تشکیل نخستین جلسه شورای رشد و نوآوری پژوهشگاه با حضور دبیر ستاد فناوری‌های فرهنگی و نرم معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری

نخستین جلسه شورای رشد، نوآوری و فناوری پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 22 آبان‌ماه 1402 به ریاست دکتر موسی نجفی، رئیس پژوهشگاه و با حضور دکتر مسعود حسنلو، دبیر ستاد فناوری‏‌های فرهنگی و نرم معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری و سایر اعضاء برگزار شد.
 
دکتر نجفی ضمن عرض خیرمقدم به دکتر حسنلو به این نکته اشاره کرد که فرایند تمدن‌سازی مستلزم حضور کنش‌گران جدی در عرصه فرهنگ است که به حل مسئله بپردازند. وی تأکید کرد: پیوند تفکرات سیاست‌گذارانه با ابزارهایی که به تولید محصولات فرهنگی بیانجامد، هدف غایی تعامل پژوهشگاه با معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری است.
سپس، دکتر زهرا حیاتی، رئیس مرکز نوآوری و توسعه فناوری پژوهشگاه، گزارشی از فعالیت‌های نُه‌ماهه مرکز ارائه و تأکید کرد: با توجه به اینکه پژوهشگاه در مفهوم‌‏سازی علوم انسانی کاربردی پیشگام بوده، اکنون نیز گفتمان‌سازی و ترویجی‌سازی مفهوم فناوری در علوم انسانی در اولویت برنامه‌های مرکز نوآوری قرار دارد. در کنار این فعالیت بنیادین، تلاش‌هایی نیز برای تبدیل طرح‌های پژوهشی اعضای هیأت علمی پژوهشگاه به صنایع خلاق فرهنگی صورت گرفته و از نمونه‌های آن، سه طرح پژوهشی است که در این جلسه معرفی می‌شود.
تأکید دکتر حسنلو به اتصال حوزه اندیشگانی علوم انسانی و محصولات فرهنگی
در ادامه دکتر مسعود حسنلو در تشریخ نحوه مشارکت ستاد فناوری‌های فرهنگی و نرم با پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی اظهار داشت: پیوند اندیشه با کسب‌وکارهای فرهنگی مأموریت اصلی ستاد است و باید میان حوزه اندیشگانی علوم انسانی و محصولات فرهنگی، اتصالی دقیق، علمی و کارآمد برقرار شود. توسعه تمدنی نتیجه انتقال اندیشه به زندگی مردم است و اگر مفاهیم و محتوای تولید شده ازسوی پژوهشگران با نگاه صنایع فرهنگی و خلاق به کسب‌وکار تبدیل نشود، نمی‌توانیم تفکر و فرهنگ را به خانه‌های مردم منتقل کنیم. پیوند علوم انسانی با کسب‌وکارهای فرهنگی، مستلزم گفتمان‌سازی و مفهوم‌سازی است و با اینکه ستاد فناوری‌های فرهنگی و نرم معاونت، ستاد توسعه‌ای است و ترویجی‌سازی در اولویت‌های برنامه‌ریزی آن قرار ندارد،
دکتر حسنلو افزود: به‌سبب اهمیت این مسئله و مغفول ماندن آن در کشور، ستاد از فعالیت‌های مرکز نوآوری و توسعه فناوری پژوهشگاه و نیز خانه خلاق و نوآوری علوم انسانی و فرهنگ حمایت خواهد کرد. در این همکاری، مجموعه‌های مستعد برای تبدیل شدن به مجموعه‌های مؤثر، هدایت می‌شوند.

در ادامه دکتر یحیی فوزی، معاون پژوهشی و تحصیلات تکمیلی پژوهشگاه، گفت: بحث اقتصاد دانش‌بنیان درحال حاضر جایگاه ویژه‌ای دارد که در حوزه علوم انسانی کمتر به آن پرداخته شده و دستاوردهای پژوهشگران علوم انسانی به انتشار کتاب محدود شده است؛ درحالی‌که تبدیل آن به محصولات اجتماعی می‌تواند اثرگذاری اجتماعی را محقق کند و هم بسترهای اقتصادی تولید علم را برای محققان فراهم آورد. مسئله نخست این است که روندها و فرایندها ناشناخته است و مسئله دیگر این است که تجمع و تشکل مراکز رشد و نوآوری و نیز ارزیابی منسجم آن تاکنون با مرکزیت یک نهاد دانشگاهی شکل نگرفته و پژوهشگاه می‌تواند نقش مؤثری در این زمینه ایفاء کند.

دکتر مهدی معین‌زاده، مدیر پژوهشی، در ادامه این بحث اشاره کرد: تردیدی که باعث شده است میان تولید محصولات فرهنگی و دستاورهای پژوهشی فاصله افتد، این پرسش است که آیا اگر کسب‌وکار در افق آمال ما قرار گیرد بر تولید محتوا هم تأثیر می‌گذارد؟ بازنگری پیش‌فرض‌های این حوزه می‌تواند دورنمای فرصت‌ها و تهدیدهای اتصال اندیشه و ابزار را پیش چشم آورد. پژوهشگاه نیز فعالیت‌های متنوع مرتبط با حوزه نوآوری و فناوری را در شمار فعالیت‌های پژوهشی خود لحاظ کرده است؛ مانند طراحی پرسش‌نامه‌های استعدادسنجی، همسان‌گزینی و درمان افسردگی که در این جلسه به آن اشاره شد.

