پژوهش‌های علوم انسانی و چشم‌انداز تمدنی انقلاب اسلامی

هفتمین جلسه شورای پژوهشی پژوهشگاه، دوشنبه 11 بهمن‌‌ماه 1400، در سالن اندیشه پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با حضور اعضای شورا برگزار شد.
به‌گزارش روابط عمومی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، در آغاز این جلسه دکتر موسی نجفی، رئیس پژوهشگاه، با درود بر پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) و ضمن تبریک ایام‌ا... دهه مبارک فجر و سالگرد پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی، به ابعاد مختلف برگزاری مراسم تودیع و معارفه ریاست پژوهشگاه با حضور دکتر محمدعلی زلفی‌گل (مقام عالی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری) اشاره و اظهار امیدواری کرد که بتوان از این پس مسائل مختلف پژوهشگاه را در افق جدیدی پیگیری کرد.
رئیس پژوهشگاه حضور مقام عالی وزارت پس از 30 سال در مراسم تودیع و معارفه رئیس پژوهشگاه را از چند جهت حائز اهمیت و استثنائی دانست که ازجمله آنها توجه به جایگاه پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در میان مراکز پژوهشی از یکسو و توجه و اهمیت آن در دوره جدید وزارت علوم و نگاه عمیق و جدی شکل‌گرفته به علوم انسانی‌ به‌طورکلی، از سوی دیگر است.

ضرورت توجه به اهداف متعالی انقلاب از سوی پژوهشگران در سرآغاز دهه پنجم انقلاب
دکتر نجفی در ادامه سخنان خود، با تشریح ابعاد مختلف و اهمیت انقلاب اسلامی، بر ضرورت توجه به اهداف متعالی انقلاب از سوی پژوهشگران در دهه پنجم انقلاب و لزوم ایفای نقش آنان به لحاظ علمی در پژوهش‌های مرتبط با انقلاب و بارورسازی فکر انقلابی در کشور تأکید کرد. رئیس پژوهشگاه نسبت انقلاب اسلامی به ایران را همانند نسبت انقلاب فرانسه به کشور فرانسه معرفی کرد و گفت: انقلاب فرانسه اگرچه در فرانسه روی داد اما فرانسوی نبود. به‌نحوی مشابه، انقلاب اسلامی هم انقلاب ایرانی نبود، بلکه انقلابی است که در ایران روی داد؛ همان‌طور که انقلاب فرانسه به این کشور یک بعد بین‌المللی داد، انقلاب اسلامی هم، هرچند نشان‌دهنده عظمت ایران است، به ایران یک وجهه بین‌المللی و جهانی اعطاء کرد تا علاوه‌بر ظرفیت‌ها و استعدادهایی که فرهنگ ایرانی در طول تاریخ کهن خود برای ارتباط با سایر کشورها در درون خود داشت، کشور ما با انقلاب اسلامی توانست قدرتمندتر و با شکوه و جایگاه بالاتری در مجامع بین‌المللی ظاهر شده و نقش تأثیرگذارتری در عرصه بین‌المللی ایفا کند، چنان‌که تأثیرگذاری در کشورهای مختلف مثل نیجریه و ارتباط با شیخ زکزاکی، رهبر شیعیان آن کشور یا سایر کشورها و رهبران آنها، یکی از نمونه‌های برجسته تأثیرگذاری انقلاب اسلامی است.

دکتر نجفی یکی از مأموریت‌ها و رسالت‌های اصلی مسئولین پژوهشگاه را وسیع‌تر کردن چشم‌انداز تمدنی انقلاب اسلامی در نگاه و پژوهش‌های پیش‌روی پژوهشگران پژوهشگاه و حمایت از انجام پژوهش‌‌ها در تراز تمدن نوین اسلامی، از یک طرف و جهت‌دهی به پژوهش‌های پژوهشگران به سمت اهداف، برنامه‌ها و چشم‌انداز تمدنی انقلاب اسلامی و توجه به مسائل و ابعاد مختلف آن از طرف دیگر برشمرد و پژوهش در ابعاد مختلف بین‌المللی انقلاب اسلامی را به اندازه تحقیقات در زمینه دیگر ابعاد فرهنگی، تاریخی و سیاسی آن حائز اهمیت دانست.
رئیس پژوهشگاه با اشاره مجدد به طرح تحول در پژوهش و چابک‌سازی فرایندهای مرتبط با پژوهش‌های اعضای هیأت علمی پژوهشگاه، فراهم کردن امکانات مختلف و چابک‌سازی سخت‌افزاری و فراهم کردن شرایط درخور شأن اعضای پژوهشگاه را نیز در همین چارچوب ارزیابی و بازطراحی تالار تمدن و ساخت تالاری جدید در پژوهشگاه به منظور برگزاری شایسته جلسات پژوهشکده‌ها و مراکز، برنامه‌های سخنرانی، نشست، همایش و سایر مراسم‌ها را در همین راستا توصیف کرد.

