دکتر پارسا: دنیا دوستی و بخل با انفاق از انسان دور می‌شود
دکتر پارسا: دنیا دوستی و بخل با انفاق از انسان دور می‌شود
هجدهمین نشست از سلسله نشست‌های «در محضر نور»، بیستم‌ودوم اردیبهشت‌ماه 1400، مطابق با بیست‌ونهمین روز از ماه مبارک رمضان برگزار شد. در این وبینار، دکتر فروغ پارسا، عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سخنرانی خود را با موضوع «آموزه انفاق و خیرات در قرآن » آغاز کرد و گفت: انفاق به معنی هزینه کردن مال، خرج کردن برای دیگران، بخشیدن، واگذارکردن چیزی به دیگران در راه خدا. انفاق حدود 74 بار به گونه‌های مختلف در قرآن آمده و به‌قدری اهمیت دارد که باید گفت: انفاق شاه‌کلید ارتباط با خداوند است. اگر بخواهیم به خدا نزدیک شویم و به مبدأ لایزال الهی اتصال داشته باشیم، گام اول انفاق‌کردن هست. درواقع انفاق ریشه در ناخودآگاه جمعی انسان‌ها دارد که از آن مسیر با همه‌ی هم‌نوعان خودشان احساس هم‌دلی و هم‌گرایی می‌کنند و به‌نوعی وحدت می‌رسند.
همان شعر معروف جناب سعدی که می‌فرماید:
بنی‌آدم اعضای یکدیگرند، که در آفرینش ز یک گوهرند
همه‌ی دوستان خداوند از متقین، مؤمنان، متوکلان و محسنان همگی در قرآن این ویژگی انفاق کردن را دارند.
در بحث متقین خداوند می‌فرماید: «الَّذینَ یُؤمِنونَ بِالغَیبِ وَیُقیمونَ الصَّلاةَ وَمِمّا رَزَقناهُم یُنفِقونَ».
در بحث مؤمنان در جاهای مختلف می‌فرماید: «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِینَ إِذَا ذُکِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَإِذَا تُلِیَتْ عَلَیْهِمْ آیَاتُهُ زَادَتْهُمْ ... اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَ إِذا تُلِیَتْ عَلَیْهِمْ آیاتُهُ زادَتْهُمْ إِیماناً وَ عَلى رَبِّهِمْ یَتَوَکَّلُونَ وَ مِمّا رَزَقنهُم یُنفِقون».
این عبارت «وَ مِمّا رَزَقنهُم یُنفِقون» را در چندین آیه‌ی قرآن و در وصف دوستان خدا ملاحظه می‌کنیم.
دکتر پارسا افزود: خداوند انفاق‌گران را دوست دارد. انفاق موجب قرب و نزدیکی انسان به خدا می‌شود: «ومِنَ الاَعرابِ مَن... و یَتَّخِذُ ما یُنفِقُ قُرُبـات عِندَ اللّهِ. و صلوات الرسول اَلا اِنَّها قُربَةٌ لَهُم سیدخلهم الله فی رحمته» 98 و 99 توبه.
قرآن با تعابیر متعدد مؤمنان را به انفاق کردن در راه خدا فرمان داده است؛ از جمله در آیات ۱۹۵ سوره‌ی بقره و ۱۶ سوره‌ی تغابن و هم‌چنین آیه‌ی: «اَنفِقوا مِمّا رَزَقنـکُم مِن قَبلِ اَن یَأتِیَ یَومٌ لا بَیعٌ فیهِ ولا خُلَّةٌ و لا شَفـعَةٌ» به انفاق کردن در دنیا پیش از فرا رسیدن قیامت، دستور داده است، گاه خداوند به پیامبر (ص) اکرم توصیه فرموده که این فرمان الهی را به بندگان خدا ابلاغ کند: «قُل لِعِبَادِیَ الَّذینَ ءامَنوا یُقیمُوا الصَّلوةَ ویُنفِقوا مِمّا رَزَقنـهُم سِرًّا و عَلانِیَةً مِن قَبلِ اَن یَأتِیَ یَومٌ لا بَیعٌ فِیهِ...» و گاه مؤمنان را به سبب انفاق نکردن در راه خدا توبیخ کرده است: «و ما لَکُم اَلاّ تُنفِقوا فی سَبیلِ اللّه».
