بدون فلسفه هیچ علمی پیشرفت نمی‌کند

تفکر یک سنت دیرینه است که به مرور مشخصة انسان گردیده و او را از حیوانات دور کرده است. برای نشان دادن این تحول بی سابقه فیثاغورس انسان را موجود عاقل تعریف کرده، یعنی موجودی که فکر می ­کند و دامنة فکر خود را به تمام موضوعات تعمیم می­دهد. این سنت نزد انسان عصر جدید فلسفه نامیده می­ شود که یک لغت مرکب یونانی است که نه فقط به معنای دوستداری حکمت است بلکه کوششی همه جانبه برای شناخت آن می ­باشد. این فعالیت باستانی، عملاً تعمیم یافته و موجب شده انسان از توجه به فنونی که جنبة انتفاعی دارند، کم­کم به مفاهیمی توجه کند که نفع آن را به سرعت نمی­توان تعیین کرد؛ ولی همین مشغلة ذهنی موجب پیشرفت و عمق تفکر انسان می­ شود. بدون فلسفه هیچ علمی پیشرفت نمی­ کند و انسان اسیر صِرف امور انتفاعی می ­گردد. منظور اینکه از رهگذر فلسفه، انسان تکامل خاص می­ یابد که درجات انسانیت او را افزایش می­ دهد. فلسفه از این رهگذر فقط یک شناخت ساده و ابتدایی نیست بلکه مسئولیت کل علوم را اعم از عقلی و نظری به دوش می ­کشد. بدون شک مراکز علمی و حتی دانشگاه ­های یک مملکت متمدن، اگر به فلسفه توجه نداشته باشند و نسبت به جنبة تعلیماتی و تربیتی آن غافل بمانند عملاً دریچه ­های پیشرفت واقعی رشته ­ها و علوم رایج آنها را از دست خواهند داد. فلسفه اگر ظاهر علم را هم به خود نگیرد، خواه ناخواه روح واقعی علوم است.

کریم مجتهدی

پژوهشگر فلسفه

آبان ماه 1401