دکتر سیدرضا حسینی، معاون کاربردی‌سازی علوم انسانی و فرهنگی، نیز تأکید کرد: مسئله اصلی در توسعه اقتصاد دانش‌بنیان، پراکندگی فعالیت‌های مراکز خصوصی است و استعداد اصلی حل این مسئله مرکزیت بخشیدن به مراکز آموزشی و پژوهشی دولتی است. باتوجه به جایگاه پژوهشگاه به‌عنوان بزرگ‌ترین مرکز پژوهشی کشور، می‌توان فرهنگ‌سازی و تشکل‌بخشی منسجم به شرکت‌های دانش‌بنیان را در حوزه علوم انسانی به این نهاد سپرد.
دکتر الهام ابراهیمی، مدیر گروه پژوهشی مدیریت، با اشاره به وسعت کارکردهای علوم انسانی از مفهوم‌پردازی تا توسعه، گفت: پژوهشگاه علوم انسانی می‌تواند در تحقق اقتصاد دانش‌بنیان، در هر دو کارکرد ترویجی و توسعه‌ای مؤثر باشد و نقطه اتصال ایجاد کند.
 
ناصر زعفرانچی‌زاده‌مقدم، معاون مدیریت تحصیلات تکمیلی پژوهشگاه، مشکل هویتی نهادهای علوم انسانی را، تعریف جایگاه اندیشگانی خود در عالم جدید، دانست و گفت: امروز مشاوران گروهای حاکم در جهان، همه از حوزه‌های علوم انسانی هستند. در این جهان جدید، گادامرها و فوکوها مشاوران حل مسئله نیستند بلکه ایلان ماسک‌ها و بیل گیتس‌ها این نقش را ایفا می‌کنند. اگر بازتعریف پیوندهای علوم انسانی با سپهر عمومی به پژوهشگاه واگذار شود، مسئولیت قابل توجهی است.
جواد صالحی، مدیر فناوری اطلاعات، به پیشینه مباحث فرارشته‌ای علوم انسانی و تکنولوژی در پژوهشگاه اشاره و تصریح کرد: برگزاری نشست‌های مرتبط با هوش مصنوعی و اجرای پرتال جامع علوم انسانی از نمونه‌های بارز این پیوند است.
 
دکتر محمد نجاری، معاون مرکز نوآوری و توسعه فناوری پژوهشگاه، با اشاره به سه طرح پژوهشی که از قابلیت اجرا در سامانه و تبدیل شدن به صنایع خلاق فرهنگی برخوردارند، گفت: بودجه اصلی پژوهشگاه به انجام طرح‌های پژوهشی اعضای هیأت علمی اختصاص دارد و تبدیل دستاوردهای پژوهشی به محصولات فرهنگی مستلزم حمایت ویژه ستاد است که می‌تواند گامی بزرگ در برنامه اقتصاد دانش‌بنیان معاونت علمی ریاست جمهوری باشد.
نخستین جلسه شورای رشد، نوآوری و فناوری پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با این مصوبه به پایان رسید که برای تبدیل سه طرح پژوهشی به صنایع خلاق فرهنگی سرمایه‌گذاری مشترکی بین پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و ستاد فناوری‌های فرهنگی و نرم انجام شود.
 
پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، میزبان نخستین گردهمایی خانه‌های خلاق و نوآوری و شرکت‌های خلاق حوزه علوم انسانی می‌شود
در حاشیه خبر فوق و دیدار رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با دبیر ستاد فناوری‏‌های فرهنگی و نرم معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری مقرر شد، پژوهشگاه علوم انسانی، به‌عنوان میزبان نخستین گردهمایی خانه‌های خلاق و نوآوری و شرکت‌های خلاق حوزه علوم انسانی انتخاب شود.
در این خصوص دکتر نجفی، با تشریح نقش فرهنگ در جهان معاصر، از اهمیت و ضرورت استفاده از علوم انسانی برای حفظ فرهنگ و تمدن ایرانی سخن گفت. وی با نگاهی به پویانمایی‌های (انیمیشن‌های) ساخته شده در ایران، ساخت پویانمایی با استفاده از شخصیت‌های ملی را یکی از اولویت‌ها در معرفی فرهنگ و تمدن ایرانی به مخاطب کودک و نوجوان دانست.
دکتر نجفی تشکیل باشگاه دانش‌آموزی در مرکز نوآوری و توسعه فناوری پژوهشگاه و خانه خلاق و نوآوری علوم انسانی و فرهنگ را اقدامی عملی برای شناخت کودک و نوجوان از جهان معاصر، آشنایی با علوم انسانی معاصر و چهره‌های موفق آن و چشم انداز آینده برای کودکان و نوجوانان ارزیابی کرد که تاکنون سه گردهمایی آن برگزار شده است.
رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با اشاره به حضور چهره‌های برجسته هنری در فعالیت‌های مرکز نوآوری پژوهشگاه و خانه خلاق علوم انسانی و فرهنگ، گفت: ارتباط بین علوم انسانی و هنر، ارتباطی جدایی‌ناپذیر در دنیای معاصر است که یکی از برنامه‌های مرکز نوآوری و توسعه فناوری پژوهشگاه، گسترش این نوع فعالیت‌هاست.

همچنین دکتر حسنلو، ضمن ابراز شادمانی از این دیدار، با مروری بر چند بازی رایانه‌ای و تأثیری که بر کودکان و نوجوانان در روایت تاریخ جعلی گذاشته‌اند، مشارکت پژوهشگاه و تولید کنندگان محتوا را گامی بزرگ برای بازتعریف فرهنگ و تمدن ایرانی دانست.
دبیر ستاد فناوری‏های فرهنگی و نرم معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، ضمن سپاس از فعالیت‌های خانه خلاق و نوآوری علوم انسانی و فرهنگ پژوهشگاه، سلسله نشست‌های هوش مصنوعی و کاربرد آن در علوم انسانی را گامی موفق برای پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی دانست که سیاست‌گذاری و کاربرد را توأمان پیش برده و در این عرصه پیشگام بوده است./پایان