وی در ادامه موارد ذیل را به‌عنوان فواید و برکات انفاق مطرح کرد:
تزکیه و طهارت نفس، انفاق موجب پاک شدن نفس از بسیاری از رذایل اخلاقی است؛ چنان‌که وجود این ویژگی برای زکات دادن، که خود گونه‌ای از انفاق به شمار می‌رود، تصریح شده است: «خُذ مِن اَمولِهِم صَدَقَةً تُطَهِّرُهُم و تُزَکّیهِم بِها وصَلِّ عَلَیهِم...» هم‌چنین مفسران مراد از «یَتَزَّکی» را در آیه‌ی ۱۸ سوره‌ی لیل پاک‌شدن انفاق‌کننده از گناهان و طهارت نفس او دانسته‌اند. دنیا دوستی، مال دوستی و بخل از جمله رذایلی است که با انفاق کردن از انسان دور می‌شود.
آرامش روحی: پیامد دیگر انفاق، آرامش روحی انفاق‌گر در دنیا و آخرت است: «اَلَّذینَ یُنفِقونَ اَمولَهُم فی سَبیلِ‌اللّهِ... لا خَوفٌ عَلَیهِم ولا هُم یَحزَنون» «خوف» را نگرانی از آینده و «حزن» را ناراحتی و اندوه از گذشته معنا کرده‌اند. به نظر شماری از مفسران مراد از «تَثبیتـًا مِن اَنفُسِهِم» در آیه‌ی ۲۶۵ سوره‌ی بقره آرامشی است که پس از انفاق برای انفاق کننده و انفاق شونده و در پی آن برای جامعه حاصل می‌شود.
جبران و افزایش اموال: خداوند کمبود مادی را که بر اثر انفاق در مال انفاق‌کننده پدید می‌آید، جبران می‌کند: «و ما اَنفَقتُم مِن شَیء فَهُوَ یُخلِفُهُ» مفسران مراد از «یُخلِفُه» را در این آیه جبران مادیِ اموال در دنیا یا ثواب و پاداش اخروی دانسته‌اند.
آیه‌ی ۲۷۲ سوره‌ی بقره نیز همین‌گونه تفسیر شده است: «و ما تُنفِقوا مِن خَیر یُوَفَّ اِلَیکُم...» خداوند افزون بر جبران سرمایه‌ی انفاق شده، گاه چند برابر آن را به انفاق‌گر می‌دهد: «مَن ذَا الَّذی یُقرِضُ اللّهَ قَرضـًا حَسَنـًا فَیُضـعِفَهُ لَهُ اَضعافـًا کَثیرَةً واللّهُ یَقبِضُ و یَبصُـطُ»، مراد از «واللّهُ یَقبِضُ و یَبصُـط» این است که قبض و بسط روزی به دست خداست و او توانایی آن را دارد که در عوض آن‌چه از مال انفاق‌کننده کم می‌شود، چند برابر آن را بدهد؛
امنیت اجتماعی: از جمله آثار خوشایند گسترش انفاق در جامعه، نقش مهم آن در گسترش امنیت و سلامت جامعه است، آن‌چنان که آن را از لوازم حیات اجتماعی شمرده‌اند. گاه این ویژگیِ انفاق را از آیه‌ی ۳۸ سوره‌ی محمد برداشت کرده‌اند. مفسران مراد از هلاکت را در آیه‌ی ۱۹۵ سوره‌ی بقره: «واَنفِقوا فی سَبیلِ اللّهِ ولا تُلقوا بِاَیدیکُم اِلَی التَّهلُکَة» غلبه دشمنان بر مسلمانان بر اثر خودداری از صرف مال در راه جهاد و به‌طور کلی امتناع از انفاق کردن در راه خدا دانسته‌اند که در نهایت به ضعف مسلمانان و گسترش ناامنی در جامعه می‌انجامد.
