گزارشی از فعالیت‌های پژوهشکده دانشنامه‌نگاری؛
دانشنامه‌ها و ضرورت پژوهش‌های میان‌رشته‌ای
بنیاد دانشنامه‌نگاری (سابق) در سال 1397 به پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ملحق شد و از همان تاریختاکنون به‌عنوان یکی از پژوهشکده‌های پژوهشگاه به فعالیت می‌پردازد. پژوهشکده دانشنامه‌نگاری بر پایه دانش و تجربه سی ساله در امر دانشنامه‌نگاری مجهز به نیروهای متخصص و اهداف و وظایفی است که در ادامه به آنها پرداخته می‌شود. این مجموعه که در سال 1371 توسط مرحوم استاد احمد بیرشک با هدف اصلی دانشنامه‌نگاری به زبان فارسی تاسیس شد، با الحاق به پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ضمن انتقال گنجینه‌ای از دانش و تجربه در امر دانشنامه‌نگاری، می‌تواند در همسویی با اهداف پژوهشگاه همچون مساله‌محوری در پژوهش، اعتلای علوم انسانی و بالابردن سطح علمی و ادبی جامعه و عمومی‌سازی و ترویج علم به فعالیت بپردازد.
در تاریخ علم و فرهنگ و تمدن، دانشنامه‌ها همواره مهمترین ابزار ثبت و ضبط اطلاعات محسوب شده‌اند؛ بی تردید با هدفمند نمودن نقش دانشنامه‌ها در پیوند با اهداف پژوهشگاه، از این ظرفیت می‌توان بسیار بهره جست. در تمام حوزه‌های علمی، بهره‌گیری از دانشنامه‌ها نقطه آغاز پژوهش محسوب می‌شود و از دیگر سو، مقالات دانشنامهای توسط باتجربه‌ترین و برجسته‌ترین اساتید به نگارش در می‌آید؛ در این مفهوم، دانشنامه‌ها هم نقطه آغاز پژوهش هستند و هم اوج و اعتلای آن. از آنجا که در نگارش مقالات دانشنامه‌ها از اساتیدی با تخصص‌های مختلف بهره گرفته می‌شود می‌توان گفت دانشنامه‌ها عرصه گفتمان بین‌رشته‌ای را فراهم می‌آورند کهجنبه مکتوب آن در تدوین دانشنامه‌ها مشهود است و شبکه تعاملات آن در شوراهای علمی دانشنامه‌ها.
این پژوهشکدهاز چهار گروه پژوهشی شامل علوم انسانی؛ مطالعات میان‌رشته‌ای؛ علوم تجربی؛ و علوم طبیعی تشکیل شده است که اعضای مختلف هیأت علمی و غیر هیأت علمی در چارچوب برنامه‌ها و مأموریت‌های مختلف خود به فعالیت در آنها اشتغال دارند.
فعالیت‌های پژوهشکده
مأموریت پژوهشکده دانشنامه‌نگاری مستندسازی، تجمیع و طبقه‌بندی علوم و اطلاعات موجود با هدف تولید و ترویج منابع مرجع در قالب دانشنامه و فرهنگ‌های دانشنامگی و دسترس‌پذیرکردن دانش برای همه اقشار جامعه است و براین اساس در حوزه تولید و ترویج دانشنامه‌های تخصصی نقشی محوری در کشور ایفا می‌کند. رعایت استانداردهای علمی دانشنامه‌نگاری و بهره‌گیری از استادان و دانشمندان برتر کشور در تولید و داوری مقالات ازجمله اصول اساسی پژوهشکده بوده و تلاش می‌شود تا با ایجاد هم‌افزایی،منجر به بهبود کیفیت در تولید دانشنامه‌هاشود. وظایف اصلی پژوهشکده را می‌توان ذیل محورهای چندگانه زیر برشمرد: 1. تولید دانشنامه؛ 2. انجام پژوهش‌های بنیادی، کاربردی و توسعه‌ای (توسعۀ فناوری‌ها و توسعه استانداردها)درزمینه دانشنامه‌نگاری؛ 3. آموزش در زمینه دانشنامه‌نگاری؛ 4. دسترس‌پذیرکردن اطلاعات دانشنامگی.
در این راستا فعالیت‌های پژوهشی پژوهشکده در قالب‌های انجام طرح‌های کارفرمایی و مصوب داخلی صورت می‌گیرد.
