیاد مستضعفان نیز در سال های بعد از فروپاشی شوروی تعمیرات مهمی در این بنای تاریخی انجام داده است و در سردر مسجد این موضوع را درج کرده اند. در غرفه های مسجد هم اکنون کلاس های آموزش زبان روسی، ارمنی تشکیل می شود.  محل دفتر انجمن های اسلامی دانشجویان در ارمنستان نیز در این مسجد قرار دارد.

روز پنج شنبه هیات برای دیدار از مهم ترین مجموعه دینی ارمنیان عازم اچمیادزین شد. در مسیر حرکت به سوی آن شهر، از کلیسای قدیس رپیسمه نیز بازدید به عمل آمد. بازدید از کلیسای اچمیادزین برنامه بعدی بود. کلیسای تاریخی  و مهم اچمیادزین، مجموعه ای از تاسیسات کلیسایی کهن ارمنیان است  و از نظر دینی و تاریخی بسیار اهمیت دارد.

 هیات پژوهشگاه  بعد از ظهر روز پنج شنبه (7/6/1392)  به کشور بازگشت.