دکتر غفاری: «ناتوانی در گفت‌وگو و تعامل» یکی از مشکلات کلیدی جوامع است

معاون فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم در مراسم افتتاحیه‌ی هفته‌ی پژوهش مطرح کرد
دکتر غفاری: «ناتوانی در گفت‌وگو و تعامل» یکی از مشکلات کلیدی جوامع است
به‌گزارش روابط عمومی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، دکتر غلامرضا غفاری (معاون فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم) سخنران ویژه‌ی مراسم افتتاحیه‌ی هفته‌ی پژوهش بود که روز 22 آذرماه 1399 از طریق ارتباط زنده‌ی تصویری سخنان خود را ارائه کرد. دکتر غفاری در آغاز سخنانش با تبریک هفته‌ی پژوهش گفت: هفته‌ی پژوهش را فرصتی می‌دانیم تا آن‌چه را که در عرصه و حوزه‌ی پژوهش با آن مواجه هستیم، به‌صورت نقادانه مورد واکاوی قرار گیرد تا دیگران بتوانند از این نشست‌ها و برنامه‌ها استفاده‌ی لازم داشته باشند. برای بنده باعث افتخار است که به‌عنوان یکی از دانشجویان حوزه‌ی علوم انسانی و اجتماعی در خدمت عزیزان بزرگوار باشم و سعی، تلاش و اهتمامی که پژوهشگاه در خصوص ارتقاء علوم انسانی دارد، واقعاً بسیار قابل تقدیر و تشکر است. آن‌چه را که به‌نظرم اهمیت دارد، این‌است‌که در درجه‌ی اول باید به این نکته توجه داشته باشیم که هفته‌ی پژوهش بنا بر مأموریت‌ها و کارویژه‌هایی در تقویم نظام آموزش عالی کشور جایگاه خودش را پیدا کرده که فرصت بسیار مغتنمی‌است تا در درجه‌ی اول برای کسانی‌که پدیدآورنده و کمک‌کننده‌ی این فرصت بودند و همه‌ی عزیزان و بزرگوارانی‌که رونق بیشتری به مراسم این هفته بخشیدند، نهایت سپاس و تقدیر را داشته باشیم لذا به‌صورت مشخص در عرصه‌ی علوم انسانی، «پژوهشگاه» جایگاه ویژه‌ای دارد که از این حیث باید از ریاست پژوهشگاه، دکتر قبادی و همکاران ستادی ایشان و به‌صورت خاص از اعضای هیأت علمی این مرکز که جایگاه علمی ویژه‌ای در کشور دارند، تقدیر و تشکر ‌کنیم. طبیعی‌است که در درجه‌ی اول در هفته‌ی پژوهش گزارشی از فعالیت‌ها در طول سال ارائه شود که ضرورت هم دارد تا جامعه از آن مطلع شود اما قطعاً می‌دانیم که به‌کارویژه‌هایی فراتر از این هم که به‌نوعی ثمره‌ی فعالیت یک‌ساله‌ی حوزه‌ی پژوهش هست نیز توجه و دقت شود. یکی‌ از نکاتی که باید از این‌بابت به‌آن توجه شود این‌است که ما باید به‌نوعی، پیمایش و تسهیل‌سنجی پژوهش را هم در دستور کار خودمان قرار دهیم و به خوانشی که دیگران از تلاش‌های انجام شده دارند، نقدها و انتقادهایی که از نتایج پژوهش و تأثیر و اثر آن می‌شود؛ توجه بیشتری شود. از طرف دیگر باید توجه داشته باشیم یکی از مواردی که به‌صورت برجسته مطرح می‌شود، این‌است که آیا ما به سمت تجاری‌شدن علم و پژوهش حرکت می‌کنیم؟ از این حیث باید مجموعه‌های دانشگاهی و پژوهشگاهی بسیار مراقب باشند که در ذهن و نگاه دیگران این‌طور متبادر نشود که این مراکز قصد دارند به بنگاه اقتصادی و تجاری تبدیل شوند و به‌نوعی کارها به این سمت‌‎وسو نرود که اگر چنین بشود ما طبعاً از آن رسالتی که داریم، دور می‌شویم.
دکتر غفاری ادامه داد: در مجموعه‌ای که به‌عنوان یکی از مهم‌ترین عرصه‌ها و مشکل‌ترین و تأثیرگذارترین بخش‌ها، جایگاه پژوهش‌های انسانی و اجتماعی است، باید توجه کنیم که می‌خواهیم چه سیاست پژوهشی در این حوزه داشته باشیم و بدانیم که چگونگی حفظ استقلال پژوهش و استقلال آموزش مهم و حساس است. قطعاً این حساسیت نزد همکاران و مدیران محترم (پژوهشگاه) وجود دارد لیکن باید توجه داشته باشیم که از این بابت نیز هم‌چنان این دغدغه را داشته باشیم. اگر به اندیشه‌ای که درخصوص بحث جایگاه پژوهش‌های علوم انسانی وجود دارد در درجه‌ی اول این نکته مطرح است که ما قصد داریم آگاهی‌ای را تولید کنیم که بهره‌مند و برخوردار از شهروندان توانمندی باشیم که این شهروندان بتوانند آن کنش‌گری بخردانه را در ساحت‌ها و عرصه‌های مختلف داشته باشند. این یکی از مهم‌ترین مأموریت‌ها و رسالت‌هایی‌ است که برای دانشگاه و چه‌بسا کسانی‌که به فلسفه‌ی دانش و پژوهش ورود کردند، این نکته به‌عنوان یک نکته‌ی کلیدی مطرح بود که اگر این پرسش مطرح می‌شد که ما دانش را برای چه می‌خواهیم یا پژوهش را برای چه می‌خواهیم؟ به این مورد تأکید می‌شد که ما می‌خواهیم آگاهی‌ای را در شهروندان‌مان به وجود بیاوریم که آن‌ها بتوانند کنش‌گری بخرادانه‌ای را نسبت به «خود خویشتن» و دیگران داشته باشند و آن‌ها بدانند، چگونه مناسبات خود را نسبت به همدیگر تنظیم کنند این نکته‌ای بود که در صدر بحث‌ها وجود داشت.