طرح‌های کارفرمایی آن دسته از طرح‌هایی هستند که در پی سفارش یا توافق با سایر سازمان‌ها و نهادها اجرا می‌شوند. در اجرای این طرح‌ها، سازمان طرف قرارداد براساس مفاد توافق و قرارداد ملزم به تأمین بخشی یا تمامی هزینه‌های تدوین و تولید دانشنامه می‌گردد و در مقابل وظیفه تشکیل شورای علمی و تدوین مقالات دانشنامهای برعهده پژوهشکده دانشنامه‌نگاری است. نگارش دانشنامه‌هایی همچون دانشنامه فرش؛ دانشنامه انرژی؛ دانشنامه محیط زیست؛ دانشنامه آموزش‌های علمی- کاربردی؛ دانشنامه علم جامعه‌شناسی ایران ازجمله طرح‌های کارفرمایی است که در دست انجام از سوی اعضای پژوهشکده قرار دارند.
همچنین نگارش دانشنامه‌هایی همچون دانشنامه اقتصاد؛ دانشنامه آموزش‌عالی؛ دانشنامه ادبیات جهان؛ زندگینامه علمی دانشوران؛ دانشنامه مطالعات بین‌المللی ورزشی؛ و دانشنامه ریاضی نیز ازجمله مواردی است که به صورت طرح مصوب داخلی علاوه بر طرح‌های موظفدر حیطه‌های دانشنامه‌نگاری، فرهنگ‌نگاری و سایر حوزه‌های تخصصی، توسط اعضای هیأت علمی پژوهشکده در دست انجام قرار دارد.
دو فصلنامه مطالعات دانشنامه‌نگاری
نشریهمطالعات دانشنامه‌نگاری که به صورت دوفصلنامه منتشر می‌شود، در زمینه مطالعات میان‌رشته‌ای (اختصاصی) به زبان فارسی با گستره سراسری تنها مجله علمی در ایران است که منحصراً به مباحث دانشنامه‌نگاری می‌پردازد.مجوز این نشریه از وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در تاریخ 18/02/96 دریافت شده و تا کنون دو شماره از این نشریه متشکل از مقالاتی در حوزه دانشنامه‌نگاری به انتشار رسیده است.
ازجمله اهداف این نشریه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بررسی و تحلیل محتوای دانشنامه‌های مختلف
- بررسی ساختارهای کلّی دانشنامه‌ها و همچنین ساختار مقالات دانشنامهای
- بررسی تاریخی دانشنامه‌ها در ایران و جهان
- بررسی دانشنامه‌های عمومی و تخصصی
- بررسی شیوه‌های دانشنامه‌نگاری در ادوار مختلف
- بررسی فرایندهای دانشنامه‌نویسی در دانشنامه‌های مختلف
برگزاری دوره آموزشی و کارگاه و نشست
اعضای هیات علمی و پژوهشگران متخصص پژوهشکده همانند سایر پژوهشکده‌های پژوهشگاه در حوزه‌های تخصص خود و با تاکید بر دانشنامه‌نگاری به برگزاری دوره‌های آموزشی، کارگاه و نشست می‌پردازند که به ویژه در سال گذشته از استقبال فراوانی از سوی مخاطبان مواجه شده است.
چشم‌انداز آتی
پژوهشکده دانشنامه‌نگاری به عنوان بخشی از پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی چشم‌اندازی از فعالیت‌هایی را در نظر دارد که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: به‌کارگیری فناوری‌های جدید در تولید دانشنامه‌ها و حرکت به سوی دانشنامه‌های برخط؛ بهره‌گیری از دانش روزآمد جهانی از طریق برگزاری کارگاه و کلاس‌های متخصصان فرهنگ‌نگاری و دانشنامه‌نگاری غیر ایرانی به ویژه به صورت مجازی؛ عضویت در نشریه‌های فرهنگ‌نگاری غیر ایرانی؛ تجهیز کتابخانه پژوهشکده به آثار جدید در حوزه فرهنگ‌نگاری و دانشنامه‌نگاری؛ جذب دانشجو در رشته فرهنگ‌نگاری؛ توسعه پژوهش‌های دانشنامه‌نگاری و فرهنگ‌نگاری در حوزه علوم انسانی مساله محور.
نظر شما :