اولین پیش‌نشست همایش ملی «فرهنگ، رسانه و تحولات نسلی در ایران» برگزار شد
گزارش نشست «خشونت زبانی سیال در سپهر ارتباطی نوجوان امروز»
اولین نشست از سلسله نشست‌های همایش ملی «فرهنگ، رسانه و تحولات نسلی در ایران: روندها، چالش‌ها، راهکارها» پنجم تیرماه 1402 به همت پژوهشکده مطالعات فرهنگی و ارتباطاتِ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، برگزار شد. در این نشست دکتر حسین صافی پیرلوجه، دکتر آتوسا رستم‌بیک تفرشی و دکتر مسعود قیومی، اعضای هیأت علمی پژوهشکده زبان‌شناسی به سخنرانی پرداختند. مدیریت این نشست نیز بر عهده دکتر رستم‌بیک بود.
خشونت ساختاری
در این نشست دکتر صافی به خشونت ساختاری که به ساختار و سازوکار خود زبان به مفهوم عام آن مربوط می‌شود، پرداخت و توضیح داد: خشونت کلامی، خشونتی است که در رفتار کلامی نمایان و شنیدنش آزاردهنده است. وی پس از توضیح دو کارکرد هویت‌دهی و ارجاع‌دهی زبان به شرح ساختار دلالت پرداخت و توضیح داد که ساختار ابتدایی دلالت چهار تقابل را در برمی‌گیرد که عبارتند از:
الف) خودخواهی لذت‌جویانه
ب) از خودبیگانگی آرمان‌خواهانه
ج) درخودماندگی کلبی‌مسلکانه
د) ازخودگذشتگی عاشقانه
بنا به‌نظر دکتر صافی اگر اینها را چهار ضلع یک مربع در نظر بگیریم، در مرکز مربع نیروها همدیگر را خنثی می‌کنند و تکاپو داریم و هر چه به گوشه‌ها نزدیک می‌شویم به تنازع می‌رسیم. به خشونت می‌رسیم. هر فرد یک استراتژی دارد که به یک گوشه نزدیک می‌شود. در شرایط نزاع، افراد دیگران را براساس همین مواضع قضاوت می‌کنند یا رفتاری اخذ می‌کنند. این تقابل‌ها موجب تنش‌های ناگزیری می‌شوند. نتیجه این‌که نطفه هر تقابلی در ساختار زبان بسته می‌شود و این تقابل، مقدمه خشونت است که از تن‌ستیزی تا تنازع و خشنت عریان فیزیکی و نسل‌کشی پیش می‌رود.
نسل «z» در سراسر دنیا ویژگی‌های مشترکی دارند
سخنران بعدی این نشست دکتر رستم‌بیک توضیح داد: در حوزه زبان‌شناسی اجتماعی به متغیرهای اجتماعی مثل سن و جنس توجه می‌شود که از نیمه قرن 20 مورد توجه زبان‌شناسان قرار گرفته است. وی پس از توضیح و ارائه تعاریف مربوط به انواع نسل‌ها، نوعی رده‌شناسی از خشونت ارائه کردند که شامل آشکار، پنهان، فردی یا سازمانی است. خشونت آشکار در لحن یا با استفاده از واژه‌هایی مثل دشنام آشکار بوده و با زبان بدن هم قابل دیدن است. خشونت پنهان از ناسزا استفاده نمی‌کند و از هنر، تصویر، تبلیغات و غیره استفاده می‌کند؛ با توجه نکردن، فرد را طرد می‌کند. مثلاً بخش خبری رسانه‌ها درباره خشونت زنان واجد چنین خشونتی است. این نوع خشونت، ابزار خشونت‌های سازمانی است. در ضرب‌المثل‌ها یا اشعار شاعران می‌توان نمونه‌هایی از خشونت‌های پنهان را دید.
