گزارش نشست «معرفی و نقد کتاب صرف: رویکردهای نظری و کاربرد آن‌ها در تحلیل زبان فارسی»
نشست معرفی و نقد کتاب «صرف: رویکردهای نظری و کاربرد آن‌ها در تحلیل زبان فارسی» به همت کارگروه صرف انجمن زبانشناسی ایران و پژوهشکدۀ زبانشناسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ۱۷ آذرماه 1400، برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، دبیری این وب‌نشست بر عهدۀ دکتر ذلیخا عظیم‌دخت، دبیر کارگروه صرف انجمن زبانشناسی ایران، بود. در این نشست نویسندگان اثر، دکتر فائزه ارکان، عضو هیأت علمی دانشگاه حضرت معصومه(س) و دکتر تهمینه حیدرپور بیدگلی، مدرس دانشگاه و ناقدان دکتر شهرام مدرس خیابانی، عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی، و دکتر عادل رفیعی، عضو هیأت علمی دانشگاه اصفهان و نیز جمعی از استادان، دانشجویان و علاقه‌مندان به حوزۀ مطالعاتی صرف حضور داشتند.
در ابتدای برنامه نویسندگان، دکتر فائزه ارکان و دکتر تهمینه حیدرپور، به معرفی فصل‌به‌فصل این اثر تخصصی پرداختند که برای درس‌های نظریه‌های صرف، صرف پیشرفته، صرف در دوره‌های دکتری و کارشناسی ارشد رشته‌های زبانشناسی همگانی، آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان، مترجمی زبان انگلیسی و رشته‌های مرتبط تألیف شده است.
دکتر ارکان در آغاز سخنان خود دربارۀ این کتاب شرح داد: مطالعات صرفی یک زبان به بررسی و توصیف ساختار درونی کلمات، واحد تحلیل ساخت صرفی - واژه یا تکواژ- در آن زبان، فرایندهای واژه‌سازی، زایش کلمات جدید، روابط بین کلمات در خانواده‌های اشتقاقی و نیز روابط بین صورت‌های کلمه در صیغگان تصریفی آن زبان می‌پردازند. علاوه بر این، حوزۀ صرف یک زبان با حوزه‌های دیگر زبان یعنی واج‌شناسی، نحو و معناشناسی نیز تعامل دارد، به این دلیل که زبان همچون شبکۀ به‌هم‌بافته‌ای‌است که زیرنظام‌های آن با وجود استقلال، از جهاتی به یکدیگر وابسته‌اند. البته، میزان این وابستگی‌ها در رویکردهای نظری_صرفی متفاوت است و ضروری است در مطالعات صرفی به آن‌ها توجه شود.
وی ادامه داد: کتاب «صرف: رویکردهای نظری و کاربرد آن‌ها در تحلیل زبان فارسی» به بررسی شماری از موضوعات اصلی صرف فارسی از منظر چندین رویکرد نظری می‌پردازد و هدف از تألیف آن در حوزۀ صرف زبان فارسی این است که گامی کوچک در راستای بومی‌سازی مطالعات زبانی در حوزۀ صرف بردارد و همچنین، بتواند تحلیل صرف زبان فارسی را با پشتوانۀ نظری غنی‌تر، جامع‌تر و قوی‌تر سازد؛ به همین دلیل در این کتاب، رویکردهای نظری معاصر معرفی و توضیح داده شده‌اند.
در ادامه دکتر حیدرپور دربارۀ ساختار کتاب حاضر که مشتمل بر دو بخش با ده فصل است، توضیحاتی ارائه کرد و گفت: در بخش اول؛ فصل‌های اول، دوم و سوم به بررسی مقدمه‌ای کوتاه دربارۀ حوزۀ صرف و جایگاه آن در زبانشناسی معاصر، مفاهیم بنیادی در این حوزه و سپس، پیشینه‌ای در خصوص مطالعات صرفی در قرون گذشته تا پایان ساختگرایی و مراحل آغازین دستور زایشی تا دهۀ هفتاد میلادی در قرن بیستم می‌پردازد.
دکتر حیدرپور در ادامه در معرفی بخش دوم کتاب شرح داد: در فصل‌های چهارم تا هفتم کتاب، مبانی نظریه‌های صرفی معاصرِ تأثیرگذار معرفی و توضیح داده شده‌اند، ازجمله صرف تکواژبنیاد، صرف واژه‌بنیاد، صرف توزیعی و نیز رویکردهای صرفی غیرخطی (نظیر بهینگی)، که در نیمۀ دوم قرن بیستم در راستای دستور زایشی شکل گرفته‌اند، و مهمتر آنکه پس از معرفی این نظریه‌ها در هر فصل، صرف زبان فارسی به شکل عملی، تا حد امکان، در چهارچوب این نظریه‌ها و رویکردهای نظری تحلیل شده است. در فصل هشتم، در چهارچوبی غیرزایشی، صرف ساختی و کاربرد آن در تحلیل صرف زبان فارسی بررسی شده است. فصل نهم به رویکرد تاریخی در تحلیل صرفی اختصاص دارد. همچنین، فصل دهم به تعامل صرف با دیگر حوزه‌های زبان اختصاص دارد.
دکتر حیدرپور افزود: یکی از نکات درخور توجه کتاب حاضر این است که علاوه بر آنکه در پایان تمامی فصل‌های کتاب، خلاصه‌ای از مباحث آن آمده است، در پایان هریک از فصل‌های بخش دوم کتاب، تمرین‌هایی ارائه شده است تا فضایی برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی برای بحث و بررسی ایجاد شود.
پس از معرفی کتاب، دکتر شهرام مدرس خیابانی به بررسی و بیان نکاتی دربارۀ این اثر ارزشمند پرداخت. وی به نکاتی پیشنهادی اشاره کرد که در ویرایش‌های بعدی کتاب می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد. از نکاتی که دکتر مدرس خیابانی بر آن تاکید کرد، لزوم یکسان‌سازی اصطلاحات در سراسر کتاب بود. در ادامه، نویسندگان نیز به برخی مباحث مطرح شده پاسخ دادند.
در بخش پایانی این نشست نیز دکتر رفیعی، ضمن بیان نکاتی دربارۀ کتاب از نگارش چنین اثر ارزشمندی برای دانشجویان زبانشناسی تشکر کرد. به گفتۀ وی، انتشار چنین آثار تخصصی در حوزۀ صرف ضروری بود و می‌توان اثر ارزشمند «صرف: رویکردهای نظری و کاربرد آن‌ها در تحلیل زبان فارسی» را به دانشجویان زبانشناسی معرفی و تدریس کرد. پایان/
نظر شما :