رحمت و بخشش الهی: انفاق کردن در راه خدا در شمار اعمالی است که جلب رحمت خداوند و آمرزش گناهان را در پی دارد: «سَیُدخِلُهُمُ اللّهُ فی رَحمَتِه» [۱۶۰] ، «قالَ اللّه... لئِن اَقَمتُمُ الصَّلوة... و اَقرَضتُمُ اللّهَ قَرضـًا حَسَنـًا لاَکَفِّرَنَّ عَنکُم سَیِّـاتِکُم»
آیات ۱۰۲ ـ ۱۰۳ سوره‌ی توبه درباره‌ی «ابولبابه» و یارانش نازل شده که پس از ارتکاب گناه، توبه کرده و از خداوند عفو طلبیدند. خداوند ضمن پذیرش توبه‌ی آنان به پیامبر اکرم (ص) فرمان داد تا برای پاک‌شدن آنان بخشی از اموال‌شان را بگیرد: «وءاخَرونَ اعتَرَفوا بِذُنوبِهِم خَلَطوا عَمَلاً صــلِحـًا وءاخَرَ سَیِّئـًا عَسَی اللّهُ اَن یَتوبَ عَلَیهِم اِنَّ اللّهَ غَفورٌ رَحیم خُذ مِن اَمولِهِم صَدَقَةً تُطَهِّرُهُم وتُزَکّیهِم...» هرچند بیشتر مفسران مراد از «صدقه» را در این آیه را، زکات واجب دانسته‌اند؛ با توجه به حدیثی که در شأن نزول آیه نقل شده: برخی مفسران بر آنند که بخشی از این اموال، زکات و بخشی دیگر کفاره بوده است.
پاداش اخروی و فرجام نیک: انفاق مالی یا غیر مالی، هرچند کوچک باشد بر خداوند مخفی نیست: «و ما تَفعَلوا مِن خَیر فَاِنَّ اللّهَ بِهِ عَلیم» ، «و ما اَنفَقتُم مِن نَفَقَة اَو نَذَرتُم مِن نَذر فَاِنَّ اللّهَ یَعلَمُهُ...» کم‌ترین انفاق در پرونده اعمال انسان نوشته می‌شود: «ولا یُنفِقونَ نَفَقَةً صَغیرَةً ولا کَبیرَةً ولا یَقطَعونَ وادِیـًا اِلاّ کُتِبَ لَهُم» تا وی را بهتر از آن‌چه انفاق کرده، پاداش دهد: «لِیَجزِیَهُمُ اللّهُ اَحسَنَ ما کانوا یَعمَلون»
در آیات متعددی از قرآن کریم به پاداش اخروی انفاق تصریح شده؛ از جمله با تعابیری چون: «اجراً عظیماً» «اجر کبیر» ، «اجر کریم» «رزق کریم» ؛ هم‌چنین در آیه‌ی ۲۶۱ سوره‌ی بقره انفاق‌کنندگان اموال در راه خدا را مانند بذری دانسته که ۷ خوشه برویاند و در هر خوشه ۱۰۰ دانه باشد: «مَثَلُ الَّذینَ یُنفِقونَ اَمولَهُم فی سَبیلِ اللّهِ کَمَثَلِ حَبَّة اَنبَتَت سَبعَ سَنابِلَ فی کُلِّ سُنـبُلَة مِائَةُ حَبَّة...» مفسران از این آیه چنین استفاده کرده‌اند که پاداش اخروی انفاق (یا خصوص انفاق برای جهاد، به نظر برخی مفسران) ۷۰۰ برابر کار خیر یا حتّی بیش از آن است: «واللّهُ یُضـعِفُ لِمَن یَشاءُ» انفاق‌گران در آخرت از بهشت و نعمت‌‍های بهشتی بهره‌مند خواهند شد: «جَنّـتٌ تَجری مِن تَحتِهَا الاَنهـرُ خــلِدینَ فیها...».
نظر شما :