دکتر رستم‌بیک ادامه داد: در تعریف دیگری، خشونتی که بر زبان اعمال می‌شود هم خشونت زبانی است مثلاً عدم اجازه استفاده از زبان محلی یا مورد تمسخر قرار گرفتن سخن‌وران این زبان‌ها. براساس گفته‌های وی پژوهش‌ها نشان می‌دهند که نسل زد(z) در سراسر دنیا ویژگی‌های مشترکی دارند. یعنی در محیط‌های رسمی و غیر رسمی در سطح جهانی برخط با هم ارتباط دارند. بیشتر مصرف کننده‌اند. بیشتر برای سرگرمی از رسانه استفاده می‌کنند. انیمه دیدن هم رفتار رایج این نسل است و کمتر برای کسب خبر از رسانه استفاده می‌کنند. بیشتر از سایر نسل‌ها از دشنام استفاده می‌کنند. به‌طور متوسط در آمریکا مردان روزانه 24 بار و زنان 18 بار از دشنام استفاده می‌کنند. فحش بخشی از زندگی روزمره این نسل شده است. ناراحتی‌ها و سرخوردگی‌هایشان را با فحش ابراز می‌کنند. درواقع باید گفت، فحش معنای دیگری برای آنها دارد.
دکتر رستم‌بیک توضیح داد: نسل زد به‌ترتیب از این رسانه‌ها استفاده بیشتر تا کمتر می‌کند: یوتیوب، اینستاگرام، تیک‌تاک، اسنپ. نسل زد یبشتر از چهار ساعت از گوشی هوشمند استفاده می‌کند و از گوشی هوشمند هم بیش از سایر رسانه‌ها استفاده می‌کندو بیشترین استفاده‌اش از این رسانه برای ارتباط با دوستان است.
ایشان سخنرانی خود را با این نتیجه به پایان رساند که در فضای مجازی و انواع رسانه و انوع خشونت در تعاملات این نسل دیده می‌شود. برای این نسل تعریف دشنام متفاوت از سایر نسل‌هاست. این افراد در سطح جهانی، فحش می‌شنوند و تابو بودن کلمات برای آنها با نسل های قبل فرق دارد.
انواع تعاریف رسمی درباره سخنان تنفرآمیز
سخنران آخر این نشست دکتر قیومی به موضوع سخنان تنفرآمیز (hate speech) به‌عنوان یکی از انواع خشونت کلامی پرداخت و با مرور انواع تعاریف رسمی درباره سخنان تنفرآمیز، توضیح داد: فهرست جامعی از سخنان تنفرآمیز وجود ندارد، فرد، نژاد، رنگ، ملیت، جنسیت، ناتوانی جسمی از جمله مصادیق هستند. از گروه تا اعضای گروه و اکنون فرد مورد توجه هستند.
دکتر قیومی ادامه داد: تعریف سازمان ملل به این شرح است که هر نوع ارتباط در گفتار، نوشتار یا رفتار با زبان برای توهین و تبعیض به شخص یا گروهی به هویت آنها حمله می‌کند یا استفاده می‌کند. بنا به سخنان دکتر قیومی، پژوهشی در توئیتر ویژگی‌های این سخنان نفرت‌آمیز را مشخص کرده که عبارتند از: داشتن توهین نژادی و جنسیتی، حمله به اقلیت‌ها، به‌دنبال ساکت کردن اقلیت‌هاست، استدلال‌های پوشالی، مشوق نفرت، آشکارا حقیقت را وارونه می‌کنند، استفاده از هشتک‌های عامدانه و تحریک‌آمیز، بیگانه‌هراسی، کلیشه‌سازی منفی، صفحاتی با عناوین توهین‌آمیز.
دکتر قیومی در بخش دوم سخنرانی‌اش به مطالعه خود اشاره کرد و گفت: من چند کانال، گروه اینستاگرام و تلگرام را با دو گروه سلبریتی‌ها و سیاستمداران تحلیل کرده‌ام. با توجه به برچسب‌ها، انواع و فرکانس توهین‌ها به این ترتیب هستند: شخصیتی، دشنام، توهین جنسیتی، سیاسی، مذهبی، ملیتی، مصادیق خشونت‌آمیز، توهین اخلاقی، قومیتی، نژادی. برچسب‌گذاری دستی بوده و موردها براساس جدول برچسب‌ها انتخاب شده‌اند. دشنام و توهین شخصیتی در هر دو کانال وجود دارند. توهین جنسیتی در سلبریتی‌ها خیلی غالب بود. توهین سیاسی در کانال‌های سیاسی، توهین مذهبی، ملیتی و مصادیق خشونت‌آمیز در کانال‌های سیاسی غالب بود. توهین‌های اخلاقی، قومیتی و نژادی در کانال‌های سلبرینی بود. توهین‌های شخصیتی و دشنام پرکاربردترین بودند. توهین‌های نژادی کمترین بسامد را داشت. این نشست با گفت‌وگوهای حضار و پرسش و پاسخ درباره موضوعات بحث شده به پایان رسید./پایان
نظر شما :