گزارش پنل «نقد کتاب قانون اخلاق»

گزارش پنل «نقد کتاب قانون اخلاق»

 
نشست «نقد کتاب قانون اخلاق» بر پایه‌ی نقد عقل‌به‌عقل روز 25 آذرماه 1399، با حضور دکتر سیدمحمدرضا حسینی‌بهشتی، دکتر محسن جوادی و دکتر حمیدرضا حسنی برگزار شد.
در آغاز، این نشست مجازی شمس‌الملوک مصطفوی، مدیر جلسه در مورد کتاب قانون اخلاق نکاتی را مطرح کرد. از جمله این‌که در کتاب قانون اخلاق، عقل به عنوان سرچشمه‌ی اخلاق معرفی می‌شود و درواقع نوعی جریان‌شناسی قانون اخلاق ارائه می‌شود. وی به فصول کتاب اشاره کرد و گفت: مؤلف دیدگاه فلاسفه‌ی اسلامی، فلاسفه‌ی غربی و دیدگاه اجتهادی خودش را در این کتاب ارائه داد. همچنین بخش مهمی از کتاب به دیدگاه‌های کانت و نقد آن اختصاص دارد.
در ادامه دکتر جوادی ضمن تأکید بر اهمیت و جایگاه کتاب و دستاوردهای آن یک نکته روشی را در نحوه‌ی طرح بحث عقل محض در کتاب، به عنوان یک ابهام روشی مطرح کرد و همچنین چند نکته در مورد نحوه‌ی پرداختن مؤلف به اخلاق ارسطو را طرح کرد. از جمله این‌که چرا مؤلف به بحث کتاب دهم اخلاق نیکوماخوس توجه نکرده است. زیرا مطالب این کتاب بسیار قابل تأمل است و اگر ما مطالب را مربوط به ارسطو بدانیم قدری روال و نحوه‌ی کار متفاوت می‌شود. وی همچنین گفت: در کنار آراء اصلی ارسطو، بهتر بود به آراء شارحین و معاصرین ارسطو هم به‌طور جدی توجه می‌شد.
محسن جوادی پیشنهاد داد که بخش‌هایی از کتاب به‌طور مجزا تدوین شود تا امکان ترجمه‌ی آن به زبان‌های خارجی فراهم شود.
دکتر حسینی‌بهشتی در گزارش خود به عدم توجه مؤلف به بستر تاریخی و فرهنگی اندیشه‌ی فلاسفه در بحث اخلاق اشاره کرد و اهمیت توجه به زمینه‌های تاریخی مباحث اخلاقی را یادآور شد تا این که بتوانیم دغدغه‌ی فیلسوف را از این طریق بفهمیم. به‌طور مثال در مورد ارسطو کانتکس بحث بسیار مهم بوده است. فضای متزلزل ارزشی زمانه‌ی ارسطو به‌علت حاکمیت تفکر سوفسطائیان و مواردی دیگر، در نحوه‌ی تدوین نظام اخلاق ارسطو تأثیرگذار بوده است.
همچنین حسینی‌بهشتی به این مطلب اشاره کرد که بعضی از امهات فلسفه‌ی اخلاق ارسطو مانند فرونسیس و بحث اراده و تأثیرش بر فعل نیک، کمتر مورد توجه مؤلف قرار گرفته است. بهشتی تأکید کرد: برای این که بتوانیم با نظام اخلاقی کانت به طور دقیق‌تر برخورد کنیم، نیاز به یک مواجهه‌ی نظری کامل‌تر و گسترده‌تری بود که متأسفانه در کتاب چندان مورد توجه قرار نگرفته است. وی همچنین گفت: اشکالاتی در تقریرات جناب عابدی شاهرودی در بحث کانت وجود دارد که زمان برای طرح آن ها در این جلسه نیست. همچنین در اهمیت این کتاب تأکید کرد که زمینه‌ی یک اندیشیدن و پایه گفت‌وگو را ایجاد می‌کند.
دکتر حسنی بر خواندن همراه با تأمل در کتاب تأکید کرد و پرداختن به برخی از موارد طرح شده توسط استادان را به کتاب «تأسیسات اخلاق» احاله کرد. حسنی کتاب قانون اخلاق را کتابی در حوزه‌ی متافیزیک اخلاق هم دانست و به‌برخی نوآوری‌های کتاب اشاره کرد؛ ازجمله دیدگاه خاص مؤلف درخصوص تفکیک بین عقل عملی و عقل اخلاقی که حائز اهمیت است. وی همچنین بر تفاوت تفسیر مؤلف از کانت و تفاوت دیدگاه‌های آیت‌الله عابدی با کانت اشاره کرد.
در پایان این نشست مجازی، مدیر جلسه جمع‌بندی خود از دیدگاه استادان حاضر را ارائه داد و اظهار امیدواری کرد که بتوان درخصوص ابهاماتی که در مورد روش‌شناسی کار آقای عابدی شاهرودی وجود دارد و همچنین چالش‌های مطرح شده توسط استادان، نشست‌های تخصصی نشکیل شود.