حجت‌الاسلام ایازی: در قرآن کریم بیش از ۱۳ محور به «صداقت» پرداخته است

حجت‌الاسلام ایازی: در قرآن کریم بیش از 13 محور به «صداقت» پرداخته است

ششمین نشست از سلسله نشست‌های «در محضر نور» چهارم اردیبهشت‌ماه 1400، مطابق با یازدهمین روز از ماه مبارک رمضان برگزار شد. در این وبینار، حجت‌الاسلام دکتر سیدمحمد ایازی با موضوع «اهمیت صداقت و راست‌گفتاری در عمل» سخنرانی کرد.
دکتر ایازی سخن خود را این‌چنین آغاز کرد: موضوع صحبت من در باب اهمیت صداقت و راست‌گفتاری و به تعبیری صداقت در عمل است. اما منظور از صداقت چیست؟ صداقت به معنای راستی به یک معنا و درستی به معنای دیگر است. بدون تردید وقتی در یک انسان و در یک جامعه صداقت تبلور باید، آن مردم نیک‌رفتار و وفادار می‌شوند و عفت، رازداری و امانت‌داری پیدا می‌کنند. به‌این‌ترتیب توانایی‌هایی در زندگی‌شان شکل می‌گیرد که اصطلاحاً آن‌ها را مهارت‌های زندگی می‌نامیم. زندگی موفق مستلزم برخورداری از این مهارت‌هاست. دسته‌ای از مهارت‌ها مربوط به علم و شغل و... است، اما بخشی از مهارت‌ها مربوط به جنبه‌های معنوی انسان است. انسانی که صفت صداق را داشته باشد، انسانی خواهد بود که مورد اعتماد جامعه قرار می‌گیرد. چنین انسانی، انسان شجاعی خواهد بود. شجاعت را می‌توان در میدان جنگ و نبرد تصویر کرد یا در حوزه‌ی اجتماعی در حق‌گویی و حق‌گرایی. در حوزه‌ی شخصی نیز شجاعت را می‌توان چنین دانست که انسان قدرت «نه گفتن» داشته باشد. سخن از صدق و صداقت در آیات و روایات آمده است.
در روایتی از پیامبر آمده است، عَلَیْکُمْ بِالصِّدْقِ فَإِنَّ الصِّدْقَ یَهْدِی إِلَى الْبِرِّ وَإِنَّ الْبِرَّ ....
انسانی که راست‌گو و راست‌کردار است و در عمل خود این راستی را نشان داده است، خدا او را به خوبی‌ها هدایت می‌کند....
دکتر ایازی در ادامه افزود: برای روشن‌شدن ابعاد مختلف مسئله‌ی صداقت، در وهله‌ی نخست باید جایگاه صداقت در نظام اخلاقی را نشان داد. صداقت ریشه‌ی چند صفت نیکو است، یکی از این صفت‌ها، صفت «حکمت» است؛ انسان قوت و نیرویی می‌یابد که می‌تواند بین خوبی و بدی انتخاب‌گر باشد و خوب و درست را انتخاب کند. صفت دیگر، «عدالت» به معنای تعادل و میانه‌روی است. یکی دیگر از صفت‌ها، صفت «شجاعت» است. صداقت ریشه‌ی حکمت، عدالت و شجاعت است.
وی تأکید کرد: گاهی صادق بودن در برابر کاذب بودن است، یعنی راست‌گویی مقابل دروغ‌گویی، اما وقتی درباره‌ی صداقت صحبت می‌کنید در برابر آن نفاق و چندگانگی و چندرویی است. در معنای اخیر صداقت یعنی راستی، یعنی نوعی صمیمیت، صفا و وفا در انسان شکل گرفته است. صادق بودن برای مؤمن، یعنی مؤمن به عهد خود وفا می‌کند و روی سخن خود می‌ایستد.
بررسی جایگاه صداقت در قرآن نشان می‌دهد که بیش از 13 محور در این زمینه در قرآن کریم به‌کار رفته است. به عنوان مثال صِدق، صَدّق، صدقاتهن، صدیقاً، صدقاً، صدق و..... تعبیراتی هستند که در قرآن آمده است.
برای مثال با صورت تفعیل، در تعبیر «صدًّق‌الله و رسوله» چنین فهم می‌شود که مؤمنین در میدان‌هایی مورد امتحان و آزمایش قرار می‌گیرند و آن‌جاست که باید وفاداری خود را نشان دهند یا در مورد تعبیر صِدّیق خداوند از اسماعیل، ابراهیم و ادریس علیهم‌‌السلام به عنوان صِدّیق یاد می‌کند. در آیه‌ی 46 سوره‌ی یوسف آمده است؛ یوسُفُ أَیُّهَا الصِّدِّیقُ أَفْتِنَا فِی سَبْعِ بَقَرَاتٍ سِمَانٍ یعنی یوسف صدّیق، راست‌گو و راست‌کردار بوده است. آن‌که به مال و ناموس دیگری خیانت نمی‌کند، تعبیر صدیق در مورد او به کار می‌رود. معادل مشابه صدّیق، امین را داریم که رسول امین همان رسول صدّیق است.
 نکته‌ی دیگر اینکه یک تعبیر ترکیبی درباره‌ی صِدق و صِدّیق داریم، آن هم تعبیر قدم صدق است. در قرآن سوره‌ی یونس آیه‌ی ۲ می‌فرماید: ....انْ أَنْذِرِ النَّاسَ وَبَشِّرِ الَّذِینَ آمَنُوا أَنَّ لَهُمْ قَدَمَ صِدْقٍ... قدم صدق داشتن یعنی ثبات قدم داشتن و ایستادگی کردن در برابر سختی‌ها، دشواری‌ها و پایمردی کردن. (إِنَّ الَّذینَ قالوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ استَقاموا)
معنای دیگر تعبیری است که درباره‌ی مهریه آمده است، یعنی صداق. درباب صداق و مهریه دو نوع تفسیر اجتماعی داریم. یکی آن‌که مهریه نوعی گروکشی است. اما معنای دیگر که در همان معنای صدقاتهن است، به معنی راستی و صداقت برای نشان دادن صداقت و صمیمیت در زندگی از سوی مرد است لذا، وقتی درباره‌ی صداقت و اهمیت صداقت سخن می‌گوییم، تذکر و توجه به این نکته است که صداقت حوزه‌ی معنایی گسترده‌ای در قرآن کریم دارد و جنبه‌های مختلفی از وفا، راستی، درستی، امانت‌داری ثبات قدم و صمیمیت و سلامت در جنبه‌های مختلف آن جای می‌گیرد. این مجموعه حوزه‌ی معنایی در باب صداقت است.
بحث در مورد صداقت و اهمیت آن و حوزه‌های آن در جلسات بعدی ادامه خواهد داشت.

تنظیم: ماندانا چگنی فراهانی