خوانش قرهنگ و علوم انسانی در نسبت با گفتمان انقلاب اسلامی
در ادامه جلسه، دکتر یحیی فوزی، معاون پژوهشی و تحصیلات تکمیلی نیز با تبریک دهه مبارک فجر و ابراز امیدواری برای پیشبرد هرچه بهتر امور پس از تثبیت جایگاه رئیس پژوهشگاه، انقلاب اسلامی ایران را پدیده‌ای زنده و موضوعی قابل توجه و مهم در جهان به‌ویژه در عرصه علوم انسانی معرفی کرد که پس از گذشت چند دهه از آن، همچنان کتاب‌ها، مقاله‌ها، رساله‌ها و آثار مختلفی در دنیا درباره آن نوشته می‌شود.
دکتر فوزی انقلاب اسلامی را صرفاً یک تغییر در سیاست یا مباحث اقتصادی ندانست بلکه انقلاب را تحولی معرفی کرد که دارای پشتوانه و اثرگذاری در عرصه بین‌المللی است. معاون پژوهشی و تحصیلات تکمیلی پژوهشگاه با اشاره به اهمیت تحقیق و توجه به سؤالات مختلف درباره انقلاب ازجمله اینکه چرا یک انقلاب صورت می‌گیرد؟ چرا انقلاب در برخی مناطق و کشورها روی می‌دهد؟ و اینکه آیا انقلاب متأثر از مسائل اقتصادی یا سیاسی است؟ و ...، اظهار کرد: ریشه وقوع انقلاب در ایران را نمی‌توان صرفاً سیاسی یا اقتصادی دانست چراکه در کشورهای دیگری که وضعیت اقتصادی یا سیاسی نابسامان‌تری داشتند، انقلابی اتفاق نیفتاد، از این‌رو توجه به ابعاد مختلف و ریشه‌های انقلاب مهم است.

دکتر فوزی با اشاره به توجه اندیشمندان مختلف به مباحث مختلف انقلاب مانند ریشه‌های انقلاب، نظریات انقلاب، روند انقلاب و پیامدهای آن، نگاه آینده‌نگرانه به انقلاب را از مهم‌ترین نیازهای فعلی در پژوهش‌های کشور برشمرد و گفت: انقلاب در یک سطح مواجهه مردم با شاه بود، اما در سطح و لایه‌های عمیق آن ریشه در اتفاقات و حوادث چند قرن گذشته تاریخ ایران ازجمله وابستگی به انگلیس و سایر کشورها در طول سالیان متمادی و به‌ویژه ریشه در مسائل هویتی داشت که پژوهشکده‌ها و مراکز مختلف پژوهشگاه می‌توانند با انجام پژوهش‌ها در این زمینه، درباره ابعاد هویتی و سهم آن در وقوع انقلاب پژوهش‌ کرده و نتایج و یافته‌های خود را در جامعه علمی کشور ارائه دهند.

