پژوهشکده تاریخ ایران به مناسبت هفته پژوهش ۱۴۰۱ و شعار علوم انسانی و مسئله هویت برگزار می کند نمایشگاه مجازی « هخامنشیان و نمادهای هویت جهانی و ملی در تخت جمشید» دکتر مهسا ویسی

در بناها و نقوش تخت جمشید عناصری به کار رفته است که موجب احساس هویت یگانه میان بیش از سی قوم مختلف در پهنه این امپراتوری شده است. هخامنشیان با به کار گیری اندیشه "صلح پارسی" حقوق همه اقلیت­های قومی و عناصر هویتی آن ها مانند زبان، سنت ها و مناسک را به رسمیت می­ شمردند و در عین حال قوانین و مناسک خود را به آن ها تحمیل نمی­ کردند. مجموعه تخت جمشید بنایی جهت گردهمایی سالانه سران ملل تابعه هخامنشیان بود که نام و نقش این ملل تابعه بر نقوش برجسته و کتیبه های تخت جمشید نقر شده است و نشان دهنده آن است که این امپراتوری یک واحد سیاسی یکپارچه بود. مجموعه تخت جمشید به طور کلی یک نماد هویتی در طول تاریخ ایران است. و ورودی آن نیز با نام "دروازه همه ملت ها" خوانده شده است که حس مشترکی را میان ملل گوناگون ایجاد می­کرد. نقش برجسته ­های تخت جمشید نیز تصاویری جهت ایجاد حس مشترک میان اقوام متنوعی که زیر لوای پارسیان تحت عنوان یک کشور گرد آمده بودند ارائه می­دهد. تصویری از هر قوم و ملت با پوشش و هدایای بومی مخصوص به خود بزرگترین و مهم ترین نقوش تخت جمشید را شکل می­دهد که القا کننده حفظ شان هر قومیت به عنوان جزیی از یک کشور و هویت واحد است. و این مطلب را القا می کند که در لوای یک نظام سیاسی واحد می­توان به عقاید، پوشش، آداب و رسوم و مناسک خود معتقد ماند در عین حال به عنوان یک کشور واحد احساس اتحاد نمود. در جایی دیگر نمایندگان ملل تابعه در حال حمل تخت شاهی به تصویر کشیده شده­اند که نشان از همبستگی این کشور دارد و اگر هر یک از افراد تخت را رها کنند، تخت به سرانجام نخواهد رسید و نشان از همراهی و همکاری همه ملل در برپایی یک هویت واحد به عنوان کشور ایران هخامنشی دارد. در این میان نقوش نگهبانان سلطنتی هخامنشی نیز بر دیواره های تخت جمشید نقر شده است که القا کننده امنیت و آرامش برای ورود کنندگان به مجموعه است. در این سپاه اقوام گوناگون کشور یکپارچه هخامنشی حضور داشتند و علی رغم تنوع فرهنگی تحت اقتدار یک نظام سیاسی واحد بودند.  شاهنشاهی هخامنشی نخستین بار در تاریخ تمدن های بشری اندیشه همزیستی مسالمت آمیز در میان اقوام و تمدن های گوناگون را محقق ساخت. به تعبیر پژوهشگرانی چند آن چه از آن به عنوان هویت ایرانی یاد می شود برای اولین بار در این دوره با ارائه نژاد ایرانی، زبان ایرانی، خط ایرانی و دین ایرانی زاده شده که امروزه از آن به عنوان هویت ملی یاد می­ شود. نگاره های تخت جمشید نیز علاوه بر حفظ تکثر فرهنگی و قومی اقوام گوناگون و احترام به آن ، فرمانبرداری از یک ساختار سیاسی واحد را به تصویر می کشند.