دکتر غفاری با اشاره به حساسیت ویژه‌ی پژوهشگاه و مواردی که در جلسات کمیسون هیأت امنا مطرح می‌شود و دکتر قبادی و سایری همکاران هم به‌آن تأکید دارند که به‌نوعی پیشانی کار پژوهشگاه را تشکیل می‌دهد، به تشریح بحث «هویت‌بخشی» پرداخت و گفت: همه‌ی ما می‌دانیم هویت در گرو بازکاوی و بازخوانی درست میراث یک کشور و نقد آن هست، نه نفی آن. نقد سنت هست ولی نه نفی سنت به‌منظور پروراندن شاخه‌های تازه و رویش‌های تازه. همه‌ی ما می‌دانیم که در دنیای امروز این وجه، این هنر و این کارویژه به‌عنوان یک نکته‌ی کلیدی مطرح است و کمک می‌کند به معنی‌بخشی زندگی و به تعبیری سیاست زندگی البته نه در معنای تجویزی و دستوری آن، بلکه در معنای بالابردن قدرت انتخاب عالمانه و بخردانه برای شهروندان. برای این‌که آن‌ها بتوانند آن زیستی که شایسته‌ی انسان هست و با کرامت، جایگاه و عزتی که دارد، فراهم شود.

وی تأکید کرد: همه‌ی پژوهش‌ها چه در عرصه‌ی علوم طبیعی یا علوم انسانی زود یا دیر آثار و پیامدهای خود را در سپهر و ساحت‌های مختلف خواهند داشت. اگر ما حوزه‌ی پژوهش را رصد کنیم، می‌بینیم به‌محض این‌که پژوهشگران گران‌قدر ما صفحه‌ی جدیدی را باز کرده‌اند و به واکاوی و بازکاوی تازه‌ای رسیده‌اند، به‌تدریج نشانه‌های آن‌را در حیات اجتماعی می‌بینیم که در این مقال فرصت پرداختن به آن نیست اما وقتی تحولات و دگرگونی‌های به‌وجود آمده در حیات اجتماعی را مورد توجه قرار می‌دهیم به تلاش‌ها در عرصه‌ی علوم مختلف به‌ویژه علوم انسانی پی می‌بریم.
دکتر غفاری قبل از طرح آخرین نکته‌ی بحث خود به این موضوع تأکید کرد که علوم انسانی و اجتماعی باید بیش از این به این مسئله بپردازد و گفت: در گذشته فعالیت‌های خوبی در این زمینه انجام شده و کارهای خوبی در حوزه‌ی نظریه‌پردازی آن صورت گرفته است اما هم‌چنان همه می‌دانیم، به‌عنوان مسئله‌ی کلیدی ما مطرح است. به‌عنوان شاگرد این حوزه می‌گویم، اگر این پرسش مطرح شود، مشکلی که امروزه جوامع را (چه در مقیاس داخلی و چه در مقیاس منطقه‌ای و بین‌المللی) آزار می‌‌دهد چیست؟ شاید نقطه نظرات به این سمت برود که «ناتوانی در گفت‌وگو و تعامل» در چهارچوب‌های منظم و حساب شده یکی از مشکلات کلیدی جوامع است. به تعبیری ما نیاز به این داریم که شهروندان‌مان در ساحت‌های مختلف و در قامت‌های مختلفی که به ایفای نقش می‌پردازند، توان گفت‌وگو و تعامل با یکدیگر را داشته باشند. این نکته‌ایست که امروز همه می‌دانیم خیلی از مسائل و مشکلاتی که جامعه‌ی انسانی از آن رنج می‌برد، به ناتوانی در گفت‌وگو و تعامل مربوط می‌شود. چه مجموعه‌ای می‌تواند در این خصوص سیاست و تمهیدات لازم را داشته باشد و آن اتصالات و پیوندها را به‌وجود بیاورد و مجموعه‌های مختلف را به‌نوعی در کنار هم جمع کند، به‌نظر می‌رسد این‌کار از حوزه‌هایی غیر از حوزه‌های علوم انسانی ساخته نیست. مجموعه‌ی علوم انسانی که درواقع موضوع آن انسان و در معنای کلی، اجتماعات جوامع انسانی است این توانمندی را دارد که بکوشد با تمام تغییرات و تحولات این باب را به‌عنوان یک باب اصلی مدنظر خود قرار دهد و به توسعه‌ی آن کمک کند که این درواقع خدمتی‌است به بشریت تا خیلی از مشکلاتی که جوامع با آن مواجه هستند را از پیش‌روی بردارد.
امیدواریم که چنین باشد. دوباره این هفته را گرامی می‌داریم و هم‌چنین از تلاش و زحمات شما بزرگواران نهایت سپاس و قدردانی را دارم و از درگاه حق برای شما سلامتی و بهروزی آرزومندم.
سلامت و پیروز باشید