دعوت به مشارکت پژوهشگاه علوم انسانی در سیاست‌پژوهی و سیاست‌گذاری مسائل زنان و خانواده
در ادامه جلسه دکتر لیلاسادات زعفرانچی، معاون بررسی‌های راهبردی معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری، با تبریک ایام مبارک دهه فجر و پیروزی انقلاب اسلامی و همچنین انتصاب دکتر نجفی به ریاست پژوهشگاه، به تجارب ارزنده سفرهای استانی ریاست جمهوری اشاره کرد که علاوه بر ایجاد زمینه‌ای برای درک درست وضعیت مردم و آشنایی با نیازها و مشکلات آنان، فرصتی برای فهم مسائل و نیازهای پژوهشی مختلف کشور را نیز فراهم کرده است.
دکتر زعفرانچی فاصله‌ گرفتن از پایتخت و سفر به مناطق و استان‌های مختلف کشور را از عوامل مهم در آشنایی با دغدغه‌ها و اولویت‌های مردم دانست که یکی از رسالت‌های معاونت بررسی‌های راهبردی معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری ایجاد رابطه‌ میان نیازهای مردم به‌ویژه زنان و بانوان کشور با پژوهش‌ها از یک طرف و یاری‌رسانی تحقیق و پژوهش در جهت رفع نیازهای آنان از سوی دیگر است. معاون بررسی‌های راهبردی معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری مردم را ولی نعمتان واقعی انقلاب معرفی کرد که باوجود گذشت چند دهه از انقلاب، در برخی مناطق هنوز صدای آنان به گوش مسئولان نرسیده است.

دکتر زعفرانچی اظهار امیدواری کرد: پژوهشگران مختلف دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی مختلف کشور به‌ویژه پژوهشگاه، یاری‌رسان این معاونت در باز کردن گره‌ها و مشکلات مردم باشند. وی با اشاره به ضرورت انجام پژوهش‌ها در مورد نیازها و مشکلات قشرهای مختلف مردم به‌ویژه در ارتباط با مسائل زنان و خانواده، از حمایت این معاونت از انجام طرح‌های پژوهشی پژوهشگران حوزه علوم انسانی در این حوزه‌ها در قالب‌های مختلف ایجاد شده برای انجام پژوهش به‌ویژه فرصت مطالعاتی در «جامعه و صنعت» خبر داد.

شیوه نامه جامع فرآیندهای پژوهشی در راه است
سپس دکتر مسعود رضایی، مدیر نظارت، ارزیابی و تضمین کیفیت پژوهشگاه، با تشریح فرایند تدوین شیوه‌نامه پژوهشی پیشنهادی این مدیریت مبتنی بر آیین‌نامه بالادستی نظیر آیین‌نامه جامع مدیریت دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی، پژوهشی و فناوری؛ آیین‌نامه استخدامی اعضای هیأت علمی؛ آیین‌نامه ارتقاء مرتبه و ...؛ اظهار امیدواری کرد: این امر بتواند منجر به ساماندهی و ارتقای کیفیت فعالیت‌های پژوهشی اعضای هیأت علمی پژوهشگاه متناسب با رشته‌های تخصصی آنان در جهت دستیابی به نتایج مطلوب از پژوهش‌های در دست انجام آنان شده و نگرانی‌ها و چالش‌های مختلف آنان را رفع کند.

دکتر رضایی با تشریح صورت‌های مختلف درنظر گرفته‌شده برای انجام در قالب برنامه پژوهشی طرح‌محور و برنامه پژوهشی غیرطرح‌محور که به لحاظ زمانی به سه شکل کوتاه‌‌مدت، میان‌مدت و بلند‌مدت و به صورت فردی یا جمعی قابل اجرا هستند؛ اظهار امیدواری کرد: با مشارکت و دریافت نظر اعضای شورا، بتوان ابعاد و جنبه‌های مختلف اجرای برنامه‌‌های پژوهشی اعضای هیأت علمی پژوهشگاه را مدنظر قرار داد و شیوه‌نامه‌ای جامع در زمینه فرایندهای مرتبط با ارائه، تصویب، اجرا و ارزیابی برنامه‌های پژوهشی تدوین کرد.
در بخش پایانی جلسه، اعضای شورا به بحث و تبادل‌نظر درباره مسائل مختلف مطرح شده در این شیوه‌نامه ازجمله اهمیت توجه به تفاوت روش پژوهش در علوم انسانی با علوم پایه، مهندسی و پزشکی و ...، به‌ویژه مسائل و چالش‌های پدید‌آمده برای استادان و پژوهشگران حوزه علوم انسانی ناظر به آئین‌نامه‌های مختلف فراسازمانی ازجمله شیوه‌نامه ابلاغی فرصت مطالعاتی در جامعه و صنعت پرداختند و مقرر شد در جلسه بعدی شورا، بررسی این شیوه‌نامه ادامه یابد. پایان/